تحلیل روش‌های فرعون در «مدیریت ذهن» قوم خویش در قرآن کریم

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

اهمیت فعالیت ذهن و نقش آن در گرایشات و رفتارهای انسان، امروزه مورد توجه علوم انسانی و رفتاری قرار گرفته و مباحث گسترده‌ای پیرامون فلسفه ذهن، مراتب و کارکرد آن پدید آورده است. از جمله این مباحث که چگونگی ایجاد یا تغییر تصورات ذهنی را در فرد و اجتماع انسانی مورد مطالعه قرار می‌دهد، مدیریت ذهن است. آگاهی از این فرایند، از شاخه‌های اصلی علم ارتباطات و لوازم اساسی حکمرانی است. با آنکه این تعبیر به‌لحاظ اصطلاح علمی سابقه چندانی ندارد، اما قرآن کریم به مصادیق بسیار جذّاب و پیچیده‌ای از آن اشاره فرموده که اقدامات فرعون یکی از آن موارد است. مسئله پژوهش حاضر این است که فرعون به‌عنوان یک دیکتاتور ستم‌پیشه چگونه توانست در ذهن و قلب بسیاری از افراد قوم خود نفوذ کرده و ایشان را به اطاعت خود و مبارزه با حق وادارد و تا ورود به آتش، همراه خود سازد: «یقدم قومه یوم القیامة فأوردهم النار» (هود، 98). به این منظور، به تحلیل محتوای آیات قرآن و استخراج روش‌های مدیریت ذهن فرعون نسبت به قوم خویش پرداخته است. نتایج نشان داده؛ فرعون با کاربست روش‌های عوام‌فریبی، إلقای ترس، إلقای برتری، تحقیر، تخریب شخصیت و مانند آن توانست اذهان قوم خود را تسخیر نموده و آنها را از پیروی دعوت حق موسی× دور کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Pharaoh's Methods in "Mind Management" of His People in the Holy Qur'an

نویسندگان [English]

  • bibi hakime Hosseini dolat abad 1
  • Akram Arab 2
1 Assistant Professor, Qur'an University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 . Master student of Qur'an Interpretation and Sciences, Qur'an University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The importance of the activity of the mind and its role in human tendencies and behaviors has been considered by the humanities and behavioral sciences today and has created wide-ranging discussions about the philosophy of the mind, its levels, and functions. One of these topics that studies how to create or change mental images in the individual and human society is mind management. Awareness of this process is one of the main branches of communication science and basic tools of governance. Although this expression is not very old in terms of scientific terminology, but the Holy Qur'an mentions very interesting and complex examples of it that the actions of Pharaoh is one of them. The issue of the current study is how Pharaoh, as an oppressive dictator, was able to penetrate the minds and hearts of many of his people and force them to obey him and fight against the right and conduct them into the fire. On the Day of Resurrection, he will lead his people and conduct them into the Fire (The Qur'an, Hud, 98). For this purpose, the paper has analyzed the content of Qur'anic verses and extracted the methods of managing Pharaoh's mind towards his people. The results show that Pharaoh, by using the methods of demagoguery, instilling fear, instilling superiority, humiliation, destroying character, and the like, was able to conquer the minds of his people and divert them from following the call of Moses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methods
  • Pharaoh
  • Mind Management
  • the Holy Qur'an
  1. قرآن کریم‏

    1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن‌ هبةالله‌. (1371). شرح نهج البلاغه (ج3). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی&. ‏
    2. ابوالقاسم، اکبری. (1381). مشکلات نوجوانان و جوانان (چاپ دوم). تهران: نشر ساوالان.
    3. افتخاری اصغر. (1385). کالبد شکافی تهدید. فصلنامه مطالعات دفاعی و امنیتی، 14(47)، صص 165-169.
    4. افشاری، پیام. (1395). ذهن هوشیار روح بیدار. نشر الکترونیکی کتابراه، برگرفته از: https://www.ketabrah.ir
    5. اﻛﺒﺮﻳﺎنی، ﺳﻌﻴﺪ؛ ﻧﺼﺮ اﺻﻔﻬﺎنی، ﻋﻠﻲ و ﺷﺎئمی ﺑﺮزکی، ﻋلی. (1398). ارائه الگوی ترور شخصیت در سازمان. نشریه مدیریت دولتی (دانش مدیریت)، 11(4)، صص 66 -69.
    6. ایلیا و واسیل (2016م). بررسی تفاوت رفتارهای مخرب و رفتارهای شهروندی سازمانی از دیدگاه فردی کارمند. فرهنگ مدیریت سازمانی، (1)، صص 157-179.
    7. جی، اس. (2019م). ترور شخصیت به‌عنوان ابزاری در سیاست بین‌الملل (مطالعه موردی روابط ایالات متحده و فدراسیون روسیه). نظریه و روش بین‌الملل رازها و دیپلماسی،
      صص 1-183.
    8. چالدینی، رابرت‌بی. (2004م). روان‌شناسی نفوذ (مترجم: روح الله حمیدی، 1396). تهران: نشر رسا.
    9. حرانی، ابن‌شعبه. (1297ق). تحف‌العقول (مترجم: صادق حسن‌زاده، 1382). قم: نشر آل‌علی×.
    10. روزبه، خسرو. (1340). واژه‌های سیاسی (چاپ اول). تهران: انتشارات پژوهش.
    11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1376). المفردات فی غریب القرآن‌ (چاپ اول). بیروت‌: دارالعلم الدارالشامیة.
    12. رازی، ابوالفتوح. (1371). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقران (چاپ اول). مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
    13. رضازاده، حمیدرضا. (1391). راهنمای عملی مدیریت وکنترل ذهن (چاپ اول). تهران:
      نشر وانیا.
    14. ریاحی، محمدرضا. (1390). ایران و آمریکا، توسعه و تضاد در بستر جنگ نرم (چاپ اول). تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیمای جمهوری اسلامی.
    15. زارعان، شراره. (1398). از (نه) به (بله). تهران: پارسیان البرز.
    16. سلیمی، کرامت. (1396). ترس نتیجه عدم اگاهیست. برگرفته از: kajestan.ir
    17. شریعتی، فهیمه؛ حسینی شاهرودی، سیدمرتضی. (1392). ذهن و تأثیرات بی‌واسطه آن از نظر ملاصدرا. مجله حکمت صدرایی، 2(1)، صص71-84.
    18. شعیبی، فاطمه. (1392). شخصیت خود شیفته. نشرالکترونیکی http://ketabesabz.com
    19. شکاری، عباس. (1373). روا‌ن‌شناسی تربیتی (چاپ اول).کاشان: انتشارات دانشگاه کاشان.
    20. شوستروم، اورت. (1921م). روان‌شناسی انسان سلطه‌جو (مترجمان: قاسم قاضی و غلامعلی سرمد، 1366). تهران: نشر سپهر.
    21. دستغیب شیرازی، سیدعبدالحسین. (1368). قلب سلیم (چاپ دهم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    22. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1363). مفاتیح الغیب (چاپ اول). تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
    23. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیرالقران الکریم (ج15). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    24. طبرسى، فضل بن حسن. (1371). تفسیر مجمع البیان (ج15و20). تهران: نشر فراهانى.
    25. عاشوری، احمد. (1387). اثربخشی گروه درمانی متمرکز بر ابراز وجود در کاهش پرخاشگری و بهبود پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 14(4)، صص 389-393.
    26. عبداللهی خوروش، حسین. (1353). تأثیر موسیقی بر روان و اعصاب. اصفهان: بنگاه مطبوعاتی مطهر.
    27. عفیف، عبدالفتاح طباره. (1334). همراه پیامبران در قرآن (مترجمان: حسین خاکساران و عباس جلالی، 1393). قم: موسسه بوستان کتاب.
    28. عمید، حسن. (1375). فرهنگ فارسی عمید (ج4). تهران: نشر آگاه.
    29. فروتن، حمیدرضا. (1397). راهنمای کامل متقاعدسازی. برگرفته از: http://ketabesabz.com
    30. قادری ارایی، معصومه السادات. (1396). کبر و راه‌های درمان آن از دیدگاه اسلام (چاپ اول). تهران: پر.
    31. قرائتی، محسن. (۱۳۸۳). تفسیر نور (ج‌۸). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    32. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). کافی (ج2). تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
    33. کرمی، رامین. (1395). شناخت ذهن و کنترل آن. برگرفته از: https://www.ketabrah.ir
    34. کلاینبرگ، اتو. (1899م). روا‌ن‌شناسی اجتماعی (مترجم: علی‌محمد کاردان، 1376، ج2). تهران: نشر اندیشه.
    35. سیف هاشمی، سودابه. (1397). اسرار کنترل ‌ذهن. تهران: انتشارات نواندیش.
    36. کاویانی، حسین؛ پورناصح، مهرانگیز. (1381). نقش کلمه در شکل‌گیری ذهن فرمانبردار. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، 4(3)، صص 27-34.
    37. مصطفوی، حسن. (1268). التحقیق فی کلمات القرآن (ج‌۱). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    38. کانکه، الیزابت. (2015م). افزایش نفوذگذاری در یک روز. (مترجم: ستاره کریمیان، 1398). تهران: نشر آذرفر.
    39. مکارم شیرازى، ناصر و همکاران. (1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    40. منصوری، خلیل. (1388). ابعاد جنگ نرم از منظر قرآن. برگرفته از: 19544، http://kayhan.ir
    41. نراقی، ملااحمد. (1378). معراج السعاده (چاپ ششم). تهران: پیام آزادی.
    42. نهضتی، سیدبهروز؛ پژویان، جمشید؛ محمدی، تیمور و شاکری، عباس. (1390). تحلیل رفتار خیرخواهانه در ایران. دوفصلنامه مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، (21)، صص 25-46.
    43. نصیرخانی، پرویز؛ پژویان، جمشید؛ محمدی، تیمور و شاکری، عباس. (1390).تحلیل رفتار خانوارها در مقوله ارث. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی،11(4)، صص 83-108.
    44. وینیه، ژرار. (2015م). هنر بحث و مناظره (مترجم: منصور متین، 1390). کاشان: انتشارات مرسل.
    45. هوگان، کوین. (2004م). 53 اصل متقاعدسازی (مترجم: شادی سمیعی‌فر و علیرضا توسلی،1393). تهران: نشر نص.