ارائه الگوی تربیت دینی برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم با رویکرد نشاط‌آوری، براساس آیات و روایات‏

نیرومند, زینب; محبی, علی; وکیلی, نجمه

ارائه الگوی تربیت دینی برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم با رویکرد نشاط‌آوری، براساس آیات و روایات‏

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری رشته فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

² دانشیار علوم تربیتی دانشگاه علوم انتظامی، تهران، ایران

³ استادیار فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد، واحد تهران جنوب، تهران، ایران

چکیده

بنا به اهمیتی که موضوع تربیت دینی در جامعه امروزی دارد، علاوه بر نقش مهمی که خانواده‌ها ‏‏در تربیت دینی فرزندان خود بر عهده دارند، نظام تربیت رسمی و عمومی نیز به پرورش دینی دانش‏‏آموزان توجه کرده است؛ به عبارت دیگر دو نهاد مهم که نقشی اساسی در پرورش دینی ‏‏فرزندان بر عهده دارند، خانواده و مدرسه‌اند. با توجه به اینکه ما در جامعه‌ای با اصول و قواعد ‏‏دینی زندگی می‌کنیم، آشنایی با الگوهای تربیت دینی، خصوصاً از منظر دین مبین ‏اسلام، از ضرورت‏های قابل توجه تربیت صحیح افراد به سوی مسیر سعادت است. ازآنجاکه بخش بزرگی از تربیت ‏‏در مدارس ‏اتفاق می‌افتد، مربی بایستی با الگوهای تربیت دینی آشنا باشد. هدف از این پژوهش، ‏‏بررسی نقش تربیت دینی در مدارس و تأثیر نشاط‌آوری آن در دانش‌آموزان است؛ همچنین تربیت ‏‏دینی ‏نشاط‌آور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به ارائه الگو در این زمینه، پرداخته شده است. ‏این ‏‏پژوهش از نظر ‏هدف کاربردی و از نظر روش، تحلیل محتوای کیفی می‌باشد. در این تحقیق ابتدا داده ‏‏های مورد نیاز ‏از بررسی متون اسلامی استخراج گردید. سپس تحلیل داده‌ها ‏در سه مرحله ی کدگذاری ‏‏باز، محوری و انتخابی‌انجام گرفته و در ‏مراحل بعد مقوله‌بندی، یکپارچه‌سازی و پالایش انجام شده ‏و ‏‏مقوله مرکزی به نام «الگوی تربیت دینی نشاط‌آور» حاصل شد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن ‏است که ‏‏مهم‌ترین الگوها: در نظر داشتن تفکر انتقادی در تربیت دینی، ‏در نظر‌گرفتن نظام یکپارچه رشد در ‏‏مورد مسئله تربیت دینی و گنجاندن تربیت دینی در قالب برنامه درسی بوده است. ‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تمرکز محتوایی بر مباحث فرهنگی و اجتماعی معطوف به حوزه دین؛

عنوان مقاله [English]

A Provision of a Religious Education Model for Senior High School Students, With an Uplifting Approach, Based on Verses of the Qur''''''''''''''''an and Narratives

نویسندگان [English]

zeynab niroomand ¹
Ali Mohebbi ²
najme vakili ³

¹ PhD student in Philosophy of Education, Islamic Azad University, Research Sciences Unit, Tehran, Iran

² Associate Professor of Educational Sciences, University of Police Sciences, Tehran, Iran (corresponding author)

³ Assistant Professor of Philosophy of Education, Azad University, South Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Due to the importance of religious education in today''''s society, in addition to the important role that families play in the religious education of their children, the formal and public education system has also paid attention to the religious education of students. In other words, the two important institutions that play a fundamental role in the religious education of children are the family and the school. Considering that we live in a society with religious principles and rules, familiarity with religious education models, especially from the perspective of Islam, is one of the significant necessities of correct education of people towards the path of happiness. Since a large part of education takes place in schools, the teacher must be familiar with the models of religious education. This study aims to examine the role of religious education in schools and its uplifting effect on students; also, uplifting religious education has been analyzed and a model has been presented in this regard. This research is applied in terms of purpose and uses qualitative content analysis method. In this study, the required data were first extracted from the examination of Islamic texts. Then the data analysis was done in three stages of open, central and selective coding, and in the next stages, categorization, integration and refinement were done and the central category named "uplifting religious education model" was obtained. The findings of the study suggest that the most important models are considering critical thinking in religious education, considering the integrated system of development regarding the issue of religious education and including religious education in the curriculum.

کلیدواژه‌ها [English]

Model
education
religion
religious education
uplifting

مراجع

* قرآن کریم (مترجم: الهی قمشه‌ای در سال 1371). قم: انتشارات اسماعیلیان.
1. ابن بابویه القمى، ابوجعفر محمد بن على بن الحسین (الصدوق). (1395ق). کمال الدین و تمام النعمة (ج2، صححه و علق علیه على ‏اکبر الغفارى). طهران: مکتبة الصدوق.
2. ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب (چاپ اول). لبنان: دارالحیاه التراث العربی.
3. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. ‏بیروت: دار صادر.
4. احمدی، احمد. (1380). اصول و روش‌های تربیت در اسلام. تهران: انتشارات واحد فوق برنامه جهاد دانشگاهی. ‏
5. ادیب، محمدحسین. (1374). جامعه‌شناسی ایران. اصفهان‌: نشر هشت بهشت‌.
6. اشتراوس، انسلم؛ کوربین، جولیت. (1390). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای (مترجم: ‏‏ ابراهیم افشار). تهران: نشر نی. ‏
7. امینی، ابراهیم. (1386). اسلام و تعلیم و تربیت (ویرایش دوم). قم: موسسه بوستان کتاب.
8. التمیمى الآمدى، عبدالواحد. (1407ق). غررالحکم و درر الکلم (ج1). بیروت: مؤ سسه الاعلمى للمطبوعات بیروت.
9. الطوسى، ابوجعفر محمد بن الحسن. (1384). الامالى (ج2، قدم له السید محمد صادق بحر العلوم). النجف: المطبعة الحیدریة.
10. بشیری وثیق، احمد. (1382). بررسی شیوه‌های جدید تربیت دینی دانش‌آموزان از دیدگاه دانشمندان تعلیم و تربیت. طرح پژوهشی سازمان آموزش و پرورش استان همدان. ‏
11. بیات، یحیی؛ تلخابی، محمود. (1381). بررسی میزان آگاهی دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه استان زنجان از احکام دینی. طرح پژوهشی سازمان آموزش و پرورش استان زنجان. ‏
12. جعفری، سید ابراهیم؛ سیادت، سیدعلی و بهادران، نرگس. (1387). بررسی عوامل موثر در شادمانی مدارس. ‏روانشناسی و علوم تربیتی (اندیشه‌های ‏نوین تربیتی)، شماره 14، صص 31-44‏.
13. جمعی از نویسندگان. (1386). مجموعه مقالات نماز و خانواده. تهران: انتشارات اولیا و مربیان.‏
14. حسن‌زاده آملی، حسن. (1307). ولایت تکوینی. قم: انتشارات قیام.
15. خمینی، روح الله. (1361). صحیفه نور (ج3). تهران: انتشارات شرکت سهامی، چاپخانه وزارت ارشاد. ‏
16. داوودی، محمد. (1383). سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت ع (جلد دوم تربیت دینی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (آذر 1390). مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی جمهوری اسلامی ایران. ‏
18. رفیعی، بهروز. (1381). آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (چاپ دوم). بی‌جا: مؤسسه چاپ سبحان.
19. صافی، احمد. (1371). اهمیت و ضرورت جذب، تربیت و تامین مدارس در ایران. فصلنامه مدیریت در ‏آموزش و پرورش، (1)(3)‏، صص 20-25.
20. غفاری، علی‌اکبر. (1394). تحف العقول عن آل الرسول|. قم: مکتبة بصیرتى.
21. فضل‌اللهی، سیف‌اله؛ جهانگیر اصفهانی، نرگس؛ و حق‌گویان، زلفا. (1389). سنجش میزان و عوامل مؤثر بر شادی دانشجویان پردیس قم دانشگاه تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی روان‌شناسی و دین، 3(4)، صص 89-108. ‏
22. ‏فهیمی، محمدظاهر. (1388). روش عادتی دینی از منظر آموزه‌های اسلامی. مجموعه همایش تربیت دینی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. ‏
23. قربانزاده، سلام‌الله. (1376). بررسی عوامل مؤثر در رشد و تثبیت باورهای دینی دانش‌آموزان دوره ‏متوسطه استان آذربایجان غربی. طرح پژوهشی سازمان آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی. ‏
24. کامیاب، زهره؛ حسین‌پور، محمد و سودانی، منصور. (1388). اثربخشی آموزش شادمانی به شیوه فوردایس بر افزایش شادمانی بیماران مبتلا به دیابت شهرستان بهبهان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 11(42)، صص 108-123.
25. کریمی، رضا. (1386). کلیدها و تکنیک‌های طلایی تربیت برتر. قم: چاپ نشر حیات.
26. کشاورز، سوسن. (1387). شاخص‌ها و آسیب‌های تربیت دینی. دوفصلنامه تربیت اسلامی، 3(6)، صص 93-122.
27. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار (مترجم: ابوالحسن موسوی همدانی). تهران: کتابخانه مسجد حضرت ولی عصرعج. ‏
28. مشایخی‌راد، شهاب الدین. (1385). تعلیم و تربیت دینی (مجموعه مقالات). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
29. مطهری، مرتضی. (1371). تعلیم و تربیت ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ. تهران: ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ صدرا.‏
30. مظلومی، رجب علی. (1386). گامی به سوی تربیت. تهران: نشر آفاق.
31. نصوحی دهنوی، محمود؛ احمدی، سیداحمد و عابدی، محمدرضا. (1383). بررسی رابطه میزان شادی و عوامل آموزشگاهی دانش‌آموزان دبیرستانی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی، ش 19 و 20، صص 33-50.
32. نصیری، فخرالسادات؛ ایزدی معز، شیرین؛ فلاحی، احمدحسین و شمخانی، اژدر. (1390). درونی‌کردن ارزش‌های اسلامی در میان دانش‌آموزان از دیدگاه مربیان تربیتی (مطالعه موردی: دبیرستان‌های دخترانه شهر همدان)، نشریه مهندسی فرهنگی، 6(57 و 58)، ص 77.
33. نقیب‌زاده، میرعبدالحسین. (1385). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش. تهران: طهوری. ‏
34. نیاذآذری، کیومرث. (1391). بررسی نشاط و شادابی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان متوسطه شهرستان ساری. دوفصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 2(3)، ص 38.

35. Buss, D. M. (2000). The Evolotion of Happiness. American ‎pycologist, 55 (1)15, pp. 23-27.‎
36. ‎ Veenhoven, R. (1998). Thautility of Happiness social Indicators ‎Reaserch, 20, pp. 254-333 ‎‎.