بررسی مقایسه‌ای آرا و اندیشه‌های استاد مرتضی مطهری و هربرت اسپنسر در باب تکامل اجتماعی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی بررسی مسائل اجتماعی ایران، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، مقایسه‌ای میان تکامل اجتماعی با تفسیر و بیان استاد مطهری و دیدگاه هربرت اسپنسر است. روش مورد استفاده در این مطالعه، توصیفی-تطبیقی بوده و ابزار جمع‌آوری اطلاعات، اسناد، مدارک، کتاب‌ها و مقالات معتبر و با روش کتابخانه‌ای بوده است. مطابق با نتایج این پژوهش، گرچه رویکرد تکاملی اسپنسر با نگاه استاد مطهری به مفهوم تکامل، متفاوت است، هر دو با دو نگاه متفاوت به این مفهوم پرداخته‌اند؛ یکی با نگاه دینی متأثر از آموزه‌های دینی اسلام و برخی از اندیشمندان اجتماعی و دینی همچون علامه طباطبایی ره و دیگری با رویکرد جامعه‌شناختی و تحت تأثیر اندیشه‌های داروین و لامارک به این موضوع پرداخته است؛ برای نمونه هر دو در تعریف تکامل اجتماعی که به معنای تنوع و تقسیم کار بیشتر است و همچنین اعتقادنداشتن به تکامل تک‌خطی با هم اشتراک دارند؛ اما از دیدگاه استاد مطهری تکامل اجتماعی از راه وفاق‌ها و سازگاری‌های جمعی پدید می‌آید، نه از راه تفاوت‌ها و تضادها؛ ولی اسپنسر تکامل جامعه را نتیجه جنگ‌های سیاسی و منطقه‌ای می‌داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Views and Thoughts of Professor Morteza Motahari and Herbert Spencer on Social Evolution

نویسندگان [English]

  • asghar mohamadi 1
  • zeynab baseri 2
1 PhD student in Sociology of studying Iran's social issues, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran.
2 . Assistant Professor, Department of Sociology, Dehagan Branch, Islamic Azad University, Dehagan, Iran (corresponding author).
چکیده [English]

The main purpose of this study is a comparison between social evolution with the interpretation and words of Professor Motahari and Herbert Spencer's point of view. The method used in this study is descriptive-comparative and the means of collecting data is, authentic documents, evidence, books and articles through library method. The results of this research show that, although Spencer's evolutionary approach is different from Motahari's view on the concept of evolution, both of them have dealt with this concept with two different views. One with a religious view influenced by the religious teachings of Islam and some social and religious thinkers such as Allameh Tabatabaei and the other with a sociological approach and influenced by the ideas of Darwin and Lamarck. For example, they both share the definition of social evolution, which means more diversity and division of labor, as well as not believing in unilinear evolution. However, from Shahid Motahari's point of view, social evolution emerges through collective agreements and adaptations, not through differences and contradictions; But Spencer sees the evolution of society as the result of political and regional wars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evolution
  • Social Evolution
  • Herbert Spencer
  • Professor Motahari

مراجع

1. آزاد ارمکی، تقی. (1381). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: سروش.
2. ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا. (1387). جامعه‌شناسی توسعه (چاپ هفتم). تهران: کیهان.
3. باتومور، تامس برتون. (1356). جامعه‌شناسی (مترجمان: حسن منصور و حسن حسینی کلجاهی). تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
4. ترنر، جاناتان؛ بیگلی، لئونارد. (1384). پیدایش نظریه جامعه‌شناختی (مترجم: عبدالعلی لهسائی‌زاده، چاپ اول). شیراز: نوید.
5. تنهایی، حسین ابوالحسن. (1374). درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت.
6. توسلی، غلام عباس. (1370). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت.
7. حاجی صادقی، عبدالله. (1382). انسان کامل در اندیشه مطهری. فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، 8(31-30)، صص 163- 186.
8. حسین‌زاده یزدی، مهدی؛ حسینی روحانی، حمیده سادات. (1394). تکامل و پیشرفت 
انسان و جامعه از دیدگاه شهید مطهری. فصلنامه الگوی پیشرفت اسلامی و ایرانی، 3(5)، صص 37- 58.
9. شکاری، شیوا. (1386). خلاصه مباحث اساسی کارشناسی ارشد؛ مبانی و نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: کتاب جوانان.
10. کسلر، دیرک. (1394). نظریه‌های جامعه‌شناسان کلاسیک از اگوست کنت تا آلفرد شوتس (مترجم: کرامت‌الله راسخ، ج1). تهران: نشر جامعه‌شناسان.
11. کنیگ، سامویل. (1349). جامعه‌شناسی (مترجم: مشفق همدانی). تهران: امیرکبیر.
12. کوزر، لوئیس. (1379). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی (مترجم: محسن ثلاثی، چاپ هشتم). تهران: علمی.
13. مطهرى، مرتضى. (1363). حق و باطل به ضمیمه احیاى تفکر اسلامى. تهران: صدرا.
14. مطهرى، مرتضى. (1366). تکامل اجتماعی انسان. تهران: صدرا.
15. مطهرى، مرتضى. (1369). بیست گفتار. تهران: صدرا.
16. مطهری، مرتضی. (1370). جهان‌بینی توحیدی. تهران: صدرا. 
17. مطهرى، مرتضى. (1374). انسان در قرآن. قم: صدرا.
18. مطهرى، مرتضى. (1375الف). علل گرایش به مادی‌گری. قم: صدرا.
19. مطهرى، مرتضى. (1375ب). جامعه و تاریخ. قم: صدرا.
20. مطهرى، مرتضى. (1376). مجموعه آثار (ج13، چاپ سوم). تهران: صدرا.
21. مطهرى، مرتضى. (1390). مجموعه آثار (ج۱، و 36 و 37 و 44). تهران: صدرا.
22. مطهری، مرتضی. (1392). انسان کامل. قم: صدرا.
23. واگو، استفان. (1373). درآمدی بر تئوری‌ها و مدل‌های تغییرات اجتماعی (مترجم: احمدرضا غروی‌زاد). قم: انتشارات جهاد دانشگاهی.
24. Abraham, Francis & Morgan, John. H. (1985). Sociological Thought from Comte to Sorokin. Madras, Macmillan India Limited. Michigan State University: Wyndham Hall press. 
25. Adams, Bert. N., & Sydie, R. A. (2001). Sociological Theory. California: Pine Forge Press.
26. Hartmann, Stefan. (2007). “Evolutionism”, in The Brill Dictionary of Religion, edited by Kocku von Stuckrad, Revised edition of Metzler Lexicon Religion edited by Christoph Auffarth, Jutta Bernard and Hubert Mohr, Translated from German by Robert R. Barr, Leiden and Boston, Brill.
27. Dewan Mahboob, Hossain & Mustari, Sohela. (2012). A critical analysis of Herbert Spencer’s theory of evolution. Postmodern Openings, 3(2), pp. 55-66. University of Dhaka, Bangladesh, International Islamic. University Malaysia.
28. Munch, Richard. (1994). Sociological Theory from the 1850s to the 1920s. Volume 1, Chicago: Nelson-Hall Publishers.
29. Murray, Robert, Henry. (1929). English Social and Political Thinkers of the Nineteenth Century. Vol. 2, Cambridge: W. Heffer & Sons Ltd. Original from the University of California.
30. Nicholas, Sergeyevitch, Timasheff. (1967). Sociologycal Theory: Its Nature and Growth. U.S.A Random House. 3rd edition. The University Fordham.
31. Szacki, Jerzy. (1979). History of Sociological Thought. Connecticut: Aldwych Press. The University of Michigan.
 
اسلام و مطالعات اجتماعی
دوره 10، شماره4 (پیاپی40)
اجرایی
فروردین 1402
صفحه 133-157

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 مرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 27 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 14 فروردین 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار