روابط همسایگی در سبک زندگی اسلامی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

محقق، دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) و عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه

چکیده

اسلام تنها دین و آیینی است که به درستی بنای دعوت خود را بر اجتماع استوار کرده و به‌لحاظ مدنی‌الطبع بودن انسان، امر اجتماع را در هیچ یک از شئون رها نکرده است. زندگی اجتماعی انسان در اشکال گوناگون تبلور می‌‌یابد. بی‌‌تردید، پس از خانواده که اساسی‌‌ترین واحد اجتماعی به‌شمار می‌‌رود، همسایگان که در قالب یک محله شکل می‌‌گیرند، مهم‌ترین تشکیلات جامعه انسانی‌اند که در کنار انسجام و وحدتی که دارند، تعاملات و معاشرت‌‌های اجتماعی تاثیرگذاری با هم دارند که زمینه ساز شکل‌‌گیری یک الگوی فرهنگی و زیستی متناسب با هویت جمعی خود‌اند. بحث همسایه و همسایگی، همواره از مباحث مهم مورد توجه ادیان، اندیشمندان اجتماعی و علما‌‌ی علم اخلاق بوده است، تا آنجا که در الگوی اسلامی، روابط و حقوق همسایگی، پس از پرستش خداوند و نیکی به والدین، مورد تاکید قرار گرفته و حتی برای کافران حق همسایگی برشمرده شده است. در نوشتار حاضر با عنایت به مباحث امروزی در باب الگوهای زندگی اجتماعی، نخست، به‌‌اجمال، سبک ‌‌زندگی مورد بحث قرار گرفته و سپس با بهره‌گیری از روش اِسنادی، تلاش شده تا آموزه‌‌های دینی متناسب با موضوع، بررسی شود و با استخراج مفاهیم و محورهای شاخص در باب روابط و حقوق همسایگی، گامی در راستای ترسیم الگوی روابط همسایگی - بر اساس دیدگاه اسلام - برداشته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Neighborhood Relations in an Islamic Style

نویسنده [English]

  • Seifollah Qanbari Nik
چکیده [English]

Islam has been the only human religion that has based its call on a social basis, and has never left sociability due to human’s social nature. Human’s social life is manifested in different forms. After family as the most fundamental social unit, neighbors in a neighborhood are the most important social system that unanimously have some effective social interactions paving the way for the formation of a cultural and biological model which fits its congregational nature. Benefiting from nowadays’ discussions on the models of social life, we discuss on lifestyle briefly, then we try to find appropriate religious maxims through documentation so that we could formalize a model of neighborhood relations from an Islamic perspective through discovering some prominent concepts of neighbors’ mutual rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • social life
  • lifestyle
  • neighborhood relations
  1. قرآن کریم
  2. نهج البلاغه (1385)، ترجمه: فیض الاسلام، تهران: نشر زرین.
  3. صحیفه سجادیه (1379)، ترجمه: حسین انصاریان، تهران: پیام آزادی.
  4. ابن بابویه، محمدبن علی (1382)، ثواب الاعمال وعقاب العمال، قم: نشر نسیم کوثر.
  5. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق.)، الشفا، (الهیات)، تحقیق: قنواتی و زاید، قم: انتشارات کتابخانه نجفی.
  6. ابوالفتح، محمدکراجکی (1364)، نزهه النواظر، ترجمه: معدن الجواهر، ترجمه فارسی: عباس قمی، تهران: نشر اسلامیه.
  7. ارسطو (1387)، سیاست، ترجمه: حمید عنایت، تهران: نشر امیرکبیر، چاپ پنجم.
  8. انصاریان، حسین (بی‌‌تا)، سیری در نماز، تهران: نشر انجمن خدمات اسلامی، مجمع دینی و تحقیقاتی و علمی.
  9. آمدی، عبدالواحد بن محمد (1377)، غررالحکم و دررالکلم، تحقیق: مصطفی درایتی و حسین درایتی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

10. آیزنک، مایکل (1375)، روان‌شناسی شادی؛ ترجمه: مهرداد فیروزبخت و خشایار بیگی، تهران: انتشارات بدر.

11. بحرانی، شیخ حسین (1384)، تحف العقول، ترجمه: علی اکبر غفاری، تهران: انتشارات اسلامیه.

12. برزگر کلیمشی، ولی‌ا.. ، (1372) اسلام و اجتماع علی بن ابیطالب(ع)، تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

13. پاینده، ابوالقاسم (1385)، نهج‌‌الفصاحه، تهران: انتشارات بدرقه جاویدان.

14. پیاژه، ژان و دیگران (۱۳۷۱)، روان‌شناسی و دانش‌ آموزش و پرورش، ترجمه: علی‌محمدکاردان، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.

15. جوادی آملی، عبدالله (1389)، تفسیر تسنیم، قم: نشر موسسه اسراء.

16. حمیری، عبدالله بن جعفر (1371)، قرب الاسناد، تهران: نشر موسسه آل‌‌البیت(ع) لاحیاء التراث.

17. دهخدا، علی اکبر (1334)، لغت‌نامه، تهران: نشر مؤسسه لغت‌نامه دهخدا.

18. دیلمی، محمدحسن (1383)، ارشاد القلوب، ترجمه: سید عباس طباطبایی، قم: انتشارات اسلامی.

19. ذکایی، محمدسعید (1385)، «جوانان، سرمایه اجتماعی و رفتارهای داوطلبانه»، رفاه اجتماعی، ش23.

20. راجر، جان و ویلیامز، پیتر مک (1389)، تفکر منفی، ترجمه: مهدی قراچه داغی، تهران: نشر شباهنگ.

21. ساروخانی، باقر (1371)، جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی ارتباطات، تهران: انتشارات اطلاعات.

22. ستوده، هدایت الله (1375)، درآمدی بر روان‌شناسی اجتماعی، تهران: نشر آوای نور.

23. سلیمی، علی و دیگران (1388)، همنشینی و ‌کج‌روی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

24. شاپوریان، رضا (۱۳۵۷)، «بهترین کسی که از کودکی من نگهداری کند کیست»، تهران: مجله مکتب امام، ش۱۱۱.

25. شبر، سید عبداللّه (1412ق.)، تفسیر القرآن الکریم، قم: نشر دارالهجره، چاپ دوم.

26. شیخ حر عاملی، محمدبن حسن (1387)، آداب معاشرت از دیدگاه معصومین، تهران: بنیاد پژوهش‌‌های علمی.

27. ـــــــــــــــــــ (1409ق.)، وسایل‌الشیعه، قم: موسسه آل‌البیت(ع).

28. شیخ مفید، محمدبن نعمان (1364)، امالی، ترجمه: حسین استاد ولی، تهران: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى.

29. طباطبایی، سید محمدحسین (1377)، تفسیر المیزان، قم: نشر جامعه مدرسین.

30. ـــــــــــــــــــ (1387الف)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

31. ـــــــــــــــــــ (1387ب)، روابط اجتماعی در اسلام، به‌کوشش: سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.

32. طبرسی، فضل بن حسن (1368)، مجمع البیان، تصحیح: ابوالقاسم گرجی، ق‍م‌: م‍رکز مدی‍ری‍ت‌ حوزه‌ ع‍ل‍میه‌ قم.

33. طوسی، خواجه نصیرالدین (1360)، اخلاق ناصری، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ دوم.

34. عاملی، زین الدین علی‌بن احمد (1386)، مسکن الفؤاد فی فقد الاحبة والاولاد، قم: نشر المکتبه الحیدریه.

35. غزالی‌‌طوسی، محمد (1374)، کیمیای‌‌سعادت، به کوشش: حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

36. فارابی، ابونصر (1376)، السیاسة المدنیّة، ترجمه و شرح: حسن ملکشاهی، تهران: انتشارات سروش.

37. فاضلی، محمد (۱۳۸۲)، مصرف و سبک زندگی، قم: صبح صادق).

38. فوکویاما، فرانسیس (1379)، پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن، ترجمه: غلامعباس توسلی، تهران: انتشارات جامعه ایرانیان.

39. فیض کاشانی، ملامحسن (1372)، المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ترجمه: محمدصادق عارف، مشهد: نشر بنیاد پژوهش‌‌های اسلامی.

40. کاویانی، محمد (۱۳۸۷)، سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

41. کلاین برگ، اتو (۱۳۸۳)، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه: علی‌‌محمد کاردان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

42. کلینی، محمد بن یعقوب (1375)، کافی، تهران: انتشارات اسوه، چاپ سوم.

43. گیدنز، آنتونی (1378)، تجدد و تشخص، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.‌

  1. 44.  ـــــــــــــــــــ (1389)، جامعه‌شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

45. مجلسی، محمدباقر (1361)، بحارالانوار، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

46. ـــــــــــــــــــ (1388)، بحارالانوار، تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه.

47. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی‌‌کلمات‌‌القرآن‌‌الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

48. مطهری، مرتضی (1372)، جامعه و تاریخ(مقدمه‌‌‌‌‌‌ای بر جهان‌بینی اسلامی)، تهران: نشر صدرا.

  1. 49.  ـــــــــــــــــــ (1375)، حکمت‌‌ها و اندرزها، تهران: نشر صدرا.

50. ـــــــــــــــــــ (1384)، جامعه وتاریخ، تهران: انتشارات صدرا، چاپ هفدهم.

51. مکارم‌‌ شیرازی، ناصر (1380)، اخلاق در قرآن، با همکاری جمعی از فضلا، قم: مدرسه امام‌‌علی(ع).

52. مهدوی کنی، محمد سعید (۱۳۸۷)، دین و سبک زندگی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

53. نوری، میرزا حسین (1408ق.)، قم: مستدرک الوسائل، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.