رابطۀ اسلام و تمدن در اندیشۀ امام خمینی (ره)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه باقر العلوم(ع)

2 استادیار گروه تاریخ جامعة المصطفی(ص) العالمیة

چکیده

موضوع رابطۀ دین و تمدن و نقش دین در فرایند تمدن‌سازی، از مباحث بسیار مهم در حوزۀ مطالعات تمدنی به شمار می‌رود. این نوشتار درصدد است چیستی و چگونگی رابطۀ دین اسلام و تمدن را در اندیشۀ امام ‌خمینی(ره) مورد واکاوی قرار دهد. برای این هدف، با روش توصیفی - تحلیلی، تلاش شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که از دیدگاه امام چه نسبتی بین اسلام و تمدن برقرار است؟
نتایج این بررسی، نشانگر آن است که امام خمینی(ره) با اعتقاد به جامعیت، قلمرو حداکثری و ابعاد دنیوی و اجتماعی دین اسلام، آن را دینی تمدن‌ساز می‌داند که تمدن حقیقی؛ یعنی بالاترین مراتب تمدن را در آن می‌توان یافت. اسلام در گذشته، توانایی تمدن‌سازی خود را به خوبی نشان داده و عامل اصلی افول تمدن اسلامی، دوری از دین بوده و راه احیای آن نیز در بازگشت به اسلام است. لازمۀ تمدن‌سازی، پویایی اندیشۀ دینی است. تشکیل حکومت دینی، گامی اساسی در عمل‌کردن به دین در عرصۀ حیات اجتماعی مسلمانان و در نتیجه، در تحقق تمدن اسلامی به‌شمار می‌رود و تشکیل امت اسلامی، برای دست‌یابی به تمدن فراگیر اسلامی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Islam and Civilization in the Thought of Imam Khomeini

نویسندگان [English]

  • Mohsen Alviri 1
  • seyyed reza mahdinejad 2
1 . Associate Professor, History Department, Baqir al-Olum University
2 Faculty Member, History Department, Al-Mustafa International University
چکیده [English]

The topic of the relationship between religion and civilization and the role of religion in the process of civilization-building is one of the most important issues in the field of civilization studies. This article is about what and how is the relationship between the religion of Islam and civilization in the thought of Imam Khomeini (RA). For this purpose, through a descriptive-analytical method, it has been attempted to answer the question of what is the relationship between Islam and civilization, from the viewpoint of Imam Khomeini.
The results of this study indicate that Imam Khomeini, believing in the universality, maximum realm, and the social and worldly dimensions of Islam, regards it as a civilization-builder religion in which the real civilization, the highest level of civilization, can be found. In the past, Islam has demonstrated its ability to build civilization and the main reason for the decline of Islamic civilization is the alienation from religion and the way to revive it is also to return to Islam. The dynamics of religious thought is imperative for civilization-building. The formation of a religious state is an essential step in the materializing religion in the realm of the social life of Muslims and, consequently, in the realization of Islamic civilization, and the formation of the Islamic Ummah is an indispensable necessity for the achievement of universal Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Islam
  • Islamic Ummah
  • Islamic civilization
  • Islamic thought
  • Islamic state
  1. ابن‌نبی، مالک (۱۹۹۲)، شروط النّهضه، ترجمه: عمر کامل مسقاوی و عبدالصبور شاهین، دمشق: دارالفکر.
  2. امام خمینی، سیدروح‌الله (1368)، صحیفه نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
  3. ــــــــــــــــ (1371)، لذت فلسفه، ترجمه: عباس زریاب خویی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  4. ــــــــــــــــ (1373)، ولایت فقیه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
  5. ــــــــــــــــ (1377 الف)، شرح چهل حدیث، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
  6. ــــــــــــــــ (1377 ب)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه‌ تنظیم‌ و نشر آثا‌ر امام‌خمینی‌.
  7. بابایی، حبیب‌الله (1393)، «‌پیوستگی در تمدن اسلامی»، ‌نقد و نظر، ‌ش ‌74، ص 33ـ58.
  8. ــــــــــــــــ (1395)، «‌چیستی تمدن در فلسفه؛ عناصر ماهوی تمدن در نظریه‌های برخی فیلسوفان معاصر»، نقد و نظر، ش 84، ص 82ـ105.
  9. توین بی، آرنولد (1373)، «‌نقش دین؛ گفتگوی توین بی ‌وایکه دا»، ترجمۀ: محمدجواد زاهدی، دوفصلنامۀ هفت آسمان، ش 7، ص 21ـ44.
  10. جابر، حسن (1410ق.)، «نظرۀ فی مسار المخططین الاسلامی و الغربی للحضارۀ و التاریخ»، مجلۀ المنطلق، ش 62.
  11. خفاجی، محمد عبدالمنعم (1982م)، ‌الاسلام و الحضارۀ الانسانیه، ‌بیروت: دارالکتب البنانی.
  12. دورانت، ویلیام جمیز (1391)، تاریخ تمدن، ترجمه: حسن کامیاب و دیگران، تهران: بهنود.
  13. شبانه، محمد کمال (1429ق.)، الاسلام، ‌فکراً و حضارةً، ‌قاهره: دارالعالم العربی.
  14. العقاد، عباس محمود (1999)، الاسلام والحضارة الانسانیه، ‌قاهره: دارالنهضۀ للطباعۀ و‌النشر و‌التوزیع.
  15. عماره، محمد (2005)، ‌هذا هو الاسلام؛ ‌الدین و الحضاره و عوامل امتیاز الاسلام، ‌قاهره: مکتبه الشروق الدولیه.
  16. فوزی، یحیی و محمودرضا صنم‌زاده (1391) «تمدن اسلامی از دیدگاه امام خمینی»، فصلنامۀ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ش 9، ص 73ـ86.
  17. محمدی، حسن (1387)، «خودباختگی و خودباوری از دیدگاه امام‌خمینی»، فصلنامۀ پژوهش‌های مدیریت راهبردی (بصیرت سابق)،ش ‌19و20، ص 34ـ50
  18. نادر، أنس (2011)، الفطرۀ الالهیه‌ و اشکا‌ل‌ الحضا‌ره‌: دراسه‌ نفسیه‌ و فلسفیه‌ فی‌ سلوک‌ و حضا‌رۀ الانسا‌ن، دمشق: دار کنعان.‌
  19. همتی گلیان، عبدالله (1393)، «‌بررسی دیدگاه‌های عمدۀ مارشال‌هاجسن در مورد تاریخ و تمدن اسلامی»، ‌نشریۀ معرفت، ‌ش ‌196.
  20. همتی، همایون (1390)، «رابطۀ دین و تمدن»، ویژه‌نامۀ نهمین هم‌اندیشی نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج کشور، سال اول، شهریورماه.