تبیین جامعه‌شناختی اثرپذیری نگرش به آسیب‌های اجتماعی براساس مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی (مطالعه موردی: دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر بیرجند)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، گروه جامعه‌شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان، ایران.

2 استادیار، گروه جامعه‌شناسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران (نویسنده مسئول

3 استادیار، گروه جامعه‌شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

سبک زندگی اسلامی، شیوه‌های برگرفته از منابع اسلامی است که هر مسلمانی از طریق آن از سرمایه‌های فردی‌اجتماعی برای استحکام نظام ارتباطی و گذران امور زندگی به صورت مطلوب استفاده می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی تأثیرپذیری نگرش به آسیب‌های اجتماعی از مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی است. جامعه آماری این تحقیق، دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر بیرجند بوده‌اند. روش تحقیق پیمایشی و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها، پرسش‌نامه‌های استاندارد سبک زندگی اسلامی و آسیب‌های اجتماعی بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 360 نفر برآورد شده است و افراد نمونه به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی از میان جامعه آماری انتخاب شدند. تحلیل داده‌ها، با استفاده از نرم‌افزار Spss22 و 25 Amos- انجام شده است. یافته‌ها نشان داد تأثیر سبک زندگی اسلامی (باورها، عبادی، خانواده و امنیتی) بر نگرش به آسیب‌های اجتماعی معکوس و معناداراست؛ به‌طوری که با افزایش این مؤلفه‌ها آسیب‌های اجتماعی کاهش یافته و تأثیر سایر مؤلفه‌ها بر آسیب‌های اجتماعی معنادار نبوده است. یافته‌های دیگر بیانگر آن بود که به‌طورکلی 33 درصد از عامل تغییرات نگرش به آسیب‌های اجتماعی مربوط به متغیر سبک زندگی اسلامی بوده است. پایبندی به ارزش‌های مذهبی و ایرانی برآمده از سبک زندگی اسلامی با تصحیح رفتارها و الگوهای حاکم بر زندگی به‌سان چتر حمایتی در برابر آسیب‌های اجتماعی برای افراد مورد مطالعه عمل کرده است و این پتانسیل را دارد تا نوع رفتارها و کنش‌های جوانان و نوجوانان را در قبال مسائل اجتماع تغییر داده و دارای کارکرد مثبت در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی عمل کند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Sociological Explanation of the Influence on Attitudes towards Social Harms Based on the Islamic Lifestyle Components (Case Study: Second-year Female High School Students in Birjand)

نویسندگان [English]

  • لیلا شجاعی 1
  • ایدر ایدر 2
  • Seyyed Nasser hejazi 3
1 Ph.D. Candidate, Sociology of Social Issues in Iran, Department of Sociology, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Sociology, Shushtar Branch, Islamic Azad University, Shushtar, Iran (Corresponding Author).
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran.
چکیده [English]

The Islamic lifestyle consists of methods derived from Islamic sources that enable every Muslim to utilize individual and social resources for strengthening relationships and efficiently managing daily life. The objective of this study is to examine the impact of attitudes towards social harms based on elements of the Islamic lifestyle. The statistical population of this research included female high school students in the second year of secondary education in Birjand. A survey method was used, with data collection performed through standardized questionnaires on Islamic lifestyle and social harms. Using Cochran's formula, the sample size was estimated to be 360 participants, who were selected through a random cluster sampling method. Data analysis was conducted using SPSS22 and Amos-25 software. The findings revealed an inverse and significant relationship between the Islamic lifestyle components (beliefs, worship, family, and security) and attitudes toward social harms; increasing these components corresponded with a decrease in social harms, while the effect of other components was not statistically significant. Additionally, the results showed that 33% of the variance in attitudes toward social harms was attributed to the Islamic lifestyle variable. Commitment to religious and Iranian values stemming from the Islamic lifestyle acted as a protective umbrella against social harms for the studied individuals. This lifestyle has the potential to modify behaviors and patterns in young people, positively influencing their response to social issues and contributing to reducing social harms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic lifestyle
  • social harms
  • students
  • Birjand
آقایی، علی‌اکبر؛ تیمورتاش، حسن. (1389). بررسی رابطه و فرایند آسیب اجتماعی و امنیت اجتماعی. نشریه دانش‌نامه، (78)، صص 3- ۲۲.
آهی، پرویز؛ ذوقی، لیلا و آجیل‌چی، بیتا. (1389). رابطه آسیب‌های اجتماعی با امنیت اجتماعی با تأکید بر پدیده اعتیاد. فصل‌نامه انتظام اجتماعی، 2(2)، صص 133-152.
ایمان، محمدتقی؛ بهمنی، لیلا و دل‌آور، مریم سادات. (1395). سنجش جامعه‌شناسی نابهنجاری‌های رفتاری دانش‌آموزان شیراز. فصل‌نامه توسعه اجتماعی، 10 (3)، صص 158-139.
برخوردار، نسرین؛ جهانگیری، کتایون و برخوردار، ناهید. (1388). بررسی روند بروز خودکشی و عوامل مؤثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان کرمانشاه. فصل‌نامه سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 27(2)، صص 219-225.
جزینی، علیرضا؛ عباسی کسانی، علی و پناهی، محسن. (1399). تأثیر سبک زند گی اسلامی در پیشگیری از جرم و آسیب‌های اجتما عی (با تأکید بر نقش نماز(. دوفصل‌‌نامه مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، 2(1)، صص35-48.
حق‌پرست، امیرحسین؛ قیومی، عباسعلی و امیرحسینی، زهرا. (1397). رابطه سرمایه و سلامت اجتماعی و سواد رسانه‌ای با کاهش آسیب‌های اخلاقی در شبکه اجتماعی اینستاگرام. فصل‌نامه مطالعات میان فرهنگی، 13(35)، صص 41-70.
حیدری، مینا. (1395). بررسی رابطه بین سبک زندگی اسلامی و آسیب‌های اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد واحد نقده در سال 93- 94. سومین همایش ملی راهکارهای توسعه و ترویج علوم تربیتی، روان‌شناسی، مشاوره و آموزش در ایران. ایران: تهران. https://civilica.com/doc/594817
دانش، پروانه؛ فیض‌اللهی، علی؛ حیدری، سعیده. (1393). وضعیت مصرف و توزیع کنندگان مواد مخدر در شهرستان ایلام‌ (سیمای اپیدمیولوژیک اعتیاد در شهرستان ایلام). فصل‌نامه دانش انتظامی ایلام، 15(42)، صص 7- ۲۶.
دورکیم، امیل. (1388). قواعد روش جامعهشناختی (مترجم: محمدعلی کاردان). تهران: دانشگاه تهران.
رابرتسون، ایان. (1377). درآمدی بر جامعه (با تأکید بر نظریه‌های کارکردگرایی، ستیز و کنش متقابل نمادی (مترجم: حسین بهروان). مشهد: آستان قدس رضوی.
رحمانی فیروزجاه، علی؛ عباسی اسفجیر، علی اصغر و موسوی زاده، ربابه. (1395). بررسی جامعه‌شناختی رفتارهای انحرافی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر بهشهر در سال تحصیلی 1392-1391. مجله مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 6(21)، صص 67- 98.
رحمانیان، کرامت اله؛ جعفرزاده، عطیه و خالوئی، علی. (1389). عوامل تعیین‌کننده استعمال سیگار در دانش آموزان دبیرستانی شهرستان جهرم. مجله پیاورد سلامت، 4(1،2)، صص 88-96.
رشیدپور، علی؛ شاه‌طالبی، بدری؛ فکوهی، ناصر؛ طلایی، مرتضی و شریفی، سعید. (1393). هویت؛ مسئله هویت و سبک زندگی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رضاقلی‌زاده، بهنام. (1399). بررسی آسیب‌های اجتماعی نوجوانان و نقس رسانه در پیشگیری و کنترل آن. فصلنامه رسانه، 31 (1)، صص 147-166.
زارعی، عارف؛ باقرزاده، راضیه و روانی پور، مریم. (1400). بررسی وضعیت مصرف دخانیات در نوجوانان شهر بوشهر و عوامل مرتبط بر آن سال 1398. نشریه پرستاری کودکان 7(3)، صص 81-91.
سلامی، مهرداد؛ زهری، زهرا و اشرفی، علی. (1391). شناسایی و پهنه‌بندی کانون‌های وقوع جرم سرقت در شهر بیرجند. فصل‌نامه پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 1(2)، صص 83-102.
سلیمی، مریم. (1390). آسیب‌های اجتماعی. مجله رشد معلم، (5)، صص 18- ۲۰.
شومیکر، دونالد جی. (1397). نظریه‌های بزهکاری (مترجمان: محمود براتوند و علی‌حسین حسین‌زاده). تهران: نوین.
شیخی،سعید؛ دارییان، زینب؛ صفار، لیلا و ناصرزاده، نعمت‌الله. (1394). بررسی رابطه آسیب‌های اجتماعی با سلامت روان دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر آبدانان. دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، شناسه ملی مقاله EPSCONF02_0026 :
صادقی، رسول؛ عباسی شوازی، محمدجلال و محمودیانی، سراج الدین. (1394). تورم جوانی جمعیت در ایران؛ خلأهای تحقیقاتی و الزامات سیاسی. فصل‌نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 10 (19)، صص 9- ۴۳.
عطادخت، اکبر؛ پرزور، پرویز. (1395). نقش میزان پایبندی دانشجویان به سبک زندگی اسلامی در پیش‌بینی گرایش آن‌ها به اعتیاد. فصل‌نامه اعتیادپژوهی، 10(37)، صص 11- ۱۱.
فاضل قانع، حمید. (1392). سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
فاضل قانع، حمید. (1393). حوزه روابط اجتماعی بر مبنای سبک زندگی. فصل‌نامه سبک زندگی دینی، 1(1)، صص 7-34.
فاضلی، محمد. (۱۳۸۲). مصرف و سبک زندگی. قم: صبح صادق.
فروتن، محمد. (1398). واکاوی جرم‌شناسی فرهنگی در ایران. پژوهش‌نامه حقوق بشری، 5(16)، صص 71-94.
کاویانی ارانی، محمد. (1388). طرح نظریه سبک زندگی براساس دیدگاهاسلام و ساخت آزمون سبک زندگی اسلامی و بررسی ویژگی‌های روان سنجی آن. رساله دکتری روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان.
کاویانی، محمد. (1392). سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کریمی مزیدی، سجاد؛ زارعی محمودآبادی، حسن؛ قادری ثانوی، رمضانعلی؛ حبیب‌پور گتابی، کرم و علی‌پور، فردین. (1392). رابطه سرمایه اجتماعی و کجروی در بین دانش‌آموزان پسر 15 تا 18 ساله شهر تهران در سال تحصیلی 1391-1390. فصل‌نامه رفاه اجتماعی، 13(5)، صص 111-134.
گرمارودی، غلامرضا؛ مکارم، جلیل؛ علوی، سیده شهره و عباسی، زینب. (1388). عادات پرخطر بهداشتی در دانش‌آموزان شهر تهران. فصل‌نامه پایش، 9 (1)، صص 13- ۱۹.
گیدنز، آنتونی. (۱۳۷۷). پیامدهای مدرنیت (مترجم: محسن ثلاثی). تهران: مرکز.
گیدنز، آنتونی. (1378). تجدد و تشخص (مترجم: ناصر موفقیان). تهران: نی.
محسنی، منوچهر. (1396). جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی. تهران: طهوری.
محمدی، افشین؛ بی‌بک‌آبادی، غزال. (۱۳۸۹). بررسی مؤلفه‌های سبک زندگی و الگوی رفتار در فیلم‌های سینمایی پُرفروش. فصل‌نامه پژوهش فرهنگی، (11)، صص 97- ۱۳۸.
محمدی، فرشته؛ ذکریانژاد، مهرانوش و ولی زاده، فرزانه. (1393). بررسی عوامل مرتبط با مصرف سیگار در دانش‌آموزان پسر دبیرستانی شهرستان بابلسر. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 22(116)، صص 217-222.
محمدی‌زاده، علی؛ احمدآبادی، زهره. (1387). هم وقوعی رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان دبیرستان‌های شهر تهران. فصلنامه خانواده‌پژوهی، 4(13)، صص 87-100.
مکوندحسینی، شاهرخ، (1391). شیوع‌شناسی آسیب‌های اجتماعی شهر سمنان با بهره گیری از اطلاعات سامانه‌های 1480 و 123. سمنان: سازمان بهزیستی استان سمنان.
مهدوی کنی، محمدسعید. (1387). دین و سبک زندگی. تهران: دانشگاه امام صادق×.
مهدی‌زاده، سیدمحمد؛ اتابک، محمد. (1395). استفاده از شبکه‌های اجتماعی و شکل‌گیری فرهنگ جوانی در جوانان تهرانی کاربر فیس بوک. فصل‌نامه مطالعات فرهنگ - ارتباطات، 17(34)، صص 103 - 138.
نیازی، محسن؛ کارکنان نصرآبادی، محمد. (1392). بررسی رابطه بین میزان دین‌داری و سبک زندگی شهروندان مطالعه موردی شهروندان شهرستان کاشان. فصل‌نامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 5(16)،صص 173- 213.
وبر، ماکس. (1392). دین، قدرت، جامعه (مترجم: احمد تدین). تهران: هرمس.
هاشمی، سیدضیا؛ مردانی، سمیه. (1400). فراتحلیل آسیب‌های اجتماعی رایج در بین دانش‌آموزان. مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، 12 (1)، صص 67- ۱۰۱.
Becker, G. S. (1968) "Crime and Punishment: An Economic Approach". Journal of Political Economy, No. 76(2), pp. 169–217.
Bergman, M.M. & Scott, J. (2001). Young Adolescents' Well-Being & Health-Risk Behaviors: Gender & Socioeconomic Differences. Journal of Adolescence, No. 24, pp. 183-197. DOI: 10.1006/jado.2001.0378.
Bradford, V. (2003). Theorizing Religon with Bordieu against Bourdieu. Sociological Theory, 21(2).
Cojocaru., Doina-Clementina, & Geta, Mitrea. (2014). The importance of healthy lifestyle in modern society: a medical, social and spiritual perspective. European Journal of Science and Theology, 10(3), pp. 111-120.
Fornell, C., Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables & measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
Gaisina, Lyutsiya, M., Shaykhislamov, Rafael, B., Shayakhmetova, Rimma, R., Kostyleva, Elena, G., Goremykina, Lilia, I., Y Gainanova., Albina, G. (2019). The Essence and Structural Elements of A Healthy Lifestyle Of Students, Espacios, Vol 40 (Number 21).
Goode, E., & Ben-Yehuda, N. (2010). Moral Panics: The social construction of deviance. John Wiley & Sons. 2nd edition. ISBN-13: ‎ 978-1405189330.
Goode, Erich. (1997). Deviant Behavior. 5th ed. Upper Saddle, River, NJ: Prentice Hall. 7 thed. 2005.
Jessor, R. (1987). Problem-Behavior therapy, psychosocial Development & Adolescent Problem Drinking. British journal of Addiction, 82(4), pp. 331-342. DOI: 10.1111/j.1360-0443.1987.tb01490.x.
Johnson, B. Larson, D.B. de Li, S. Yang, S.J. (2000). Escaping from the Crime of Inner Cities: Church Attendance and Religious Salience among Disadvantaged Youth. Justice Quarterly, 17(2), pp. 377-391.
Kahle, L.R. kau, A. Tambyan, s. Tan,s . & K, jung. (2008). religiosity, and values, implication for consumer behacior”, in Haugtredt, c.p., m erunka, D. And warlop,1. (Eds), the la londa seminar, 32nd International research seminar in marketing, La lond-les-maures, pp. 245-259.
McLaughlin, E., & Muncie, J. (Eds.). (2012). The Sage dictionary of Criminology. Sage
Muhamad, N. & et.al, (2010). The constructs mediating religions influence on buyers & consumers. Journal of Islamic Marketing. 1(2), pp. 124-135.
Prajapati, M. & et.al, (2011). A study of nutritional status & high-risk behavior of adolescents in Ahmedabad: A Cross Sectional study. Journal of Indian Association of Preventive & Social Medicine, 2(1): 21-27. ISSN 2229-337X.
Stein, H.T. & Edwards M.E. (2006). Classical Adlerian Theory & Practice. In: Marcus P & Rosenberg A. (eds). PsychoanalyticVersions of the Human Condition: Philosophies of Life & Their Impact on Practice. New York, New York University Press. Retrieved from: etrieved from: http://www.adlerian .us/theoprac.htm.
Toulabi Z, Samadi S, Motaharinezhad F. (2013). A study on the role of self-esteem and self-effectiveness for the relation between Islamic life style and social adaptation among the youth in Mashhad [in Persian]. Sociological Studies of Youth, 4(9): pp. 115-132