روح سرگردان، بازخوانی روایت شهید مطهری از ملیت ایرانی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)

چکیده

شهید مطهری در کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام به مقوله اسلام و مسأله ملیت پرداخته و با تبیین جدایی‌ناپذیری دین اسلام از هویت ایرانی، رویکرد ایدئولوژیکِ رژیم سلطنتی از ملیت ایرانی را مردود دانسته است. اما این روایت خود در اسارت نوعی ایدئولوژیِ جهان‌وطنی اسلامی درآمده بود که بیش از یک‌سده در جهان اسلام رواج داشت. در نتیجه، به علت آنکه هدف اصلی وی در این اثر، ابطال ملی‌گرایی سلطنتی بوده است، موضوع تبیین ملیت و جنبه‌های ایجابی آن در این اثر دوره ناتمام مانده است. مقاله حاضر، این روایت ناتمام از ملیت ایرانی را در دو سطح؛ مبانی نظری و نتایج عملی بررسی کرده است. در سطح مبانی نظری، نارسایی‌های اندیشه اتحاد اسلام را بررسی و نشان داده است که در جهان اسلام، این اندیشه با نفی نظام دولت‌های ملی درصدد احیاء خلافت بوده و با شکست احیاء خلافت اسلامی، در عمل مقهور نظام دولت‌های ملی شده است؛ چنان‌که در سطح عملی نیز نظام آموزشی، سیاسی و حقوقی کشور را با چالش‌های جدّی مواجه کرده و نتیجه می‌گیرد که نفی مفهوم دولت ملی و عدم ارائه تفسیر روشنی از رابطه دولت ملی با ملت توحیدی، روح ملی میان دو کالبد ملی و جهانی سرگردان شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Wandering Soul: An Examination of Shahid Motahari's Narration of Iranian Nationality

نویسنده [English]

  • Mohammad Hossein Mozaffari
Organization for Researching and Composing University Textbooks in the Humanities(SAMT)
چکیده [English]

In his book, Mutual Services between Iran and Islam, Shahid Motahari has dealt with Islam and the issue of nationality and, by explaining the inseparability of Islam from Iranian identity, rejects the ideological approach of the monarchy to Iranian nationality. However, this narrative itself had been captured by a kind of cosmopolitan Islamic ideology that was common in the Islamic world for more than a century. As a result, since his main goal in this book was to reject royal nationalism, the subject of explaining nationality and its necessary aspects in this book has been remained unfinished. The current paper has examined this unfinished narration of Iranian nationality on two levels: theoretical foundations and practical results. At the level of theoretical foundations, the paper has examined the shortcomings of the idea of Islamic unity and has shown that in the Islamic world, this idea seeks to revive the caliphate through negating the system of national government, and by defeating the revival of the Islamic caliphate, has been defeated by the system of national government in practice, The findings of the study show that, in the practical level, the educational, political, and legal system of Iran has faced serious challenges and the negation of the concept of the national government and the lack of a clear interpretation of the relationship between the national government and the monotheistic nation, the national soul has been wandered between the two national and global bodies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Identity
  • Islamic Revolution of Iran
  • Nationalism
  • Islamic Internationalism
  • Pan-Iranianism
  • Iranian Nationality
  1.  

    1.آقاحسینی، محسن. (1364). بررسی مواضع و نقطه‌نظرهای جمهوری اسلامی ایران و امریکا در پرونده الف/18. مجله حقوقی بین‌المللی، 4(4)، صص 49-72.

    1. داوری اردکانی، رضا. (1364). ناسیونالیسم، حاکمیت ملّی و استقلال. تهران: نشر پرسش.
    2. سبحانی، جعفر. (1364). اسلام و نظریه جهان‌وطنی. مجله نور علم، (2). صص 18-29.
    3. شریعتی، علی. (بی‌تا). بازگشت به خویشتن. بی‌جا، بی‌نا.
    4. العلیانی، علی بن نفیع. (1985م). اهمیة الجهاد فی نشر الدعوة الاسلامیة. الریاض: دارطیبه.
    5. قانون اساسی جمهوری اسلامی. برگرفته از: https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution
    6. گروئیانی، فرناز؛ ادهم، ضرغام. (1393). نقش خیر و شرّ در شخصیت‌های آثار حسین قوللر آقاسی. مجله علمی-پژوهشی نگره، (30)، صص 5-20.
    7. مطهری، مرتضی. (1361). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: دفتر انشارات اسلامی.
    8. مظفری، محمدحسین. (1397). آیینه سکندر؛ در احوال جامعه و فرهنگ یونان. تهران: نشر نقد فرهنگ.
    9. نقوی، علی‌محمد. (1364). اسلام و ملی‌گرایی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    10. نیاکی، جعفر. (1377). ممنوعیت استملاک اموال غیرمنقول توسط بیگانگان در حقوق ایران. مجله حقوقی بین‌المللی، (22) صص 221-298.
    11. Azra, Azyumardi. (2006). Indonesia, Islam, and Democracy: Dynamics in a Global Context, Solstice Publishing.
    12. Azra Azyumardi. (2018). Indonesian wasatiyyah Islam, Political and Civil Society, a paper presented in the 7th World Peace forum, Jakarta, 14-16 August.
    13. Elder, Catriona. (2007). Being Australian: Narratives of national identity.
    14. Flensted-Jensen, Pernille. (2000). Further Studies in the Ancient Greek Polis.
    15. Fukuyama, Francis. (1992). The End of History and the Last Man, Free Press.
    16. Hobsbawm; E. J. (1990). Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality, Cambridge University Press.
    17. Huntington, Samuel P. (2004). Who Are We? The Challenges to America's National Identity.
    18. Meir, Litvak; (ed.). (2017). Constructing Nationalism in Iran: From the Qajars to the Islamic Republic, Routlege.
    19. Moosa, Ebrahim. (2000-2001). The Dilemma of Islamic Rights Schemes; Vol.15, Journal of Law and Religion.
    20. Mozaffari, Ali. (2014). Forming National Identity in Iran: The Idea of Homeland Derived from Ancient Persian and Islamic Imagination of Place.
    21. Roudometof, Victor and Robertson, Roland. (2001). Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans, Praeger.
    22. Theiss-Morse, Elizabeth. (2009). Who Counts as an American?: The Boundaries of National Identity, Cambridge.
    23. Vejdani, Farzin. (2014). Making History in Iran: Education, Nationalism, and Print Culture, Stanford University Press.
    24. Yasuaki, Onuma. (1997). Towards an Inter-civilizational Approach to Human Rights, Vol.7, Asian Year Book of International Law.
    25. Zia-Ebrahimi, Reza. (2016). The Emergence of Iranian Nationalism: Race and the Politics of Dislocation, Chapter 3.
    26. Zimmt, Raz. (2017). Iranian Nationalism, Islamic Unity and Shi'ism in Iran's regional policy, in: Meir Litvak (ed.) Constructing Nationalism in Iran: From the Qajars to the Islamic Republic, Routlege.