بررسی عناصر شکل‌دهنده نظام ارتباطاتی در زمان صفویه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده تاریخ دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکتری، رشته فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم ع، قم، ایران.

3 استادیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

چکیده

از زمانی که انسان‌ها در کنار یکدیگر جامعه را تشکیل دادند، ارتباطات شکل گرفت و در تاریخ ادامه یافت. مطالعات ارتباطات در طول تاریخ می‌تواند دستاوردهای زیادی را برای ارتباط‌پژوهان به همراه داشته باشد. یکی از دوره‌های تاریخی مهم در تاریخ ایران، زمان صفویه است. در دوران صفویه که حکومتی مرکزی و قدرت‌مند شکل گرفت شاهد تغییرات بنیادین و مهم در تمام ابعاد حیات جمعی انسانی و اجتماعی هستیم. یکی از این ابعاد، نظام ارتباطات است. نظام ارتباطی در زمان صفویه بیش از دوره‌های دیگر توسعه و نظم یافت. هدف از این تحقیق، بررسی عناصر و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده و تقویت‌کننده نظام ارتباطات در زمان صفویه می‌باشد که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی در حوزه مطالعات تاریخی ذیل سه مؤلفه اصلی فرستنده، مکان‌های ارتباطی، عناصر دوازده‌گانه شاطران، چاپارها، جهان‌گردان، عالمان و اندیشمندان، هنر، زبان، ارتباطات سیاسی، شهر و راه‌های ارتباطی، کاروان‌سراها، مساجد، زیارتگاه‌ها، قهوه‌خانه‌ها، صورت‌بندی و مورد کاوشی ارتباطی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Formation Elements of Communication System in the Safavid Era

نویسندگان [English]

  • SEYAD NASER MOSAVI 1
  • Majid Naqdi 2
  • ahmad olyaei 3
1 Assistant Professor, Faculty of History, University of Religions and Denominations, Qom, Iran (corresponding author).
2 PhD student in Culture and Communication, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
3 Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

Since humans formed the society next to other humans, communication was formed and continued in history. Communication studies throughout history can bring many achievements for communication researchers. One of the important historical periods in the history of Iran is the Safavid era. During the Safavid era, when a central and powerful government was formed, we have witnessed fundamental and important changes in all aspects of human and social group life. One of these aspects is the communication system. The communication system during the Safavid era was developed and organized more than other periods. This research aims to examine the elements and components that form and strengthen the communication system during the Safavid era which has been formulated and studied in communication by using the analytical descriptive method in historical studies under the three main components of the sender, places of communication, the twelve elements including bakers, Chapars (couriers), world travelers, scholars and thinkers, art, language, political communication, city and communication routes, caravanserais, mosques, shrines, and cafés.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Iran
  • Safavid era
  • communication
  • communication system
  • communication elements

مراجع

1.    ابن منظور، محمد بن مکرم. (1407ق). لسان العرب (ج12). قم: انتشارات دار الصدر.
2.    ازهری، محمد بن احمد. (1412ق). تهذیب اللغه (چاپ چهاردهم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
3.    ایزدی، حسین. (1391). شاهان صفوی و زیارت. فصلنامه علمی و پژوهشی شیعه‌شناسی، 10(39)، صص 131-152 .
4.    باستانی پاریزی، محمد ابراهیم. (1357). سیاست و اقتصاد در عصر صفوی. تهران: امیرکبیر.
5.    جوهری، اسماعیل بن حماد. (1426ق). الصحاح (چاپ پنجم). بیروت: انتشارات دارالعلم للملایین.
6.    حاج علی‌اکبری، محمدجواد. (1388). بوی سیب. تهران: نشر سلسبیل.
7.    حافظ‌نیا، محمدرضا. (1382). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی (چاپ هشتم). تهران: سمت.
8.    الحسینی القمی، احمد بن شرف الدین. (1383). خلاصه التواریخ (مصحح: احسان اشراقی). تهران: دانشگاه تهران.
9.    حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی. (1380). اندیشه سیاسی محقق کرکی. قم: پژوهشکده اندیشه سیاسی اسلام مرکز مطالعات و تحقیقـات اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی.
10.    دلاواله، پیتـرو. (1370). سفرنامه پیترو دلاواله (مترجم: شعاع الدین شفا). تهران: نشر علمی فرهنگی.
11.    دانش‌پژوه، منوچهر. (1385). بررسی‌ سفرنامه‌های‌ دورۀ صفوی. اصفهان: نشر دانشگاه اصفهان و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
12.    دباغ، امیرمسعود؛ رهبر، شادی. (1394). تبلور مفاهیم شیعی در شکل‌گیری مساجد دوران صفویه و قاجار. نشریه شیعه‌شناسی، 13(52)، صص 167-190.
13.    رضائیان، علی. (1384). تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم. تهران: انتشارات سمت.
14.    رفیع‌فر، جلال الدین؛ لر افشار، احسان. (1382). بررسی انسان‌شناختی کاروان‌سراهای عصر صفوی.نامه انسان‌شناسی، شماره4، صص 37-60.
15.    سلطان‌زاده، حسین. (1378). مسجد مدرسه‌های تهران. نشریه وقف میراث جاویدان، شماره 28، صص 53-64.
16.    سیوری، راجر. (1378). ایران عصر صفوی. تهران: نشر مرکز.
17.    شاردن، ژان. (1350). دایره المعارف تمدن ایران: سیاحت‏نامه شاردن (مترجم: محمد عباسی). تهران: امیرکبیر.
18.    شاملو، ولی قلی بن داوود قلی. (1371). قصص الخاقانی (مترجم: سیدحسن سادات نادری). تهران: وزارت ارشاد.
19.    شهری، جعفر. (1378). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
20.    شیخ‌زاده، محمد؛ بنی اسد، رضا. (1399). تحلیل مضمون مفاهیم رویکردها و کاربردها. تهران: لوگوس.
21.    طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین (نسخه الکترونیکی، ج6). انتشارات مرتضوی.
22.    عالم، عبدالرحمن. (1383). بنیاد‌های علم سیاست (چاپ دوزادهم). تهران: نشر نی.
23.    علوی، پرویز. (1386). ارتباطات سیاسی. تهران: نشرعلوم نوین.
24.    عمید، حسن. (1393). فرهنگ عمید. تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل. 
25.    علی بابایی، زکیه. (1388). بررسی نهاد‌های آموزشی دوره صفویان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه پیام نور.
26.    غفاری‌فرد، عباسقلی. (1381). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه. تهران: سازمان سمت.
27.    فراهانی منفرد، مهدی. (1395). مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی (چاپ سوم). تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی).
28.    فراهیدی، خلیل بن احمد. (1415ق). کتاب العین (نسخه الکترونیکی، ج8). قم: انتشارات نشر هجرت.
29.    فرقانی، محمدمهدی. (1387). درآمدی بر ارتباطات سنتی در ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
30.    کروبی، مهدی. (1388). بررسی نقش ارتباطات انسانی در توسعه صنعت جهانگردی. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 4(13)، صص 101-130.
31.    کمپفر، انگلبرت. (1363). سفرنامه کمپفر (مترجم: کیکاووس جهانداری). تهران: خوارزمی.
32.    کیانی، محمد یوسف؛ ولفرام، کلایس. (1347). کاروان‌سراهای ایران. تهران: سازمان‏ میراث فرهنگی کشور.
33.    کوئن، بروس. (1370). درآمدی به جامعه‌شناسی (مترجم: محسن ثلاثی). تهران: فرهنگ معاصر.
34.    گزنفون. (1375). زندگی کوروش (تربیت کوروش) (مترجم: ابوالحسن تهامی). تهران: نشر نگاه.
35.    لسینگ، آلفرد؛ داتون، دنیس. (1389). آثار جعلی و تقلبی (مترجم: نیما ملک‌محمدی). تهران: فرهنگستان هنر.
36.    لینتون، رالف. (1388). سیر تمدن (مترجم: پرویز مرزبان). تهران: نشر علمی فرهنگی.
37.    محسنیان‌راد، مهدی. (1396). در حسرت فهم درست. تهران: سیمای شرق.
38.    مدرسی، جواد. (1375). نقاشی قهوه‌خانه: بررسی یک پارادوکس، آینه خیال، شماره 10، صص 22-25.
39.    معتمدنژاد، کاظم. (1371). وسایل ارتباط جمعی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی ره.
40.    مهجور، فیروز. (1378). ویژگی‌های شهرسازی در شهرهای دوره صفویه. فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 36، صص 65-73.
41.    نوروزی، جمشید. (1391). تمدن ایران در دوره صفویه. تهران: نشر منادی تربیت.
42.    نوری آزاد، سعید. (1392مرداد). از فرستادگان ایزد تا پستچی‌های مهربان. جام جم.
43.    الویری، محسن. (1386). مسجد، ارتباطات و توسعه پایدار. نامه صادق، شماره 31، صص 93-109.
44.    هابرماس، یورگن. (1392). نظریه کنش ارتباطی (مترجم: کمال پولادی). تهران: نشر مرکز.
45.    هیلن براند، رابرت. (1377). معماری اسلامی (مترجم: ایرج اعتصام). تهران: شرکت‏ پردازش و برنامه‏ریزی شهری.
46.    یعقوب‌زاده، امید. (29/07/1394). سیاست خارجی در دولت صفویه. روزنامه آفتاب یزد.
47.    یکتایی، مجید. (1353). نفوذ فرهنگ و تمدن اسلامی در سرزمین هند و پاکستان. تهران: اقبال.
48.    Ackoff, R. L. (2000). From mechanistic to social systemic thinking. Cambridge, MA: Pegasus Communications Inc.
49.    Herodotus. (1930). With an English translation by A.D. Godley, vol. 4, book 8, verse 98.
اسلام و مطالعات اجتماعی
دوره 12، شماره1(پیاپی44)
اجرایی
فروردین 1403
صفحه 160-189

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 17 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 18 فروردین 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار