واکاوی نسبت هویتِ سرزمینی و عناصر مشروعیت‌بخش اجتماعی در اندیشه صفویان

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)

2 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام)

چکیده

این مقاله درباره «هویت سرزمینی در جایگاه یکی از مؤلفه‌های هویتی ایرانیان» بحث می‌کند؛ از این‌رو، وزن و جایگاه سرزمین در منظومه‌ فکری و هستی اجتماعی انسان از یک‌سو نقش و اهمیت سرزمین در هستی اجتماعی و هویت جمعی ایرانیان از دیگر سو بررسی می‌شود.
سخن درباره اندیشه سیاسی صفویان و عناصر این اندیشه و چگونگی به خدمت‌گیری و سازگاری این عناصر برای احیا و تقویت یکی از مؤلفه‌های هویتی ایرانیان (سرزمین)؛ هم‌چنین چگونگی بهره‌برداری صفویان از کارکرد این عناصر برای مشروعیت‌بخشی به حاکمیت خود، جنبه دیگری از مباحث این مقاله است.
 رویکرد این مقاله به هویت، نه سراپا، ایستا و بدون تغییر و نه سیال است که نتایج آنها به ترتیب به سنگوارگی هویتی و پدیده‌ای برساخته گفتمان و قدرت بینجامد؛ بلکه هویت در این رویکرد از یک سو به پایداری و رسوب‌یافتگی بعضی از عناصر و ویژگی‌ها در فرهنگ ملت‌ها و از سوی دیگر به پویایی و تحول آنها باور دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Relationship between the Territorial Identity and the Social Legitimisation Elements in the Safavid Thought

نویسندگان [English]

  • ebrahim tobeyani 1
  • Mohsen Alviri 2
1 Assistant Professor, English Department, Baqir al-Olum University
2 Faculty Member, History Department, Baqir al-Olum University
چکیده [English]

This paper discusses "territorial identity as one of the components of Iranian identity"; therefore, the weight and position of the land in the intellectual system and the social existence of human on the one hand, and the role and importance of the land in the social being and the collective identity of Iranians, are examined from the other side.
The idea is about the political thought of the Safavids and the elements of this thought and how to employ and adapt these elements to revive and strengthen one of the components of the identity of Iranians (land), as well as how the Safavids exploited the function of these elements to legitimize their state, is another aspect of the discussion of this article. The approach of the article to identity, is not fully static and unchanged and not fluid, whose results lead to the identity-fossilization or identity as the phenomenon of discourse and power, respectively, but this approach to the identity, believes in the persistence and establishment of some elements and characteristics in culture of nations, and on the other hand, believes in their dynamism and transformation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • territorial identity
  • legitimizing elements
  • Political thought
  • Safavids
  1. افروغ، عماد (1377)، فضا و جامعه: فضا و نابرابری اجتماعی «ارائه الگویی برای جدایی‌گزینی فضایی و پیامدهای آن»، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم.
  2. ـــــــــــــــــــــــــ (1378)، هویت ایرانی و حقوق فرهنگی، تهران: سوره مهر.
  3. براون، ادوارد (1369)، تاریخ ادبیات ایران از صفویه تا عصر حاضر، ترجمه: بهرام مقدادی، تهران: انتشارت مروارید.
  4. بورکهارت، تیتوس (1374)، درآمدی بر آیین تصوف، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی.
  5. بهزادفر، مصطفی (1386)، هویت شهر (نگاهی به شهر تهران)، تهران: مؤسسه نشر شهر.
  6. بیانی، شیرین (1371)، دین و دولت در ایران عهد مغول، ج 2، تهران: مرکز نشر.
  7. تاجیک، محمدرضا (1384)، روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: فرهنگ گفتمان.
  8. جعفریان، رسول (1369)، تاریخ تشیع در ایران، ج 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  9. ـــــــــــــــــــــــــ (1370)، دین و سیاست در دوره صفوی، قم: انتشارات انصاریان.
  10. جنکینز، ریچارد (1391)، هویت اجتماعی، ترجمه: تورج یاراحمدی، تهران: پردیس دانش.
  11. رجایی، فرهنگ (1372)، تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان، تهران: نشر قومس.
  12. ـــــــــــــــــــــــــ ، معرکه جهان‌بینی‌ها در خردورزی و هویت سیاسی ما ایرانیان، تهران: انتشارات احیاء کتاب.
  13. زرین‌کوب، عبدالحسین (1367)، تاریخ مردم ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  14. سجادی، سیدضیاءالدین (1372)، مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: انتشارات سمت.
  15. سیوری، راجر (1363)، ایران عصر صفوی، ترجمه: کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
  16. ـــــــــــــــــــــــــ (1380)، در باب صفویان، ترجمه: رمضانعلی روح‌اللهی، تهران: نشر مرکز.
  17. طباطبایی‌فر، سیدمحسن (1384)، نظام سلطانی، تهران: نشر نی.‌
  18. طباطبایی، جواد (1375)، خواجه نظام الملک، تهران: انتشارات طرح نو.
  19. کلیفورد ادموند، بارسوث (1349)، سلسله‌های اسلامی، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  20. گل‌محمدی، احمد (1381)، جهانی‌شدن، فرهنگ و هویت، تهران: نشر نی.
  21. لک‌زایی، نجف (1385)، چالش سیاست دینی و نظم سلطانی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  22. لمبتون، آن.کی.اس (1362)، مالک و زارع در ایران، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  23. لینچ، کوین (1375)، تئوری شکل خوب، ترجمه: سیدحسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  24. مجتهدزاده، پیروز (1386)، دموکراسی و هویت ایرانی، تهران: انتشارات کویر.
  25. مزاوی، میشل (1363)، پیدایش دولت صفوی، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: نشر گستره.
  26. معین، محمد (1380)، فرهنگ فارسی (یک جلدی)، تهران: نشر سرایش.
  27. معینی علمداری، جهانگیر (1381)، «تجلی وجدان تاریخی در بوم: هایدگر و سرچشمه‌های تاریخی ـ مکانی هویت»، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهارم، ش 14.
  28. نویدی، داریوش (1386)، تغییرات اجتماعی ـ اقتصادی در ایران عصر صفوی، ترجمه: هاشم آقاجری، تهران: نشر نی.
  29. هریستون، هال (1375)، «حیث التفاتی و جهات: بخش نخست وجود و زمان»، ترجمه: بهزاد برکت، ارغنون، سال سوم، ش 11و12.
  30. هینتس، والتر (1377)، تشکیل دولت ملی در ایران: حکومت آق قوینلو و ظهور دولت صفوی، ترجمه: کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
  31. Crang, Mike & Nigel, Thrift (2000), Thinking space, New York: Routeledge press.
  32. Logan, J. & Moltoch, H. (1987), Utban Fortunes: The Political Economy of Place, University of California press.
  33. Relph, E. (1976), Place and Placenessness, London: pion.