مقایسه هستی‌شناسی ملاصدرا و روی بَسکار با تاکید بر نقش مفهوم «غیب‌»

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه

2 دانشجوی دکتری رشته فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) (نویسنده مسئول)

چکیده

رئالیسم انتقادی، نحله‌ی نسبتا نوظهوری است که دو ادعای مهم دارد: ابتدا، این‌که جهان خارج، مستقل از ما وجود دارد و دوم، این‌که معرفت به این جهان، آن‌گونه که هست، امکان‌پذیر است. روی بَسکار (Roy Bhaskar) - برجسته‌ترین اندیشمند این جریان - در نظریه‌پردازی‌های خود سهم بسیاری برای هستی‌شناسی قائل است. پرسش اولیه ایشان، این است که جهان چگونه باید باشد تا معرفت ما از آن ممکن شود؟ پاسخی که به این پرسش می‌دهد، هستی‌شناسی‌ لایه‌بندی‌شده‌ای را در برابر دیدگان به تصویر می‌کشد که شامل سه‌لایه: تجربی، بالفعل و واقعی است. این نوع هستی‌شناسی، علاوه بر دیدگاه او در باب وجود ضرورت و مکانیسم‌های علّی و نیز طرح مفهوم غیب در نظریه‌ی دیالکتیک وی، شباهت‌هایی را با هستی‌شناسی تشکیکی ملاصدرا مبتنی بر اصالت وجود به‌وجود می‌آورد و این سوال در ذهن ایجاد می‌شود که این‌ دو هستی‌شناسی چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، مقایسه‌ای را بین هستی‌شناسی این دو متفکر انجام داده و نشان می‌دهد؛ اگرچه بَسکار در هستی‌شناسی لایه‌بندی‌شده‌ی خود با باور به وجود ضرورت و مکانیسم‌های علّی از محسوسات فراتر رفته ولی هستی‌شناسی وی در نظام اندیشه‌ی صدرایی در لایه‌ی ماده بوده و قائل به امر مجرد نیست و مفهوم غیاب در هستی‌شناسی هر یک از این دو اندیشمند، اگرچه معنایی نزدیک پیدا می‌کند، ولی متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of Mulla Sadra and Roy Bhaskar Ontology: With the Emphasis on the Role of the Concept of ‘Unseen’

نویسندگان [English]

  • Emad Afrough 1
  • fateme abdollahabadi 2
1 bagherololum Univercity
2 PhD Student of Philosophy of Social Sciences, Baqir al-Olum University (Corresponding Author)
چکیده [English]

Critical realism is a relatively novel approach that has two important claims: first, the outer world exists independently of us, and secondly, knowledge of this world, as it is, is possible. Roy Bhaskar, who is the most prominent thinker of this approach, appreciates a great contribution for ontology in his theorizing. His first question is how the world should be so that our knowledge of it becomes possible? The answer to this question depicts a layered ontology in front of the eyes, which includes three levels of empirical, actual, and real. In addition to his view of the existence of necessity and causal mechanisms, as well as introducing the concept of the unclean in his dialectical theory, this ontology reveals similarities between his ontology and the ontology of Mulla Sadra based on the originality of existence, and this question arises in the mind as to which differences exist between these two ontologies.
Utilizing a descriptive-analytic method, this paper draws a comparison between the ontology of these two thinkers and shows that although Bhaskar, in his layered ontology, has been exceeded perceptible things by his belief in the existence of necessities and causal mechanisms, his ontology is in the material layer in the system of Sadraian thought. And he does not believe in an immaterial thing, and although it is close in meaning, the notion of unseen is different in the ontology of each of these two thinkers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • ontology
  • critical realism
  • the unseen
  1. آشتیانی، جلال‌الدین (1380)، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، چ4، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. افروغ، عماد (1394)، شرحی بر دیالکتیک روی بَسکار، تهران: نشر علم.
  3. توحیدی‌نسب، زینب و مرضیه فروزنده (1392)، رئالیسم انتقادی، هستی‌شناسی اجتماعی و امکان وارسی تجربی در پدیده‌های اجتماعی، قم: بوستان کتاب.
  4. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1424ق)، نهایه الحکمه، چ18، قم: موسسه النشر الاسلامیه.
  5. کالینیکوس، آلکس (1396)، رئالیسم انتقادی و فراسویش: دیالکتیک روی بَسکار، ترجمه: شروین طاهری، وبلاگ حلقه‌ی تجریش، 18 شهریور.
  6. کرایپ، یان و تد بنتون (1389)، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه: شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد، چ3، تهران: نشر آگه.
  7. محمدپور، احمد (1389)، روش در روش‌‌، چ3، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
  8. نری، آلن (1394)، دیالکتیک و تفاوت، ترجمه: عماد افروغ، تهران: نشر علم.
  9. Bhaskar, Roy )1993(, Dialectic: The Pulse of Freedom, London: Verso.
  10. _____ (2008), A Realist Theory of Scienc, London and New York: Routledge.
  11. _____(1975), Forms of Realism, Philosophica . pp. 99-127.
  12. Bhaskar, Roy and Alan Norrie )1998), Dialectic and Dialectical Critical Realism’ in Critical Realism: Essential Readings, London and New York: Routledge.
  13. Collier, Andrwe)1998), The power of negative thinking, in Critical Realism: Essential Readings, London and New York: Routledge.
  14. Fleetwood, S (2014), »Bhaskar and critical realism«. In: Adler, P., Du Gay, P., Morgan, G. and Reed, M., eds (2014), Oxford Handbook of Sociology, Social Theory and Organisation Studies: Contemporary Currents. Oxford: Oxford University Press, pp. 182-219.