الزامات مواجهه با عوامل تهدیدکنندۀ هویت دینی در سیره و کلام امیرمؤمنان علی (علیه السلام) با تأکید بر نهج‌البلاغه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدرسی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران (نویسنده مسئول).

2 استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران.

چکیده

اندیشه هویت‌ساز امیرمؤمنان(ع) آن‌‌چنان گسترده و پرمایه است که شایسته و لازم است به ‌مثابه الگوی مطلوب مواجهه با تهدیدهای هویتی در روزگار کنونی مد نظر قرار گیرد؛ ازاین‌روی این پژوهش با هدف اکتشاف مهم‌‌ترین الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین مبتنی بر نظرگاه امیرمؤمنان(ع) سامان یافته است. روش این پژوهش در پردازش محتوا، تبیینی – تحلیلی است و بر حسب دستاورد یا نتیجه تحقیق از نوع توسعه‌ای – کاربردی و به لحاظ نوع داده‌های مورد استفاده، یک تحقیق کیفی است. روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه‌‌ای و در استکشاف از توصیف بهره برده شده است. یافته‌‌های این مقاله الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین را در دو ساحت الزامات مبنایی و رویکردی می‌‌داند. «تعمیق معرفتی هویت دینی»، «تبیین فطرت‌‌مند هویت دینی» و «محوریت حق‌مداری در هویت‌‌سازی دینی» ازجمله الزامات مبنایی بوده و «نگرش چندبعدی» و «مجموعه‌‌نگری» نیز از الزامات رویکردی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Requirements of Confronting the Factors Threatening Religious Identity in the Life and Words of Imam Ali with an Emphasis on Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • mohsen fekrifallah 1
  • Amirmohsen Erfan 2
1 MA in Teaching History of Islamic Culture and Civilization, University of Islamic Education, Qom, Iran (corresponding author).
2 Assistant Professor, Department of Islamic History and Civilization, University of Islamic Education, Qom, Iran.
چکیده [English]

Amir Momenan's (Imam Ali) identity-creating thought is so broad and rich that it deserves and is necessary to be considered as an ideal model to face identity threats in the present era. Therefore, this study has been organized with the aim of exploring the most important requirements for facing identity threats in the arena of religion based on the viewpoint of Imam Ali. The method of this research in content processing is explanatory-analytical, and according to the achievement or result of the research, it is of a developmental-applied type, and in terms of the type of data used, it is a qualitative research. The method of collecting data is library type and description is used in exploration. The findings of this article considers the requirements of facing identity threats in the arena of religion in two areas: basic and approach requirements. "Cognitive deepening of religious identity", "natured explanation of religious identity" and "centeredness of right orientation in religious identity formation" are among the basic requirements, and "multidimensional approach" and "collectivism" are also considered as the approach requirements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • Identity
  • Religious Identity
  • Identity Threats
  • Nahj al-Balagha
  1. * قرآن کریم

    * نهج‌البلاغه. (1368). شریف الرضی (مترجم: علی‌نقی فیض‌‌الاسلام اصفهانی). تهران: فقیه.

    1. ابن ‌ابى الحدید، عبدالحمید بن هبه الله‏. (1385). شرح نهج‌البلاغه (محقق: ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج1، 10و 18). قم:کتابخانه آیت‌الله‌ مرعشی نجفی ره.
    2. ابن طیفور، احمد بن أبی طاهر. (بی‌تا). بلاغات النساء‏ (چاپ اول). قم: الشریف الرضی.
    3. ابن عبد ربه، احمد بن محمد. (1407ق). العقد الفرید (محقق: عبدالمجید ترحینی، ج5). بیروت: دار الکتب العلمیة.
    4. ابن کثیر دمشقى‏، عماد الدین اسماعیل‏. (بی‌تا). البدایه و النهایه (ج8). بیروت: دارالفکر.
    5. ابو عبدالله محمد بن سعد (ابن سعد کاتب واقدى). (‏1418ق). الطبقات الکبرى (ج2، چاپ دوم). ‏بیروت: دار الکتب العلمیة.
    6. افتخاری، اصغر. (1383). مرزهای گفتمانی نظریه اسلامی امنیت، گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی. مطالعات راهبری، 7(25)، صص 425-451.
    7. بلاذرى‏، احمد بن یحیى. (1417ق). أنساب الأشراف (ج1 و2). بیروت: دار الفکر.
    8. بلاذرى، احمد بن یحیى‏. (1988م). فتوح البلدان. بیروت: دار و مکتبه الهلال.
    9. پورعزت، علی‌اصغر. (1387). مختصات حکومت حق‌‌مدار در پرتو نهج‌‌البلاغه امام علی(ع). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    10. ثنائی، مجتهدی. (1397). زمینه‌های پیدایش قرآن‌بسندگی در میان قاریان صدر اسلام. سفینه، (59)، صص 47-65.
    11. جوادی آملی، عبدالله. (1384). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
    12. جوادی آملی، عبدالله. (1391). سیره پیامبران در قرآن. قم: اسراء.
    13. جوادی آملی، عبدالله. (1393). تفسیر تسنیم (ج3، چاپ سوم). قم: اسراء.
    14. حاجی‌زاده، یدالله. (1398). تقسیم مساوی بیت‌المال در سیره امام علی(ع) و واکاوی علل آن. پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 18(61)، صص 53-66.
    15. حسینی، سیدعباس؛ پارسانیا، حمید و خان‌محمدی، کریم. (1399). بازتاب فطرت در نظریه فرهنگی آیت‌الله جوادی آملی. اسلام و مطالعات اجتماعی، 8(30)، صص 8-34.
    16. خاکرند، شکرالله. (1379). موقعیت‌یابی اشراف قبیله‌ای (رهبران ردّه) در دوران خلفای راشدین با تکیه‌ بر نقش اشعث بن قیس کندی در حکومت علی (ع). دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 2(22-23)، صص 115-140.
    17. دلال موسوى، محمد؛ حسین‌زاده، مهدیه‌سادات. (1391). وحى قرآنى و وحى بیانى. قم: دانشکده اصول دین.
    18. ریاحی، موسوی. (1395). تأثیر هوای نفس در فتنه‌های عصر امام علی(ع). پژوهش‌های اخلاقی، 7(1)، صص 75-92.
    19. زروندی، یاری. (1396). کالبدشکافی تهدیدات با تأکید بر مفهوم امنیت ملی. مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، (85)، صص 117-144.
    20. طبری، محمد بن جریر طبرى. (1387). تاریخ الأمم و الملوک (ج4). بیروت: دار التراث‏.
    21. عرفان، امیرمحسن. (1398). سبک‌شناسی مواجهه امام علی(ع) با گسست‌های فعال اجتماعی. علوم سیاسی، 22(85)، صص 119-142.
    22. عسکرى، مرتضى. (1382). نقش ائمه در احیاى دین (ج2). تهران: مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر.
    23. عسکرى، مرتضى. (1425ق). أحادیث أم المؤمنین عائشة (ج2). قم: اصول‌الدین.
    24. علم‌الهدی، جمیله. (1386). هویت از منظر قرآن و فلاسفه. بینات، 14(55)،
      صص 208-230.
    25. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (محققان: علی‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، ج5، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة
    26. گیدنز، آنتونی. (1386). جامعه‌شناسی، همکاری کارن بردسال (مترجم: حسن چاوشیان، چاپ اول). تهران: نشر نی
    27. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی. (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ج32، 34، 36 و 100، چاپ دوم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    28. مطهری، مرتضی. (1384). مجموعه آثار‏ (ج30، چاپ هفتم). تهران: صدرا.
    29. معادیخواه، عبدالمجید. (1379). خورشید بی غروب (ترجمه نهج‌البلاغه). تهران: نشر ذره.
    30. مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد (محقق: مؤسسه آل البیت:، چاپ اول). قم: کنگره شیخ مفید.
    31. مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (ج12، چاپ دهم). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
    32. منقری، نصر بن مزاحم. (1370). پیکار صفین (ترجمه وقعه الصفین) (مترجم: پرویز اتابکی، چاپ دوم). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى‏.
    33. منقری، نصر بن مزاحم. (1404ق). وقعه الصفین (محقق و مصحح: هارون، عبدالسلام محمد، چاپ دوم). قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    34. نظری، نصرالله. (1395). ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی از منظر اسلام. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    35. هلالى، سلیم بن قیس‏. (1405ق). کتاب سلیم بن قیس الهلالی‏ (محقق: محمد انصارى زنجانى خوئینى، چاپ اول). قم: الهادى‏.
    36. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب. (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی (ج2). قم: اهل‌البیت علیه السلام:.