تاثیر تفاوت جنسیتی بر فعلیت انسانی از نظرگاه امامیه و وهابیت با محوریت اندیشه‌های علامه طباطبایی ره و بن‌باز

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری، رشته فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم ، ایران.

چکیده

تفاوت جنسیتی، به معنی مذکر یا مونث‌بودن ازجمله ویژگی‌هایی است که نوع انسان را به دو صنف بزرگ زن و مرد، تصنیف می‌کند. با وجود تمام اختلاف‌های زن و مرد، هر دو در ذیل نوعی واحد قرار می‌گیرند و اشتراک‌های آن‌ها سبب می‌شود که هر دو، انسان نامیده شوند. با این حال، اختلاف‌های وابسته به جنسیت، نگاه‌های متفاوتی را نسبت به فعلیت انسانی زن سبب شده است. برخی، مرد‌بودن را نوعی کمال انسانی برشمرده و معتقدند زن به دلیل نوع خلقت و جنسیتش نمی‌تواند انسانی کامل به شمار رود و فعالیت اجتماعی او، تنها مانعی برای تعالی انسان‌های کامل و جنس مرد است. در مقابل، اندیشمندان اسلامی معتقدند که ملاک در ارزش انسانی، تقواست و زن و مرد هر دو می‌توانند به کمالات انسانی دست یابند. هر دو اندیشه در معرفت اسلامی، دارای نمایندگانی است؛ اما آنچه ضرورت دارد، مشخص‌شدن نگاه اصیل اسلامی است و این مهم جز با عرضه این دو دیدگاه بر آیات قرآن و سنت معصومین^ ممکن نخواهد بود. هدف از این پژوهش، تاثیر تفاوت جنسیتی بر فعلیت انسانی از نظرگاه امامیه (به نمایندگی از تلقی دوم) و وهابیت (به نمایندگی از تلقی اول) با محوریت اندیشه‌های تفسیری علامه طباطبایی و بن‌باز است که با روش تطبیق و تحلیل به نگارش درآمده است. بر این اساس، بن باز در وهابیت ازجمله کسانی است که با اعتقاد به نقص عقل و ایمان زن، فعلیت انسانی او را بی‌پاسخ قرار داده است. این نگاه با تکیه به ظاهر برخی احادیث، چشم خود را بر روی آیات و روایات متعدد قرآن بسته است. آیاتی که تکامل انسان را مقید به جنسیت خاصی نکرده و ملاک و معیار را تنها انسانیت و تقوا می‌داند. در مقابل، علامه طباطبایی به نمایندگی از تفکر امامیه، معتقد است زن از منظر هستی‌شناسی و انسان‌شناسی، شان و شخصیتی انسانی داشته و با مرد، تفاوتی ندارد. زن و مرد با تقواپیشگی می‌توانند مراحل فعلیت خود را بدون هرگونه تبعیض، پشت سرگذارند؛ با این حال، تفاوت‌های طبیعی زن و مرد، حقوق و وظایف اجتماعی متفاوتی را برای آن‌دو به همراه دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effect of Gender Difference on Human Reality from the Viewpoint of Imamiya and Wahhabism, with an Emphasis on the Thoughts of Allameh Tabatabaei and Ibn Baz

نویسنده [English]

  • Fateme RaoofyTabar
Doctoral student of philosophy and Islamic theology, University of Qom, Iran
چکیده [English]

Gender difference, meaning male or female, is one of the characteristics that divide human beings into two major classes, men and women. Despite all the differences between men and women, both of them fall under a kind of unit and their commonalities cause them both to be called human. However, gender-related differences have led to different views of women's human reality. Some consider being a man as a kind of human perfection and believe that a woman cannot be considered a perfect human being due to her type of creation and gender, and her social activity is only an obstacle for the perfection of perfect human beings and the male gender. On the other hand, Islamic thinkers believe that piety is the standard of human value and both men and women can achieve human perfection. Both vies have representatives in Islamic epistemology; However, what is necessary is to determine the authentic Islamic view, and this will not be possible except by presenting these two views on the verses of the Qur'an and the traditions of the Fourteen Infallibles. The purpose of this research is the impact of gender difference on human reality from the viewpoint of Imamiya (representing the second view) and Wahhabism (representing the first view) with the focus on the interpretive thoughts of Allameh Tabatabai and Ibn Baz, which was written using the method of comparison and analysis. In this regard, in Wahhabism, Ibn Baz is among those who believe in a woman's lack of reason and faith, leaving her human reality unanswered. This view, relying on the appearance of some hadiths, has closed its eyes on the numerous verses and narratives of the Qur'an. Verses that do not limit human evolution to a specific gender and only consider humanity and piety as criteria. On the other hand, Allameh Tabatabaei, representing Imamiya thought, believes that from the point of view of ontology and anthropology, women have human dignity and personality and are no different from men. Men and women can go through the stages of their reality without any discrimination by having piety. However, the natural differences between men and women bring different rights and social duties for both of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender difference
  • human reality of women
  • Allameh Tabatabaei
  • Ibn Baz
  • Imamiya and Wahhabism
  1. * قرآن کریم

    1. باستانی، سوسن؛ حیدرزاده، زهرا. (1392). جایگاه زنان در اندیشه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان: دوگانه زن آسمانی- زن زمینی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 7(3)، صص 3-24.
    2. بخاری، ابی ‌عبدالله محمد. (1427ق). جامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول‌الله و سنن و ایامه (ج1). بیروت: دارالفکر.
    3. ترمذی، ‌ابی عیسی محمد. (1423ق). سنن الترمذی الجامع الصحیح (چاپ اول). لبنان: دارالمعرفه.
    4. جریسی، خالد. (1432ق). فتاوی علماء البلد الحرام (چاپ یازدهم). ریاض: مکتبه الملک فهد الوطنیه.
    5. رئوفی‌تبار، فاطمه. (1393ق). بررسی تطبیقی دیدگاه امام خمینی و وهابیت پیرامون زن. قم: دانشگاه قم.
    6. زکی یمانی، احمد. (1385). اسلام و زن. (چاپ اول). ضیاء موسوی، [بی‌جا]؛ میثم تمار.
    7. زین‌العابدین حماد، سهیله. (1424ق). المراه المسلمه و مواجهه تحدیات العولمه (چاپ اول). ریاض: العبیکان.
    8. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، 2 و 4، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    9. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1387). انسان از آغاز تا انجام (ج1). قم: بوستان کتاب.
    10. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1388الف). بدایة الحکمه (ج1، چاپ یازدهم). قم: بوستان کتاب.
    11. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1388ب). بررسی‌های اسلامی (ج1، 2، چاپ دوم). قم: بوستان کتاب.
    12. الطیار، عبدالله. (1432ق). مجموع مؤلفات و رسائل و بحوث (ج3، چاپ اول). ریاض: دارالتدمریه.
    13. علاسوند، فریبا. (1395). معیار نابرابری در تعریف عدالت: امری فلسفی یا کلامی؛ بررسی دیدگاه علامه طباطبایی درباره تفاوت‎های حقوقی زن و مرد. مجله مطالعات جنسیت و خانواده، 4(7)، صص 69-86.
    14. المسند، محمد. (1414ق). فتاوی المراه (چاپ اول). ریاض: دارالوطن للنشر.
    15. میرعلی، محمدعلی؛ رضایی، اعظم. (1395). حدود آزادی فعالیت زن از دیدگاه وهابیت. مجله علمی ـ پژوهشی مطالعات راهبردی زنان، 19(74)، صص 51-66.