آثار فقه اجتماعی در زندگی اجتماعی شیعیان امامیه عصر حضور اهل‌بیت علیهم السلام

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم ع، قم، ایران.

2 دکترای تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام دانشگاه معارف، قم، ایران.

چکیده

باید دانست که فقه، در زندگی اجتماعی انسان تأثیرات بسیار زیادی دارد، چرا که فقه چگونه زیستن را در بر دارد. بسیار واضح است که کتاب قرآن و سنت نبوی منبع نظم‌های اجتماعی مسلمانان هستند، اما پرسش این است که فقه اجتماعی در دوره حضور اهل بیت^ چگونه بازتاب یافت؟ برای پاسخ به این موضوع، بازخوانی تاریخی فقه اجتماعی در دوره حضور اهل‌بیت^ مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه آن گردید که احادیثی از سوی رسول الله| تهیه و در جامعه نشر یافت. در دوره‌های بعد نیز ضمن اهتمام جدی اهل ‌بیت^ به تولید محتوا و باب‌بندی آنها در عنوان باب‌العشره یا دیگر باب‌های
فقهی، به بررسی وضعیت اجتماعی جامعه توجه ویژه داشتند و به مدیریت آنها اهتمام می‌ورزیدند. به‌عبارت دیگر راهبرد آنان آگاه‌کردن مردم از فقه اجتماعی و جامعه‌پذیر‌کردن مردم بود، تا
ضمن کسب معنویت در انجام اعمال، از بروز آسیب‌ها جلوگیری کنند. نتیجه این راهبردها نیز
تحقق سبک زندگی خاص و آثار اجتماعی در زندگی شیعیان بود. به‌عنوان نمونه، نمادهای اجتماعی زبانی مانند حی علی خیرالعمل یا سر به مهر گذاشتن و حتی زندگی روزانه آنان تحت تأثیر از فقه گردید. روش تحقیق این نوشتار، استفاده از روش تحقیقات تاریخی و مطالعات داده بنیان است. از نوآوری‌های این پژوهش، می‌توان به بررسی تاریخی رابطه میان فقه و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی شیعیان اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological Jurisprudence Effects in the Social Life of Shia Imamiyah During the Presence of the Ahlulbayt (peace be upon them)

نویسندگان [English]

  • mohammad javad yavari 1
  • mohammad shabazi 2
1 Assistant Professor, Faculty of History, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
2 PhD in History of Islamic Culture and Civilization, University of Maarif, Qom, Iran.
چکیده [English]

Jurisprudence has a significant impact on human social life as it encompasses the principles of how to live. While the Quran and the Prophet's Sunnah serve as the foundation of Muslim social orders, the question remains as to how social jurisprudence was reflected during the presence of the Ahl al-Bayt. To address this issue, this study examines the historical review of social jurisprudence during the period of Ahl al-Bayt's presence. The findings reveal that hadiths prepared by the Messenger of God were disseminated in the community and later, Ahl al-Bayt made a serious effort to produce content and chapter them under the title of Bab al-Ashrah or other jurisprudential chapters. They also paid special attention to examining the social situation of the society and focused on socializing people, thereby making them aware of social jurisprudence. Their strategy aimed to prevent harm while acquiring spirituality in performing actions. As a result of these strategies, a unique lifestyle and social effects were realized in the life of Shiites. For instance, linguistic social symbols such as Hay Ali Khair al-Aml and even their daily lives were influenced by jurisprudence. This research employed a historical research method and data-based studies to explore the relationship between jurisprudence and its effect on the social life of Shiites. The study's contribution lies in its historical analysis of social jurisprudence during the period of the Ahl al-Bayt's presence, highlighting the impact of their strategies on the social life of Shiites. This research provides insights into the role of social jurisprudence in shaping social norms and values, which remain relevant to contemporary society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social jurisprudence
  • Ahl al-Bayt (peace be upon them) and social jurisprudence
  • Shiites
  • strategies of social jurisprudence
  • social jurisprudence effect
  1. * قرآن کریم

    * نهج البلاغه

    1. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید. (1404ق). شرح نهج البلاغه (چاپ اول). قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی ره.
    2. ابن بابویه قمی، محمد بن علی. (1362). الخصال (چاپ اول). قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    3. ابن بابویه قمی، محمد بن علی. (1395ق). کمال‌الدین و تمام النعمه (چاپ دوم). تهران: اسلامیه.
    4. ابن بابویه قمی، محمد بن علی. (1398ق). التوحید (چاپ اول). قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    5. ابن بابویه قمی، محمد بن علی. (1404ق). من لایحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    6. ابن جوزی، عبدالرحمان ‌بن على. (1412ق). المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک (محققان: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، الطبعة الأولی). بیروت: دارالکتب العلمیة.
    7. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی. (1415ق). الإصابة فی تمییز الصحابة (محقق: عادل احمد عبدالموجود، الطبعة الأولی). بیروت: دار الکتب العلمیة.
    8. ابن سعد، محمد. (1418ق). الطبقات الکبری (الطبعة الثانی). بیروت: دارالکتب العلمیة.
    9. ابن شعبه حرّانى، حسن بن علی. (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول| (چاپ دوم). قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    10. ابن شهرآشوب، محمد بن علی. (1379ق). مناقب آل ابیطالب× (چاپ اول). قم: علامه.
    11. ابن عدیم، عمر بن احمد. (بی‌تا). بغیه الطلب فی تاریخ حلب (چاپ اول). بیروت: دارالفکر.
    12. ابن عساکر، علی ‌بن حسن ‌بن هبةالله. (1417ق). تاریخ مدینه دمشق (الطبعة الأولی). بیروت: دارالفکر.
    13. ابن فهد حلی، احمد بن محمد. (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع (چاپ اول). قم: جامعه مدرسین.
    14. ابن هشام، محمد بن عبدالملک. (بی‌تا). السیرة النبویة| (محققان: مصطفی السقا، ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، الطبعة الأولی). بیروت: دارالمعرفة.
    15. ابوالفرج اصفهانی، علی ‌بن حسین. (1415ق). الاغانی (الطبعة الأولی). بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
    16. بَلاذُری، احمد بن یحیی ‌بن جابر. (1417ق). انساب الأشراف (محققان سهیل زکار و ریاض زرکلی، الطبعة الأولی). بیروت: دارالفکر.
    17. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1410ق). غررالحکم و دررالکلم (چاپ دوم). قم: دارالکتاب الإسلامی‏.‏
    18. ثعالبی نیشابوری، عبدالملک. (1403ق). یتیمه الدهر (چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیه.
    19. جاحظ، عمروبن بحر. (2002م). البیان و التبیین (چاپ اول). بیروت: مکتبة الهلال‏.
    20. حموی، یاقوت ‌بن عبدالله. (1399ق) معجم البلدان (چاپ اول). بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
    21. حمیری، عبدالله ‌بن جعفر. (1413ق). قرب الاسناد (چاپ اول). قم: مؤسسة آل‌البیت ع.
    22. خطیب بغدادى‏، احمد بن على. (1974م). تقیید العلم (چاپ اول). بیروت: دارإحیاء السنة النبویة.
    23. ذهبی، محمد بن أحمد. (1374ق). تذکرة الحفاظ (چاپ اول). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    24. ذهبی، محمد بن احمد. (1413ق). سیر اعلام النُبلاء (محقق: حسین اسد، الطبعة التاسعة). بیروت: مؤسسةالرسالة.
    25. صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائرالدرجات فی فضائل آل محمّد|. (چاپ دوم). قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی ره.
    26. طباطبایی، سیدمحمدکاظم. (1390). تاریخ حدیث شیعه (چاپ سوم). تهران: سمت.
    27. طبری شیعی، محمد بن جریر. (1413ق). دلائل الامامه (چاپ اول). قم: بعثت.
    28. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    29. طوسی، محمد بن حسن. (1409ق). اختیار معرفه الرجال (چاپ اول). مشهد: دانشگاه مشهد.
    30. طوسی، محمد بن حسن. (1414ق). الامالی (چاپ اول). قم: دارالثقافة.
    31. طوسی، محمد بن حسن. (1420ق). فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول‏ (چاپ اول). قم: مکتبه محقق طباطبایی.
    32. عریضى، على ‌بن جعفر. (1409ق). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها (چاپ اول). قم: ال‌البیت ع.
    33. عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). التفسیر (چاپ اول). تهران: المطبعة العلمیة.
    34. قزوینی رازی، عبدالجلیل. (1358). النقض معروف به بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض (چاپ اول). تهران: انجمن آثار ملی.
    35. قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله. (1409ق). الخرائج و الجرائح (چاپ اول). قم: مدرسه امام مهدی عج.
    36. قمی، حسن ‌بن محمد. (1361). تاریخ قم (مترجم: حسن بن على قمى، چاپ اول). تهران: نشر توس.
    37. کلینی، محمد بن یعقوب. (1404ق). الکافی (محقق: علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    38. ابن اسفندیار، محمد. (1366). تاریخ طبرستان (چاپ دوم). تهران: پدیده خاور.
    39. مسعودی، علی ‌بن حسین. (1409ق). مروج الذهب و معادن الجوهر (محقق: اسعد داغر، چاپ دوم). قم: دارالهجرة.
    40. مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413ق). الاختصاص (چاپ اول). قم: کنگرة شیخ مفید.
    41. مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413ق). المقنعه (چاپ اول). قم: کنگره شیخ مفید.
    42. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد. (1411ق). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم (الطبعة الثلاثة). قاهره: مکتبة مدبولی.
    43. مکی، محمد بن جمال‌الدین. (1419ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة (چاپ دوم). قم: آل‌البیت|.
    44. نجاشی، احمد بن علی. (1416ق). فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر بالرجال (چاپ پنجم). قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    45. نووی، محی‌الدین ‌بن شرف. (بی‌تا). المجموع (الطبعة الأولی). بیروت: دارالفکر.
    46. یعقوبی، احمد بن ابی واضح. (بی‌تا). التاریخ. بیروت: دارصادر.