نقش خانه در گسترش روابط اجتماعی اسلامی در الگوهای معاصر معماری براساس سه‌گانهٔ سورهٔ مبارکه نور

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای معماری اسلامی دانشگاه هنر اصفهان، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشیار گروه معماری دانشگاه هنر اصفهان، ایران.

3 استادیار گروه معماری دانشگاه هنر اصفهان، ایران.

4 استادیار گروه معماری دانشگاه فنی و حرفه‌ای، قم، ایران.

چکیده

خانه و خانواده از همدیگر تأثیر می‌پذیرند؛ به بیانی دیگر امر بین دو راه دائر است؛ اول، مفروض‌گرفتن خانه و تأثیرپذیرفتن خانواده از آن؛ دوم، تعریف خانوادهٔ مطلوب و طراحی خانه مبتنی بر آن. نظر به خاستگاه غربی الگوهای رایج مسکن در ایران و تعارض آن با شکل خانوادهٔ مطلوب اسلامی، ورود به راه دوم ضروری می‌نماید. در این نوشتار، نخست رویکردهای غربی معماری معاصر که بر خانواده تأثیرگذارند، در دو سر طیفِ فردگرا و جمع‌گرا ترسیم می‌شود و سپس ویژگی‌های نگاه اسلامی در میان این ‌طیف تعیین می‌گردد. به ‌این منظور، با مراجعه به سوره مبارکه «نور» و بررسی آیات مربوط به خانواده، مبتنی بر روش تحقیق موضوعی در قران کریم، مدلی جهت تحلیل و تبیین روابط مطلوب در مسکن معرفی می‌شود؛ بر این اساس رابطهٔ افراد خانواده با یکدیگر و با دیگران در سه‌نوع تبیین می‌شود: 1. بهره‌مندی 2. با هم‌بودن 3. رابطهٔ مستقیم. نقل‌های مربوط به مسکن در منابع اسلامی در ادامه این سه‌گانه ارائه می‌شود و مبتنی بر آن، حد مطلوب روابط در هر یک از سه‌نوع رابطه، ترسیم می‌گردد؛ بر اساس این سه‌گانه، الگوهای مطلوب مسکن مبتنی بر روابط اجتماعی اسلامی شناسایی می‌شود و امکان قیاس مسکن مطلوب اسلامی، با دیگر الگوهای مسکن فراهم می‌آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of Home in Expending Islamic Social Relations Within Contemporary Architectural Patterns Based on Three-Fold of Sureh Noor

نویسندگان [English]

  • mostafa seirafianpour 1
  • Ahmad Aminpoor 2
  • Abuzar Salehi 3
  • Masoud Nari Ghomi 4
1 PHD Student of Isfahan Art University, Iran (corresponding author).
2 Associate Professor, Department of Architecture, Art University of Isfahan, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Architecture, Art University of Isfahan, Iran
4 Assistant Professor, Department of Architecture, Qom Boys Technical College, Qom, Iran.
چکیده [English]

Home and family are influenced by each other. In other words, the matter is between two paths. First, assuming the house and the family being affected by it; Second, defining the ideal family, and designing a house based on it. Considering the western origin, the common patterns of housing in Iran, and its conflict with the desired Islamic family form, it is necessary to enter the second path. In this article, firstly, the western approaches of contemporary architecture that affect the family are illustrated on both ends of the individualistic and collectivist spectrum, and then the characteristics of the Islamic view are determined in the middle of this spectrum. For this purpose, by referring to the blessed Surah "Noor" and examining the verses related to the family, based on the thematic research method in the Holy Qur'an, a model is introduced to analyze and explain ideal relationships in housing. Based on this, the relationship of family members with each other and with others is explained in three sections. 1. Benefit 2. Being together 3. Direct relationship. Quotations related to housing in Islamic sources are presented in the continuation of these three sections, and based on them, the ideal level of relationships in each of the three types of relationships is illustrated. Based on three sections, desirable housing patterns based on Islamic social relations are identified, and it is possible to compare desirable Islamic housing with other housing patterns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human social relations
  • contemporary patterns of architecture
  • house
  • family
  • Izn
  • Surah Noor

مراجع

* قرآن کریم (مترجم: محمد مهدی فولادوند). تهران: دارالقرآن الکریم.
* نهج البلاغه (۱۳۹۰). مترجم: علی شیروانی. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
* نهج الفصاحه (۱۳۸۲). مترجم: ابوالقاسم پاینده. تهران: دنیای دانش.
1. آلتمن، آروین. (‌۱۳۹۳). محیط و رفتار اجتماعی (مترجم: علی نمازیان). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
2. ابن بابویه، محمد بن علی. (۱۳۶۱). معانی الأخبار. قم: مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3. ابن منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب (ج۱۴، چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
4. اشعث کوفی، محمد بن محمد. (۱۳۹۱). الجعفریات. تهران: مکتبه النینوی الحدیثه.
5. برقی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد. (۱۳۷۱). المحاسن. قم: دارالکتب اسلامیه.
6. بهزادفر، مصطفی. (۱۳۷۶). طرح جامع شهرستان بم. کرمان: سازمان مسکن و شهرسازی.
7. بیات، سوسن؛ زجاجی، نیلوفر و امیدواریان، محمد. (۱۴۰۱). خانه‌های تاریخی قم. قم: بوستان کتاب.
8. پاکزاد، جهانشاه. (۱۳۸۶). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی (1): از آرمان تا واقعیت. تهران: آرمانشهر.
9. دهدست، کوثر؛ قبادی، شهاب. (۱۳۹۹). تبیین شاخص‌های گسست در خانواده ایرانی متأثر از فرایند نوسازی: یک فراتحلیل کیفی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، ۱۱(۴۳)، 
صص ۱۲۱-۱۵۸.
10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۳۶۱). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالکتب العربیه.
11. صیرفیان‌پور، مصطفی. (۱۳۹۰). مرتبت تدریج؛ احیای بستر زندگی خانوادۀ گسترده. معماری اقلیم گرم و خشک، (۱)، صص ۴۱-۵۶.
12. طالقانی، سیدمحمود. (۱۳۶۲). پرتوی از قرآن (1). تهران: شرکت سهامی انتشار.
13. طباطبائی، سیدمحمدحسین. (۱۳۶۷). ترجمه تفسیر المیزان (ج۱ و ۱۵، مترجمان: ناصر مکارم شیرازی و دیگران). قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی&.
14. طبرسی، حسن بن فضل. (۱۳۷۰). مکارم الاخلاق. قم: شریف رضی.
15. طبرسی، علی بن حسن. (۱۳۷۹). مشکاة الأنوار (مترجمان: مهدی هوشمند و عبدا... محمدی). قم: دارالثقلین.
16. طوسی، محمد بن الحسن. (۱۴۱۴ق). الأمالی شیخ طوسی. قم: دارالثقافه.
17. فرجو، غزال؛ رسولی، جلیل؛ شهنواز، آرش؛ نوربخش، هدیه؛ موسوی‌روضاتی، مریم‌دخت؛ جلیلیان، شهلا؛ زرینی، حسین؛ خرم، بابک؛ حاجی‌قاسمی، کامبیز و صابونیان‌یزد، مهدی. (۱۳۸۳). گنجنامه: فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: خانه‌های یزد. تهران: روزنه و دانشگاه شهید بهشتی.
18. قرائتی، محسن. (۱۳۸۷). تفسیر نور (ج۴). تهران: موسسه فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
19. قرائتی، محسن. (۱۳۹۳). سیمای مسکن و شهر اسلامی. تهران: موسسه فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
20. قربانی، رحیم. (۱۳۹۴). شاخص‌های معماری و شهرسازی اسلامی: خانه، مسجد، بازار، راه و آرامگاه (ج۱). تهران: انتشارات شبکه اندیشه.
21. کلینی رازی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (۱۳۷۹). الکافی (ج۶). تهران: دارالکتب اسلامیه.
22. گروت، لیندا؛ یانگ، دیوید. (‌۱۳۸۵). روش‌های تحقیق در معماری (مترجم: علیرضا عینی‌فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23. لسانی فشارکی، محمدعلی؛ مرادی زنجانی، حسین. (۱۳۹۳). روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم. قم: بوستان کتاب.
24. مجلسی، محمدباقر. (۱۴۱۰ق). بحارالأنوار الجامعهْ لدرر أخبار الاأئمهْ الاطهار (ج۶۶، ۷۳ و ۷۶). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
25. مدنی‌پور، علی. (۱۳۸۷). فضاهای عمومی و خصوصی شهر (مترجم: فرشاد نوریان). تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
26. مصطفوی، حسن. (۱۳۶۸). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
27. مغربی، نعمان بن محمد. (۱۳۸۵ق). دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام (ج۲، مصحح: آصف فیضی). قم: مؤسسه آل البیت:.
28. ناری قمی، مسعود؛ عباس‌زاده، محمدجواد. (۱۳۹۵). مکان‌مندی ذهنیت فرزندان از نقش پدری در خانه بین خانواده‌های تبریزی. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، ۲۱(۶۵)، صص ۵۵-۶۶.
29. ناری‌قمی، مسعود. (‌۱۳۸۹). مطالعه‌ای معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، ش۴۳، صص ۶۹-۸۲.
30. ناری‌قمی، مسعود. (‌۱۳۹۵). پارادایم‌های مسئله در معماری. تهران: انتشارات علم معماری.
31. نجفی، محمدحسن. (۱۳۹۱) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام (ج۲۶، مصححان: عباس قوچانی و علی آخوندی). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
32. نیلی‌پور، مهدی. (۱۳۹۰). سوره نور و خانواده مهدوی. نشریه امان، ش۳۴، صص ۴۲-۴۳.
33. Hillier, B. (2007). Spaceis the machine, A configurational theory of architecture. Press syndicate of the University of Cambridge. London.
34. Kerr, R. (2007). The Gentleman’s House, in Housing and dwelling. perspectives on modern domestic architecture, edited by: Barbara Miller Lane, Routledge, London, pp. 155-163.
35. Teige, K. (2002). The minimum dwelling, translated and introduced by Eric Dluhosch. Massachusetts Institute of Technology, US.
36. Tummers، L. (2015). Understanding co-housing from a planning perspective: why and how? Urban research & practice، 8(1), pp. 64-78.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 20 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 10 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار