رویکرد اسلامی به تناسب جنسیتی در مشاغل

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. قم، ایران.

چکیده

مشاغلی که در آنها جنسیت، در کنار دیگر شرایط، به‌عنوان شـرط احـراز شـغل به شمار می‌رود، مشاغل جنسیتی نام دارد. نگرش فمینیستی حاکم بر دنیای امروز با شعار تساوی زن و مرد تلاش کرده و می‌کند تا تمامی مشاغل را غیر جنسیتی معرفی کند. دسـتاورد این دیدگاه، ازهم‌پاشیدگی کانون خانواده، تحقیر شخصیت زن، مزاحمت‌های جنسی و بی‌توجهی بـه نقـش اقتصـادی و مدیریتی مرد بوده است. از سوی دیگر، یک نگرش تفریطـی، نقـش جنسـیت در محـیط را جانشـین نقـش جنسیت در شغل کرده، تمام مشاغل را در اسلام جنسیتی جلوه داده است. نتیجه این دیدگاه نیز محرومیت زنان از دستیابی به بسـیاری از منابع و امکانات جامعه است. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از قواعد مرسوم در روش اجتهادی، بر مبنای تحلیل آیات و روایات اسلامی، ضمن جداسازی نقش جنسیت در محیط از نقش جنسیت در شغل، مشاغل مشـترک و جنسـیتی را از هم تفکیک کرده، ده اصـل جنسـیتی را بـه‌ضمیمۀ اصل اولی در مشاغل، به‌عنوان خط مشی اسلام در اشتغال زن و مرد معرفی کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Islamic Approach to Gender Equality in Occupations

نویسنده [English]

  • Mohammad mahdi Naderi Qomi
Assistant Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

Occupations in which gender is considered as a condition for employment, alongside other requirements, are known as gendered occupations. The prevailing feminist perspective in today's world, under the slogan of gender equality, strives to make all occupations gender-neutral. The achievement of this perspective has resulted in the disintegration of the family unit, the marginalization of women's identity, sexual harassment, and neglect of the economic and managerial role of men. On the other hand, a conservative approach has replaced gender roles in the environment with gender roles in occupations, portraying all occupations as gendered in Islam. The result of this perspective is the deprivation of women from accessing many social resources and opportunities. This article, using a descriptive-analytical method and employing established rules in the jurisprudential approach, based on the analysis of Islamic verses and narrations, separates gender roles in the environment from gender roles in occupations. It distinguishes between shared and gendered occupations and introduces ten gender principles, along with the primary principle in occupations, as the Islamic policy for the employment of both men and women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender
  • Sex
  • Occupation
  • Gendered Occupations
  • Islamic Approach
  1. * قرآن کریم.

    ** نهج‌‌البلاغه (تنظیم: صبحی صالح). بی‌‌تا. قم: مؤسسه دار الهجره.

    1. ابن بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (ج3 و4، چاپ دوم). قم: جامعه مدرسین.
    2. ابن حیون، نعمان ‌‌بن محمد مغربی. (1385). دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام (ج2). قم: مؤسسۀ آل‌‌البیت(ع).
    3. ابن شعبة الحرانی، ابومحمد حسن ‌‌بن علی ‌‌‌‌بن حسین.‌ (1404ق). تحف‌‌العقول عن آل‌‌الرسول. قم: مؤسسة النشر الاسلامی (التابعه) لجماعة المدرسین.
    4. انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین. (1415ق). کتاب مکاسب (ط – الحدیثة، ج). کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
    5. آبوت، پاملا؛ والاس، کلر. (1401). جامعه‌‌شناسی زنان (مترجم: منیژه نجم عراقی، چاپ هفدهم). تهران: نشر نی.
    6. بستان (نجفی) حسین؛ بختیاری، محمدعزیز و شرف‌الدین، سیدحسین. (1390). اسلام و جامعه‌‌شناسی خانواده (چاپ پنجم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    7. پین، مایکل. (1394). فرهنگ اندیشه انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته (مترجم: پیام یزدان‌‌جو، چاپ پنجم). تهران: آگاه.
    8. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل‌‌الشیعه إلی تحصیل مسائل‌‌الشریعه (ج2، 17 و21). قم: مؤسسۀ آل‌‌البیت(ع).
    9. حلوانی، حسین ‌‌بن محمد ‌‌بن حسن ‌‌بن نصر. (1408ق). نزهة الناظر و تنبیه الخاطر. قم: مدرسۀ الامام المهدی(عج).
    10. خانی، فضیله. (1385). جنسیت و توسعه. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    11. خمینی، روح‌‌الله. (1421ق). کتاب البیع (ج1و2، 5، چاپ اول). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
    12. خویی، سیدابوالقاسم. (1416ق). صراط النجاة (حاشیه: خویی، ج1). قم: مکتب نشر المنتخب.
    13. خویی، سیدابوالقاسم. (1352). اجود التقریرات (ج3، چاپ اول). قم: مطبعه عرفان.
    14. رابرتسون، یان. (1391). درآمدی بر جامعه (مترجم: حسین بهروان). تهران: آستان قدس.
    15. روباتام، شیلا. (1398). زنان در تکاپو: فمینیسم و کنش اجتماعی (مترجم: حشمت‌‌الله صباغی، چاپ چهارم). تهران: شیرازه.
    16. زارعان، منصوره؛ برزگر، خدیجه. (1397). جنسیت و توسعه. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
    17. سفیری، خدیجه؛ ایمانیان، سارا. (1388). جامعه‌‌شناسی جنسیت. تهران: جامعه‌‌شناسان.
    18. صدر، محمدباقر. (1421ق). المدرسة القرآنیه. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
    19. طغرانگار، حسن. (1383). حقوق سیاسی اجتماعی زنان. تهران: مرکز اسناد انقلاب
      اسلامی.
    20. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام (محقق: خُرسان، ج6). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
    21. علامه حلی، حسن ‌‌بن یوسف. (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب (ج15). مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
    22. علّامه حلّی، حسن ‌‌بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء (ط – الحدیثة، ج10). قم: مؤسسه آل‌‌البیت (ع).
    23. علویون، سیدمحمدرضا. (1384). کار زنان در حقوق یران و حقوق بین‌‌المللی کار. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    24. فریدمن، جین. (1397). فمینیسم (مترجم: فیروزه مهاجر، چاپ پنجم). تهران: آشیان.
    25. قلی‌‌پور، آرین. (1401). مدیریت منابع انسانی (چاپ پانزدهم). تهران: سمت.
    26. کار، مهرانگیز. (1384). زنان در بازار کار ایران (مترجم: پروین رییسی‌‌فرد). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    27. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). کافی (ج1، 5، 6، 8، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    28. گرت، استفانی. (1400). جامعه‌‌شناسی جنسیت (مترجم: کتایون بقایی). تهران: نشر دیگر.
    29. گرینت، کیت. (1382). زمینه جامعه‌‌شناسی کار (مترجم: پرویز صالحی). تهران: مازیار.
    30. گیدنز، آنتونی. (1401). جامعه‌‌شناسی (مترجم: حسن چاوشیان، چاپ نوزدهم). تهران:
      نشر نی.
    31. مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل‌‌الرسول (ج102). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
    32. محمدی ری‌‌شهری، محمد. (1393). میزان الحکمه (ج2و 3، چاپ چهاردهم). قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
    33. مصباح یزدی، محمدتقی. (1392). پرسش‌‌ها و پاسخ‌‌ها (5 جلد در یک مجلد). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
    34. مصباح یزدی، محمدتقی. (1394). انسان‌‌سازی در قرآن (تنظیم و تدوین: محمود فتحعلی، چاپ پنجم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
    35. مصباح یزدی، محمدتقی. (1396). آموزش فلسفه (ج1و 2، چاپ هیجدهم). تهران: امیرکبیر، نشر بین‌‌الملل.
    36. مطهری، مرتضی. (1396). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
    37. ملک‌‌زاده، فهیمه (1400). تأثیر جنسیت بر اشتغال (چاپ دوم). تهران: جامعه‌‌شناسان.
    38. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج26، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    39. نکونام گلپایگانی، محمدرضا. (1384). زن، مظلوم همیشه تاریخ (ج4). قم: ظهور شفق.
    40. ورام ‌‌بن أبی فراس، مسعود بن عیسی. (1410ق). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعۀ ورّام (ج1). قم: مکتبه فقیه.
    41. هوفمن، سول و سوزان اورت. (1390). زنان و اقتصاد (مترجم: محمود دانشور کاخکی و همکاران). مشهد: دانشگاه فردوسی.
    42. Colomnia, B. (1992). Sexuality and Space. NewYork: Prrinceton Architectureal Press.
    43. Nersisias, E. (2004). Gender Anthropology. Tehran: Afkar Publication.