تحلیل انتقادی «خودشیء‌انگاری زنان» و راهکارهای قرآنی مواجهه با آن

حسینی دولت آبادی, بی بی حکیمه; هاشم نیا, سیده جمیله

تحلیل انتقادی «خودشیء‌انگاری زنان» و راهکارهای قرآنی مواجهه با آن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن مشهد، ایران (نویسنده مسئول).

² کارشناسی‌ارشد تفسیر قرآن کریم و پژوهشگر حوزه علمیه مشهد، ایران.

چکیده

رفتارِ ابزاریِ بخشی از مردان جامعه با زنان، موجب شده برخی زنان نگاه شیءانگارانه دیگران به خود را بپذیرند و خود را یک شیء جنسی تلقی کنند. این پدیده‌‌ی شناختی رفتاری، در روان‌شناسی به «خودشیء‌انگاری» موسوم است. با توجه به آثار رفتاری و آسیب‌های اجتماعی این اختلال، تنها معرفی و پدیدارشناسی آن به‌ صورت میدانی کافی نیست و لازم است در یک مکتب جامع‌نگر و اطمینان‌بخش همچون آموزه‌های وحیانی اسلام مطرح شود و عناصر نظری کارآمدی در جهت شناخت و مواجهه با آن استخراج گردد. پژوهش حاضر با روش تطبیقی و تحلیلی به ریشه‌یابی و مطالعه این عارضه در قرآن کریم پرداخته و سپس راهبردهای قرآنی جهت مواجهه با آن را جستجو کرده است. طبق بررسی‌ها مهم‌ترین مبانی خودشیء‌انگاری زنان از نگاه قرآن، تخیّل، تمایل به تفاخر و
تبرّجِ مدیریت‌نشده در زنان است. راهبردهای عملی قرآن برای پیشگیری و درمان
آن، هویت‌بخشی به زن بر اساس الگوسازی از او برای تمام بشریت، تأکید بر تساوی جایگاه عبودی و ظرفیت تکاملی زن و مرد، کنترل و محدودساختن گرایش‌های بدنی و غریزی اوست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Qur'anic Analysis of "Women's Self-objectification" and the Ways to Deal with It

نویسندگان [English]

Bibi Hakimeh Hosseini Dolatabad ¹
seyedeh jamileh hashemnia ²

¹ Assistant professor at University of Qur'anic Sciences and Knowledge, Mashhad, Iran. (author in charge).

² M.A in interpretation of the Qur'an and research in Islamic Seminary of Mashhad, Iran

چکیده [English]

The instrumental behavior of some of the men in society with women has led some women to accept the objectivist view of others and to regard themselves as a sexual object. In psychology, this cognitive-behavioral phenomenon is called "Self-objectification ". Given the behavioral effects and social damages of this disorder, it is not enough to introduce and know this phenomenon and it is necessary to come up with a holistic and reassuring school like the revelatory teachings of Islam and extract effective theoretical elements to identify and confront it. Through comparative and analytical method, the present study has investigated and rooted this phenomenon in the Holy Quran and then searched for Qur'anic strategies to deal with it. According to studies, the most important fundamentals of women's self- objectification from the Qur'an's viewpoint are unmanageable imagination, tendency to self-glorification, and showing off in women. Practical strategies of the Qur'an for its prevention and treatment are to give the woman identity based on considering them as a model for all of humanity, to emphasize equality of worship and the evolutionary capacity of men and women, and finally to control and limit her physical and instinctual tendencies.

کلیدواژه‌ها [English]

Women's Self-objectification
Imagination
self-glorification
showing off
The Holy Quran

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، چ3، بیروت: دار صادر.
افلاک‌سیر، عبدالعزیز و فاطمه ابراهیمی (1393)، «خود شیء‌انگاری و رابطه آن با افسردگی و عزت نفس در گروهی از دانشجویان دختر دانشگاه شیراز»، مطالعات اجتماعی-روان‌شناسی زنان، س12، ش1.
برسی، حافظ رجب (1379ق)، مشارق الأنوار الیقین فی اسرار امیر المؤمنین(ع)، چ10، بیروت: منشورات مؤسسه الاعلمی‌للمطبوعات.
تمیمى‌آمدى، عبدالواحد بن محمد (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، چ1، قم: بی‌نا.
حر عاملی، محمد بن‌ حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه ‌آل‌البیت(ع) احیاءالتراث.
حسینی دولت‌آباد، بی‌بی‌حکیمه و سیده‌جمیله هاشم‌نیا (1396)، «آسیب‌شناسی حجاب زنان ایرانی در عصر حاضر»، مجموعه مقالات همایش ملی قیام گوهرشاد، ج1.
داعی‌الاسلام، محمدعلی (1305)، فرهنگ نظام، هند: بی‌نا.
دانش، عصمت و دیگران (1390)، «رابطه بین شیوه‌های فرزندپروری با عزت نفس جنسی و مؤلفه‌های آن در دانشجویان زن دانشگاه»، فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، س5، ش3.
دورانت، ویل (1368)، تاریخ تمدن، ترجمه: احمد آرام و همکاران، چ3، تهران: سازمان انتشارات و انقلاب اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین‌ بن محمد (1374)، مفردات الفاظ القرآن، چ2، تهران: نشر مرتضوی.
رجبی، عباس (1388)، حجاب و نقش آن در سلامت روان، چ8، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
شولتز، دوان (1392)، نظریه‌های شخصیت، یوسف کریمی ‌و همکاران، بی‌جا، نشر ارسباران.
صفی‌پوری شیرازی، عبدالرحیم‌ بن عبدالکریم (1389)، منتهی الارب فی لغه العرب، تهران: دانشگاه تهران.
طباطبایى، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، چ5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دفتر انتشارات اسلامى.
علویه همایونی، زینت‌السادات (1389)، زن مظهر خلاقیت الله، [بی‌جا]: انتشارات گلبهار.
فردریکسون، باربارا و همکاران (1391)، زمینه روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد، ترجمه: محسن ارجمند و حسن رفیعی، چ6، تهران: نشر ارجمند.
قرشی، علی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کربلایی پازوکی، علی و محمدحسین خوانین‌زاده (1393)، «آسیب‌شناسی مسئله عفاف و حجاب در بین دانشجویان دختر کارشناسی دانشگاه علامه طباطبایی»، فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، ش18، ص188.
کلینی، محمد یعقوب (1367)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
لمبروزو، جینا (1362)، روح زن، ترجمه: پری، حسام شهرئیس، تهران: دانش.
مطهری، مرتضی (1379)، مجموعه آثار (مسئله حجاب)، تهران: صدرا.
مظاهری‌نژادفرد، گلناز و همکاران (1395)، «مروری بر نارضایتی از تصویر بدن در دیدگاه‌ها و مکاتب روان‌شناسی»، مدیریت و روان‌شناسی، اولین کنفرانس بین‌المللی نوآوری و تحقیق در علوم تربیتی.
مکارم‌ شیرازى، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، چ10، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
واسطی، عبدالحمید (1392)، حجاب و مدیریت احساس (نگرشی دیگر به حجاب)، مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
وجدانی، فاطمه؛ محسن ایمانی، رضا اکبریان و علیرضا صادق‌زاده (1391)، «تحلیل شکاف میان نظر و عمل اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی»، پژوهش‌نامه اخلاق، ش18.
هنسلی‌چوات، لورا (1388)، «مشاوره دختران نوجوان برای تاب‌آوری تصویر بدن: راهبردهایی برای مشاوران مدرسه»، ترجمه: فروزان کرمی، مشاور مدرسه، دوره 4، ش4، ص4-11.

28. Festinger L. & Hum. Relat (1954), “theory of social comparison processes”, journal of human relations, Volume: 7, page(s): 117-140.

29. Riggs, Lauren (2011), “A Test of the Agency Hypothesis in Women’s Cosmetic Surgery Usage”, journal of sex roles Volume: 64, page(s): 888-901.

30. Lisak, V., Marsha, G. R. & Helena, k. (2006), “Sexual Revictimization: The Role of sexual self-esteem and dysfunctional sexual behaviors”, Journal of child maltreatment Volume: 11, page(s): 131-145.

31. Talmon, A. & Ginzburg, k. (2016), “The nullifying experience of self-objectification: The development and psychometric evaluation of the Self-Objectification Scale”, journal of Child Abuse & Neglect Volume: 60, page(s): 46-57.