نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبائی ره

دهقانپور فراشاه, طیبه; گرجیان, محمدمهدی

doi:10.22081/jiss.2024.67823.2047

نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبائی ره

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی پسادکترای سیاست‌گذاری فرهنگی، دانشگاه علامه طباطبائی ره، تهران، ایران

² استاد تمام دانشگاه باقرالعلوم ع، قم، ایران (نویسنده مسئول).

10.22081/jiss.2024.67823.2047

چکیده

مقاله حاضر به بررسی و نقد مبانی فلسفی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبایی ره می‌پردازد؛ ازاین‌رو کشف مبانی دیدگاه‌ها و ارتباط میان آنها در دستور کار این پژوهش است؛ بنابراین در یک مطالعه اسنادی پس از مرور و تفکیک رویکردهای مفهومی در گسترش نظریه سرمایه فرهنگی، و ابعاد آن در آثار بوردیو، به تبیین مفاهیم بنیادین در راستای تبیین اصطلاح سرمایه فرهنگی، و در نهایت به نقدآن از نگاه مبانی فلسفی علامه طباطبایی، پرداخته می‌شود. مرور پژوهش‌های انجام‌شده در غرب نشان داده که مفهوم سرمایه فرهنگی در هر دوره‌ای، با توجه به شرایط زمانی و مکانی هر جامعه، بازنگری گردیده، درحالی‌که در پژوهش‏های داخلی، مفهوم سرمایۀ فرهنگی در قالبی مشابه با تقسیم‌بندی بوردیویی به‌طور یکسان بدون بازنگری و بی‌توجه به بنیادهای فرهنگی بومی مورداستفاده قرارگرفته است. درواقع، سرمایه فرهنگی دارا‌بودن سرمایه انسانی-الهی است؛ مسئله‌ای که در ادبیات بوردیو وجود نداشته، بلکه نگاهی انتقادی بدان شده است. با عنایت به زیرساخت‌های فلسفی الهی علامه طباطبایی (ازجمله نظریه اعتباریات)، بازخوانی نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو، چهره نوین و بومی به خود گرفته، با پیراستن آن از برخی زیرساخت‌های فلسفی، بوردیو می‌تواند در ثبات اندیشه‌ورزی در عرصه فرهنگ جلوه بدیعی از خود نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

بازخوانی و نقد نظریات حوزه علوم اجتماعی؛

عنوان مقاله [English]

A Critique of the Philosophical Principles of Bourdieu's Theory of Cultural Capital Based on the Philosophical Principles of Allameh Tabatabaei

نویسندگان [English]

tayyebeh dehghanpour farashah ¹
mohammad mahdi gorjian ²

¹ Postdoctoral Student of Cultural Policy Making, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran

² Full Professor of Baqir al-Olum University, Qom, Iran (corresponding author).

چکیده [English]

This article examines and criticizes the philosophical principles of Bourdieu's theory of cultural capital based on the philosophical principles of Allameh Tabatabaei. Therefore, what is dealt with in this research is identifying the basics of views and the relationship between them. Therefore, in a documentary study, after reviewing and separating the conceptual approaches in the development of the theory of cultural capital, and its dimensions in Bourdieu's works, the fundamental concepts are explained in line with the explanation of the term cultural capital, and finally, it is criticized from the perspective of Allameh Tabatabaei's philosophical principles. A review of the research in the West has shown that the concept of cultural capital has been revised in each period, according to the conditions of time and place in each society. However, in local studies, the concept of cultural capital has been used in a format similar to Bourdieu's division without revising and ignoring local cultural foundations. In fact, cultural capital is the possession of human-divine capital. A problem that did not exist in Bourdieu's literature, rather, a critical look has been given to it. Considering the divine philosophical foundations of Allameh Tabatabaei (including the theory of credits), the examination of Bourdieu's theory of cultural capital has taken on a new and indigenous face, and by dressing it with some philosophical foundations, Bourdieu can show a unique effect in the stability of thinking in the field of culture.

کلیدواژه‌ها [English]

Cultural capital
Pierre Bourdieu
Allameh Tabatabaei
philosophical principles
metaphysics
credits

مراجع

* قرآن کریم
1. ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1405ق). منطق شفا (4 جلدی) (محقق: ابراهیم مذکور، چاپ اول). قاهره: المطبعه الامریه.
2. الوانی، مهدی؛ تقوی، علی. (1381). سرمایه اجتماعی، مفاهیم، نظریه‌ها. فصلنامه مدیریت، 9(33و34)، صص 9-26.
3. برهمن، مریم. (1378). تبیین و نقد اهداف تربیت فرهنگی بوردیو براساس دیدگاه امام خمینی&. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 26(83)، صص 77-104.
4. بوردیو، پی یر. (1381). نظریه کنش: دلایل علمی و انتخاب عقلانی (مترجم: مرتضی مردی‌ها، چاپ اول). اصفهان: انتشارات نقش و نگار.
5. بوردیو، پی یر. (1384). شکل‌های سرمایه، کیان تاج‌بخش (مترجمان: افشین خاک‌باز و حسن پویان). تهران: انتشارات شیرازه.
6. بون ویتز، پاتریس. (1390). درس‌هایی از جامعه‌شناسی پیر بوردیو (مترجمان: جهانگیر جهانگیری و سفیر حسن‌پور). تهران: نشر آگه.
7. تراسبی، دیوید. (1382). اقتصاد و فرهنگ (مترجم: کاظم فرهادی، چاپ اول). تهران:
نشر نی.
8. جان علیزاده، حیدر؛ خوش‌فر، غلامرضا. (1390). سرمایه فرهنگی و موفقیت تحصیلی. پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، (2)، صص 84- 106.
9. جنکینز، ریچارد. (1385). پیر بوردیو (مترجمان: لیلا جو افشانی و حسن چاوشیان، چاپ اول). تهران: نشر نی.
10. حسن‌پور، آرش؛ قاسمی، وحید. (1395). ساخت طراحی و برازش مدل و ارائه سنجه‌ای برای سنجش سرمایه فرهنگی. جامعه‌شناسی ایران، 17(52)، صص 55-95.
11. رضایی، محمد؛ تشویق، فاطمه. (1392). بازخوانی سنجه‌های سرمایه فرهنگی. مجله مطالعات و تحقیقات اجتماعی ایران، 2(5)، صص 9-35.
12. ریتزر، جورج. (1391). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر (مترجم: محسن ثلاثی، چاپ هفدهم). تهران: نشر علمی.
13. جلایی‌پور، حمیدرضا؛ محمدی، جمال. (1388). نظریه متأخر جامعه‌شناسی .تهران:
نشر نی.
14. شارع‌پور، محمود؛ خوش‌فر، غلامرضا. (1381). رابطه سرمایه‌ی فرهنگی با هویت اجتماعی جوانان. نامه علوم اجتماعی، 10(20)، صص 133-147.
15. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج6، چاپ اول). صدرا: تهران.
16. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1387). شیعه در اسلام. قم: بوستان کتاب.
17. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1388الف). مجموعه رسائل. قم: بوستان کتاب.
18. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1388ب). تعالیم اسلام. قم: بوستان کتاب.
19. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1415ق). بدایة الحکمه. قم: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
20. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1416ق). نهایة الحکمه (چاپ دوازدهم) قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
21. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج21). بیروت: مؤسسة الأعلمی.
22. کاووسی، اسماعیل؛ خراسانی، زینت السادات. (1389). اندازه‌گیری و مقایسه‌ی سرمایه فرهنگی در میان دانشجویان رشته مدیریت دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، مجله مدیریت فرهنگی، 4(8)، صص 85 105.
23. گرنفل، مایکل. (1389). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو (مترجم: محمدمهدی لبیبی). تهران: نشر افکار.
24. ماجدی، سیدمسعود؛ لهسایی‌زاده، عبدالعلی. (1385). بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه‌ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی: مطالعه موردی روستاهای استان فارس. فصلنامه روستا و توسعه، 9(4)، صص 91-135.
25. محمدی اصل، عباس. (1388). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: جامعه‌شناسان.
26. مستقیمی، امین. (1391). مفاهیم کلیدی بوردیو. کتاب ماه علوم اجتماعی، 15(60)،
صص 48-55.
27. مطهری، مرتضی. (1374). مجموعه آثار (ج6). تهران: انتشارات صدرا.
28. مؤید حکمت، ناهید. (1395). سرمایه فرهنگی درآمدی بر رویکرد نظری و روش‌شناسی پیر بوردیو (چاپ اول). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
29. هانتینگتون، ساموئل؛ هریسون، لارنس. (1383). اهمیت فرهنگ (مترجم: انجمن توسعه و مدیریت ایران). تهران: انتشارات امیرکبیر.

30. Bourdieu, Pierre. (1977). Outline of a Theory of Practice. Cambridge Cambridge University Press.
31. Di Maggio, Paul. (1982). Cultural Capital and Social Success: the Impact of Status Cultural Participation on the Grands of High School Students. American Sociological Review, And VO: 4.
32. Jaeger‚ M. M.‚ & Holm‚ A. (2007). Does parents’ economic, cultural, and social capital explain the social class effect on educational attainment in the Scandinavian mobility regime?" Social Science Research, 36, pp. 719–744.
33. Kim, Seoyong, Kim, Hyesun. (2009). Does Cultural Capital Matter? Cultural Divide and Quality of Life", Soc Indic Res, 93, pp. 295–313. DOI 10.1007/s11205-008-9318-4
34. Lareau & weininger. (2003). Cultural Capital in Educational Research: A Critical Assessment: in: Theory and Society, pp. 567-606.
35. Tramont‚ L. & Willms‚ J. D. (2009). Cultural capital and its effects on educatioutcomes.