عزاداری و آسیب‌های فرهنگی اجتماعی آن در ایران

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم (ع)

2 سطح 3 رشته تخصصی تاریخ اسلام حوزه علمیه قم

چکیده

 





 





عزاداری به‌‌دلیل نقش سازنده فردی و اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن، جایگاه ویژه‌ای در مکتب اسلام و سیره اهل‌بیت(ع) دارد؛ امّا این آیین مذهبی، اگر بر اساس اصول و ارزش‌های اسلامی، بازخوانی، معرفی، سیاست‌گذاری و عمل نشود، نتایج مطلوبی را در پی نخواهد داشت. عزاداری، به‌معنای همراهی و همدلی در غم و اندوه دیگران است که شیعیان از آن تعبیری خاص کرده و بیشتر درباره شهادت امام حسین(ع) به‌کار می‌برند. نوشتار حاضر درصدد است به شیوه‌ای اسنادی و با تکیه بر منابع تاریخی و موجود، همزمان با بررسی تاریخی این پدیده دینی، آسیب‌های فرهنگی واجتماعی فراروی آن را بازبینی کرده و راهکارهایی اصلاحی را ارایه کند. بازخوانی سیره اسلام، گونه‌های عزاداری، چگونگی تعامل حکومت‌ها، و نیز بررسی آسیب‌های شکلی و محتوایی مانند برخورد عاطفی با عزاداری، تبدیل‌شدن عزاداری به عادت، آمیخته‌شدن آن با فرهنگ قومی، اصالت یافتن شکل بر محتوا، غلو در اشعار و استفاده از آلات موسیقی از جمله مسائل مهم این پدیده دینی به‌شمار می‌آیند که نیاز به کنکاش و تبیین دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mourning and its Cultural-Social Pathology in Iran

نویسندگان [English]

  • Seyfollah Qanbari nik 1
  • Hakime Ehsani 2
1 Doctoral Student of Culture and Communication, Baqir al-Olum University
2 Level 3 Student of Islamic History, Qom Seminary
چکیده [English]

Mourning, due to its personal and social constructive role, has a special status in the Islam school and the biography of the Prophet’s Household. However, this fertile ritual, like any fruitful practice, doesn't have its desired results if it doesn't been policy made and implemented. Mourning means accompaniment and sympathy in the sadness and sorrow of the others which Shiites put a special interpretation on it and largely apply it to the martyrdom of Imam Hussain (peace be upon him). This paper, with an archival method and based on historical and existing resources, in addition to chronicled investigation to this religious phenomenon, seeks to scrutinize the cultural and social damages against it and present some solutions. Some major issues of this phenomenon, which needs to be explored and explained, are as follows: reviewing the Islam's biography, the mourning types, the quality of states' encounter with it, as well as examining its form- and content-related damages like emotional approach to mourning, its conversion to a habit, its mixture with ethnic culture, primacy of the form over the substance, overstatement in poems and using musical instruments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mourning
  • biography of the Prophet’s Household
  • symbols
  • methods
  • pathology
  1. ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن‌محمد (1363)، العبر، ترجمه: عبدالمحمد آیتى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  2.  ابن‌قولویه، ابوالقاسم جعفر بن‌محمد (1365)، منتخب کامل‌الزیارات، تهران: نشر میقات.
  3. ابن‌هشام، عبدالملک بن‌هشام (1375)، السیره‌النبویه، ترجمه: هاشم رسولی، تهران: نشر کتابچی.
  4. ابوالحسنی (منذر)، علی (1375)، سیاه‌پوشی در سوگ ائمه نور، قم: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
  5. افتخارزاده، محمودرضا (1374)، «ادبیات عاشورا در دوران امامان(ع)»، مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا.
  6. امین، سیدمحسن (1400ق)،سیر‌الائمه، بیروت: نشردارالتعارف.
  7. باستانی، محمدابراهیم ‌(1367)، از سیر تا پیاز، تهران: نشر علم.
  8. بحرانی، سیدهاشم بن‌سلیمان ‌(1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1، تهران: موسسه البعثه.
  9. جعفری، محمدتقی (1389)، تفسیر و نقد مثنوی، تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  10. حرعاملی، محمد بن‌الحسن (1409)، وسائل‌الشیعة إلی تحصیل مسائل‌الشریعة، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
  11. حقانی، موسی (1381)، «محرم از نگاه تاریخ و تصویر»، مجله تاریخ معاصر، ش 21.
  12. خمینی، سیدروح ا... (1367)، صحیفه نور، ج 8، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام.
  13. دوسرسی، کنت (1362)، ایران در 1839-1840، ترجمه: احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  14. رجبی، محمدحسین (1378)، زندگی سیاسی امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  15. رمضان نرگسی، رضا (1385)، «عزاداری امام حسین(ع) در دوره پهلوی اول»، مجله پانزده خرداد، ش 10.
  16. سید بن‌طاووس، علی بن‌موسی (1388)، اللهوف، ترجمه: سیداحمد فهری، قم: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
  17.  شریعتی، علی (1352)، تشیع علوی و تشیع صفوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  18. علوی، سیدرسول (1388)، «عزاداری؛ رسانه پایدارشیعه»، مجله فرهنگی کوثر، ش 80.
  19. عمید، حسن (1379)، فرهنگ فارسی عمید، چاپ چهل‌و ‌نهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  20. فراهیدی، خلیل بن‌محمد (1410ق)، کتاب العین، تحقیق: مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم: مؤسسة دارالهجره.
  21.  فروغی ابری، اصغر (1383)، «تحقیقی درباره سبک عزاداری از دوره صفویه تا قاجار»، مجله فرهنگ اصفهان، ش 29.
  22.  فروغی، اصغر (1383)، «نگاهی به پیشینه عزاداری در اسلام»، مجله مشکوة، ش 84.
  23. فروغی، محمدعلی (1363)، کلیات سعدی، تهران: امیرکبیر، چاپ 4.
  24. فقیهی، علی اصغر (1378)، تاریخ مذهبی، قم: نشر زائر.
  25. فیومی، احمد بن‌محمد (1414ق)، مصباح‌المنیر فی غریب الشرح‌الکبیر للرافعی، قم: نشر دارالهجره.
  26. قمی، شیخ عباس (1368)، منتهى‌الآمال، تهران: چاپخانه احمدى.
  27. ـــــــــــــــــــ (1374)، نفس المهموم، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای، تهران: انتشارات جمکران.
  28. کالمار، ژان (1379)، «آیین و اقتدار تشیع»، ترجمه: یداله آقاعباسی، فصلنامه هنر، ش 24.
  29. مجلسی، محمدباقر (1362)، بحارالانوار، تحقیق و تعلیق: سیدجواد علوی، تهران: دارالکتب‌الاسلامیة.
  30. محدثی، جواد (1374)، فرهنگ عاشورا، قم: نشر معروف.
  31. مسعودیه، محمدتقی ( 1367)، م‍وس‍ی‍ق‍ی‌ م‍ذه‍ب‍ی‌ ای‍ران،‌ تهران: س‍روش‌.
  32. معتمدی، سیدحسین (1378)، عزاداری سنتی شیعیان، قم: نشر عصر ظهور.
  33. میرزا، جهانگیر (1384)، تاریخ نو، حوادث دوره قاجاریه، به‌اهتمام: عباس اقبال‌، تهران: انتشارات علمی.
  34. نورى، میرزا حسین (1393)، لؤلؤ و مرجان‏؛ آداب اهل وعظ و منبر، قم: نشر بنی‌الزهرا(علیهم السلام).
  35. همایونی، صادق (1380)، تعزیه در ایران، شیراز: نشر نوید شیراز.
  36. هیثمی، ابن‌حجر ( 1381)، صواعق‌المحرقه، ترجمه: عبدا.. محمدی و محمدحسین رحیمیان، قم: دلیل ما.