نقش راهبردی اقتدار فرهنگی در امتداد حیات ‌اجتماعی شیعیان (با تأکید بر مؤلفه‌های امامان معصوم علیهم السلام)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانش آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی/ گرایش تاریخ و تمدن اسلام/ دانشگاه تهران

3 دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران.

چکیده

رهبران شیعی همواره در تنگنای فراگیر دوران قرار داشته و به منابع بنیادین قدرت مانند: حکومت و اقتصاد دسترسی نداشته‌اند؛ بنابراین پاسخ به این مساله که «مهم‌ترین مؤلفه‌های امامان برای امتداد حیات اجتماعی شیعه چه بوده است؟» استفهام مهمی است که این مقاله بر اساس منابع تاریخی و با بهره‌گیری از روش تحلیلِ محتوایِ سخنانِ باقی‌ماندهِ از امامان معصوم علیهم السلام در پی پاسخ به آن می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد؛ مهم‌ترین راهبرد ایشان برای خروج از این وضعیت، «اقتدارفرهنگی» بوده است که «مرجعیت علمی» و «سرمایه‌گذاری فرهنگی» از مهم‌ترین ارکان آن به‌شمار می‌آیند و در اثر آن، تقویت و استمرار حیات شیعه خارج از دایره قدرت و غلبه بر گفتمان اکثریتِ حاکم، حاصل شده است؛ تا جایی‌که ایشان با اتخاذ این راهبرد حیاتی توانستند، جانِ تازه‌ای به کالبد نیمه‌جان شیعیان بخشیده و علاوه بر اثرگذاری عمیق بر دیگر فرهنگ‌ها، توسعه نفوذ قلمرو جغرافیایِ فرهنگی تشیع؛ به اوج اقتدار حقیقی دست یافته و فراتر از قلمرو سیاسی حاکمان، به قدرت اجتماعی تبدیل شوند تا امتداد اجتماعی خود را نیز تضمین نمایند. بدیهی است به‌‌کارگیری این بنیادهای حرکت‌‌آفرین، می‌تواند چراغ راه شیعه در جهانی‌سازیِ فرهنگِ تشیع و نقش‌آفرین در ارتقای اقتدار اجتماعی آنان در مسیر شکوفائی تمدن نوین اسلامی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Strategic Role of Cultural Authority in the Social Life of Shiites (with Emphasis on the Components of The Infallible Imams)

نویسندگان [English]

  • mahmodreza mohammaddost 1
  • Mohammad Asgharian Dastenaei 2
  • eesa molavi vardanjani 3
1 . PhD in Teaching Islamic Education, Faculty of Islamic Education and Thought, University of Tehran, Tehran, Iran (Corresponding Author)
2 Islamic Education / Islamic History and Civilization / University of Tehran
3 PhD in Teaching Islamic Education, University of Islamic Education, Qom, Iran
چکیده [English]

Shiite leaders have always been in a pervasive dilemma of their eras and have not had access to basic sources of power, such as government and the economy. Therefore, the answer to the question "What have been the most important components of the Imams for the extension of Shiite social life?" is an important question that this study seeks to answer based on historical sources and through using the method of analyzing the content of the remaining sayings of the 12 Infallible Imams. The findings show that their most important strategy to get out of this dilemma has been "cultural authority", of which "scientific authority" and "cultural investment" are the most important pillars and as a result, the strengthening and continuation of Shiite life has been achieved outside the sphere of power and overcoming the discourse of the ruling majority. As far as they were concerned, by adopting this vital strategy, they were able to give new life to the half-dead body of the Shiites. In addition to the profound impact on other cultures as well as the development of the influence of the Shiite cultural geography, they reached the pinnacle of true authority and became social power beyond the political realm of the rulers in order to guarantee their social extension. Obviously, using these motivating foundations can be a beacon for the Shiites in the globalization of Shiite culture and play a role in promoting their social authority on the path to the flourishing of the new Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural components
  • Shiite Imams
  • continuation of Shiite life
  • cultural authority
  • scientific authority
  1. * نهج‌البلاغه. (1414ق). محقق: صبحی صالح. قم: انتشارات هجرت.

    1. ابن ابی‌الحدید، ابوحامدعبدالحمید بن هبة‌الله. (١٤٠٤ق). شرح نهج‌البلاغه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی&.
    2. ابن حجر هیثمی، احمد بن محمد. (1424ق). الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع. استانبول: مکتبة الحقیقة.
    3. ‏ابن شهرآشوب، محمد بن علی. (1379ق). مناقب آل ابى‌طالب. قم: نشر علامه.
    4. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1408ق). البدایه و النهایه. بیروت: دارالاحیاء.
    5. ابن‌شعبه‌حرانی، حسن بن علی. (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول (محقق: علی‌اکبر غفاری). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    6. احمدى میانجى، علی. (1385). مکاتیب الائمه. قم: دارالحدیث.
    7. اخوان کاظمی، بهرام. (1378). راهبردهای اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی. پژوهشکده مطالعات راهبردی. فصلنامه مطالعات راهبردی، 2(3)، صص 1-36.
    8. امینی، عبدالحسین. (1368). الغدیر (مترجم: جلال الدین فارسی و دیگران). تهران: کتابخانه بزرگ اسلامی.
    9. انجمن دین و زندگی عمومی پیو. (۱۳۹۳). نقشه جمعیت مسلمانان جهان. (مترجم: محمود تقی‌زاده داوری). قم: نشر شیعه‌شناسی.
    10. آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1378). غررالحکم و دررالکلم. (مترجم: هاشم رسولی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    11. بردبایف، نیکلای. (1374). فرهنگ و تاریخ: تمدن و آزادی (مترجم: حکمت‌الله ملاصالحی). نامه فرهنگ، (17)، صص 134 تا 143.
    12. برقی، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    13. بشیریه، حسین. (1380). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. تهران: نشر نی.
    14. تراسبی، دیوید. (1382). اقتصا‌د و فرهنگ‌ (مترجم: کا‌ظم‌ فرها‌دی). تهران: نشر نی.
    15. جاکوهالس، کالوی. (1373). مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل. (مترجم: بهرام مستقیمی).تهران: وزارت امور خارجه.
    16. جباری، محمدرضا. (1382). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌ خمینی&.
    17. جعفریان، رسول. (1381). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه. قم: انصاریان.
    18. حرعاملی، محمد بن حسن. (1416). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: آل‌البیت^.
    19. حلبی، تقی‌الدین بن عبیداللّه. (۱۴۰۴ق). تقریب المعارف فی الکلام (محقق: رضا استادی). بی‌جا: بی‌نا.
    20. خامنه‌ای، سیدعلی. (1390). انسان 250 ساله. تهران: نشر صهبا.
    21. داوری اردکانی، رضا. (1375). پلورالیسم و فرهنگ. مجله نامه فرهنگ، (24)، صص 74-86.
    22. سنت، ریچارد. (1378). اقتدار (مترجم: باقر پرهام). تهران: نشر شیرازه.
    23. شبستری، عبدالحسین. (1421ق). مشاهیر شعراء الشیعه (ج2، چاپ اول). قم: مکتبه الادبیه المغتصه.
    24. شجاعى‌زند، علیرضا. (1376). اقتدار در اسلام‏. فصلنامه حکومت اسلامى، (5‏)، صص 207-219.
    25. شیلر، هربرت. (1377). وسایل ارتباطی جمعی و امپراتوری امریکا (مترجم: احمد عابدینی). تهران: سروش.
    26. شیخ صدوق، محمدبن علی. (1372). عیون اخبارالرضا (مترجم: حمیدرضا مستفید و اکبر غفاری). تهران: نشر صدوق.
    27. طبرسی، احمد بن علی. (1424ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج (محقق: ابراهیم بهادری و محمد هادی). تهران: نشر اسوه.
    28. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن. (۱۴۱۷ق). اعلام الوری باعلام الهدی. قم: آل‌البیت لاحیاء التراث.
    29. طوسی، محمد ابن الحسن. (1365). تهذیب الاحکام (محقق: حسن موسوی خرسان). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    30. عالم، عبدالرحمن. (1383). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.
    31. عمید، حسن. (1363). فرهنگ عمید. تهران: نشر امیرکبیر.
    32. کربن، هانری. (1395). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی:اسلام ایرانی (مترجم: انشاء‌الله رحمتی). تهران: نشر سوفیا.
    33. کشی، محمد بن عمر. (بی‌تا). اختیار معرفة الرجال (محقق: مهدی رجایی). قم: آل‌البیت لاحیاء التراث.
    34. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    35. گیدنز، آنتونی. (۱۳۸۸). جامعه‌شناسی (مترجم: منوچهر صبوری). تهران: نشر نی.
    36. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار الجامعة أخبارالأئمة الأطهار (مصحح: محمدباقر محمودی و دیگران). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    37. مرادی، حجت‌الله. (1389). قدرت و جنگ نرم. تهران: نشر ساقی.
    38. مسعودی، علی بن حسین. (1370). مروج الذّهب (مترجم: ابوالقاسم پاینده). تهران: نشر علمی و فرهنگی.
    39. مطهری، مرتضى. (1373). سیری در سیره ائمه اطهار. قم: نشر صدرا.
    40. مطهری، مرتضی. (1374). امامت و رهبری. قم: نشر صدرا.
    41. مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1414ق). الارشاد. بیروت: نشر دارالمفید.
    42. مقدسی، مطهر بن طاهر. (1361). البدء و التاریخ. بی‌جا، بی‌نا.
    43. مقریزی، احمد بن علی. (1418ق). المواعظ و الاعتبار. لندن: الفرقان للتراث الإسلامی.
    44. میلگرام، استنلی. (۱۳۸۱). اطاعت از اتوریته (مترجم: مهران پاینده و عباس خداقلی). تهران: نشر اختران.
    45. نای، جوزف. (1382). کاربرد قدرت نرم (مترجم: سیدرضا میرطاهر). تهران: نشر قومس.
    46. نای، جوزف. (1391). آینده قدرت (مترجم: سیدرضا مرادصحرایی). تهران: موسسه تحقیق و توسعه نوین دانشمند.
    47. یوسفی، جعفر. (1387). بررسی تطبیقی قدرت نرم در گفتمان‌های اسلامی و لیبرال دموکراسی. تهران: پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.