طبقات اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم و شیوه‌های مواجهه با آنان

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ارتباطات و تبلیغ فرهنگی، دانشگاه معارف اسلامی و عضو گروه مطالعات اجتماعی موسسه علوم انسانی جامعه المصطفی. ایران.

2 دانشجوی دکتری قرآن و علوم اجتماعی جامعه‌المصطفی العالمیه، کوتونو، بنین.

چکیده

هدف از این مطالعه، شناسایی مفهوم و مصادیق طبقات اجتماعی از دیدگاه قرآن و نحوه مواجهه با آنها است. جوامع به‌عنوان شکل‌های متمایزی از اجتماعات انسانی دیده می‌شوند که در درون خود ساختارهای اجتماعی تشکیل داده و متناسب با آنها روابطی را ترسیم نموده و بر مبنای آنها تعامل و مواجهه با یکدیگر را وضع می‌کنند. به‌نظر می‌رسد، دلایلی همچون تفاوت‌های فرهنگی، زیستی، مادی و نوع توان‌مندی افراد و گروه‌ها در تصرف طبیعت و بهره‌گیری از دیگر همنوعان، به‌تدریج سبب شکل‌گیری طبقات اجتماعی شده است. مولفه‌هایی مانند: قدرت و ثروت مبنای شکل‌گیری دسته‌ای از طبقات و عناصری همچون خداجویی و معنویت‌گرایی مبنای شکل‌گیری بخشی دیگر از طبقات اجتماعی شده است. به‌عبارت دیگر، نوع نگرش و کنش جمعی از افراد انسانی که معطوف به عوامل دنیوی بوده است، سبب ایجاد دسته‌ای از طبقات شده و نگرش و کنش معطوف به آخرت برخی دیگر، طبقات اجتماعی متمایزی را شکل داده است. مسئله این پژوهش که با روش توصیفی، تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع إسنادی انجام شده آن است که طبقات اجتماعی از منظر قرآن چگونه می‌باشند؛ عوامل ایجاد آنها چه مؤلفه‌هایی بوده و دارای چه ویژگی‌هایی هستند و نیز شیوه مواجهه با هر یک از طبقات اجتماعی یادشده چگونه است. دست‌یابی به نتایجی مطلوب از این پژوهش کمک می‌کند تا در شرایط کنونی نیز عوامل شکل‌گیری طبقات اجتماعی و به‌تبع آن، دلایل شکاف اجتماعی را عمیق‌تر بازخوانی و تحلیل کرده و متعاقب آن راهکارهای مواجهه با این پدیده اجتماعی را به‌عنوان الگویی مطلوب در جوامع امروزی نیز به کار بست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Social Classes from the Perspective of the Holy Qur'an and Ways of Dealing with Them

نویسندگان [English]

  • mohsen ghanbarinik 1
  • ibrahim abdoulaye 2
1 . Assistant Professor at the Department of Communication and Cultural Propagation, University of Islamic Education and a member of the Department of Social Studies at Humanities Institute of Al-Mustafa International University. Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Humanities, Al-Mustafa International University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to identify the concept and examples of social classes from the perspective of the Qur'an and how to deal with them. Societies are seen as distinct forms of human communities that form social structures within themselves, draw relationships according to them, and establish interaction and confrontation with each other based on them. It seems that reasons such as cultural, biological, material differences and the ability of individuals and groups to seize nature and take advantage of other species have gradually caused the formation of social classes. Components such as power and wealth are the basis for the formation of a group of classes, and elements such as God-seeking and spiritualism have become the basis for the formation of another part of the social classes. In other words, the type of attitude and action of a group of human beings, which was focused on worldly factors, caused the creation of a group of classes, and the attitude and action of some others focused on the hereafter, formed distinct social classes. The question of this research, which was carried out via a descriptive, analytical method and by using sources of evidence, is what social classes are like from the perspective of the Qur'an; What are the factors of their creation and what are their characteristics and how is the way of dealing with each of the mentioned social classes. Achieving ideal results from this study helps to read and analyze more deeply the factors of formation of social classes and as a result, the reasons for the social gap in the current situation, and subsequently to use the solutions to face this social phenomenon as a desirable model in today's societies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social class
  • sociological
  • theory
  • the Holy Qur'an
  1. * قرآن کریم

    1. ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (1386م). مقدمه. مصر: دارالعلم.
    2. ابن‌مکرم، ابوالفضل جمال‌الدین، ابن‌منظور. (514ق). لسان العرب. شماره نشریه حوزه.
    3. احمد رشوان، حسین عبدالحمید. (2008م). طبقات اجتماعی و جامعه_ تحصیل در جامعه‌شناسی. مصر: بنیاد جوانان دانشگاه مصطفی مشرفه اسکندریه.
    4. احمد رشوان، حسین عبدالحمید. (2010م). رهبری_ مطالعه در جامعه‌شناسی روان‌شناسی، اداری و سازمانی. ناشر: مصر: بنیاد جوانان دانشگاه مصطفی مشرفه اسکندریه.
    5. ایزوتسو، توشی هیکو. (1394). مفاهیم اخلاقی و دینی (مترجم: فریدون بدره‌ای). تهران: نشر فروزان روز.
    6. برکات، علی اسعد. (2019م). جامعه‌شناسی (چاپ اول). دمشق: وزارت آموزش عالی.
    7. الحلوانی، سعد بدیر. (1999 م). تاریخ نوین آفریقا (چاپ اول). مصر: خانه کتاب.
    8. المدرسی، محمدتقی. (2006م). معالم الحضارة الإسلام؛ آفاق وتطلًعات (الطبعة الأولى). قم المقدسة: انتشارات محبان الحسین (ع).
    9. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات القرآن (محقق: صفوان عدنان داوری، چاپ اول). بیروت: دارالقلم.
    10. سالم، عبدالعزیز. (1987م). مورخان مسلمان و تاریخ نگاری (مترجم: محمد قزوینی نظم‌آبادی). اراک: بنیاد جوانان دانشگاه.
    11. شروخ، صلاح الدین. (2004م). علم الاجتماع التربوی. القاهرة: دار العلوم للنشر و التوزیع الجزیرة.
    12. صدر، سیدمحمدباقر. (1369). سنت‌های اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن (مترجم: حسین منوچهری). تهران: رجا.
    13. صدر، محمدباقر. (1988م). اقتصاد ما (تدارک و تحقیق: کمیته تحقیق کنفرانس جهانی شهید صدر، چاپ اول). ناشر: تهران: مرکز تحقیقات و مطالعات تخصصی شهید صدر.
    14. الصدر، محمدباقر. (2011م). الإسلام منهج حیاة (الطبعة الأولى). بیروت: مرکز نون للتألیف والترجمة، جمعیة المعارف الإسلامیة الثقافیة.
    15. طباطبائی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). المیزان (مترجم: محمّدباقر موسوی همدانی، ج18). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    16. عبدالگواد، احمد رأفت. (1979م). اصول جامعه شناسی. مصر: کتابخانه نهضت الشرق دانشگاه قاهره.
    17. عروسی، سهیل. (008(م). المجتمع المدنی الدولة؛ دراسة فی بنیة ودلالة المجتمع المدنی والدولة وعلاقتهما بالدیمقراطیة (الطبعة الأولى). دمشق: دار الفکر.
    18. العکد، عباس محمود. (1391م). فلسفه قرآنی. ناشر: بنیاد آموزش و فرهنگ هنداوی.
    19. علم الهدی، سید مرتضی. (1370). الذخیره فی علم الکلام. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    20. عودة، محمود . (200۵م). أسس علم الاجتماع (الطبعة الأولى). بیروت: دار النهضة العربیة للطباعة والنشر.
    21. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. (14۰9ق). الحقایق فی محاسن الاخلاق (تنظیم و مصحح: محسن عقیل). قم: دار الکتاب الإسلامی.
    22. قریشی، سیدعلی‌اکبر. (1363). قاموس قرآن (ج4). قم: دارالکتب الاسلامی.
    23. مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی. (14۰3ق). بحارالانوار (ج70). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    24. نراقی، محمد بن ابی ذر. (1386). جامع السعادات (ج 1). قم: نشر اسماعیلیان.
    25. نیقولا، تیماشف. (19۵6م). نظریة علم الاجتماع_ طبیعتها وتطورها (ترجمة: محمود عودة وآخرین). مصر: دار المعارف.
    26. وبر، ماکس. (2011م). علم و سیاست به‌عنوان یک پیشه (مترجم: جورج کاتورا، چاپ اول). مرکز مطالعات وحدت عرب.