بررسی تطبیقی قدرت در اندیشۀ فمینیستی و رویکرد اسلامی )بر اساس دیدگاه‌های سیمون دوبووار و شهید مطهری(

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم ع، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم ع، قم، ایران.

چکیده

موضوع قدرت و توزیع عادلانۀ آن میان زن و مرد، از جمله موضوعات مهم و مناقشه‌برانگیز در عصر حاضر به ‌حساب می‌آید و توجه بسیاری از نظریه‌پردازان را به‌سوی خود جلب کرده است. به نظر می‌رسد مفهوم قدرت در اندیشۀ فمینیستی و رویکرد اسلامی، دارای تفاوت‌های مبنایی و چشمگیری باشد؛ بنابراین، بررسی تطبیقی و مقایسه‌ای دو اندیشمند که یکی نمایندۀ تفکر فمینیستی و دیگری مبین رویکرد اسلامی است، در تبیین خوانش متفاوت آن‌ها از بحث قدرت، سودمند است. در این مقاله، پس از بررسی آثار سیمون دوبووار و شهید مطهری، با استفاده از روش تطبیقی، آرای دو متفکر در مفهوم قدرت با هم مقایسه شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که سیمون دوبووار قدرت را مفهومی انسان‌محور می‌داند و برای آن اصالت ذاتی قائل است، اما بازخوانی اسلام از قدرت، معطوف به هدف الهی و توجه به وحی در شئون اجتماعی است. به بیان بهتر، در رویکرد فمینیستی، قدرت به‌مثابۀ امری انسانی، اما در رویکرد اسلامی به‌مثابۀ امری الهی است. نتیجۀ تفکر فمینیستی این است که زنان باید تا حد امکان از قدرت بیشتری برخوردار باشند، اما در رویکرد اسلامی با درنظرگرفتن تفاوت‌های ذاتی میان زن و مرد، جایگاه آنان در نظام قدرت مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Power in Feminist Thought and the Islamic Approach (Based on the Views of Simone De Beauvoir and Shahid Motahhari)

نویسندگان [English]

  • Karim Khan-Muhammadi 1
  • maryam ghazi esfahani 2
1 Associate Professor, Department of Cultural Studies and Communication, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
2 PhD student in Culture and Communication, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
چکیده [English]

The issue of power and its equitable distribution between men and women is one of the most important and controversial issues in the present age and has attracted the attention of many theorists. The concept of power in feminist thought and the Islamic approach seems to differ fundamentally and significantly. Therefore, a comparative study of two thinkers, one representing feminist thought and the other representing the Islamic approach, is useful in explaining their different interpretations of the power. In this paper, after examining the works of Simone De Beauvoir and Shahid Motahhari, using the comparative method, the views of two thinkers in the concept of power are compared. The findings suggest that Simone De Beauvoir considers power as a human-centered concept and gives it an inherent originality, but Islam's interpretation of power focuses on the divine purpose and attention to revelation in social matters. In other words, in the feminist approach, power is a human thing, but in the Islamic approach, it is a divine thing. The result of feminist thought is that women should have as much power as possible, but in the Islamic approach, their place in the power system is determined by considering the inherent differences between men and women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Power
  • Feminism
  • Islamic Approach
  • Simone De Beauvoir
  • Shahid Motahari
  1. * قرآن کریم

    1. اسحاقی، حسین. (1385). فمینیسم (چاپ اول). قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
    2. بابایی‌فرد، اسدالله؛ عموشاهی، محسن. (1395). نظریه‌های فرهنگی فمینیسم.ناشر: پنجمین کنفرانس ملی توسعۀ پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی. تهران، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعۀ پایدار.
    3. بارکر، کریس. (1396). مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد (مترجم: نفیسه حمیدی و مهدی فرجی). تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    4. برلین، آیزایا. (1368). چهار مقاله در باب آزادی (مترجم: محمدعلی موحد). تهران: انتشارات خوارزمی.
    5. بشیریه، حسین. (1381). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
    6. پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ قدسی، امیر. (1389). نظریه‌های فرهنگی فمینیسم و دلالت‌های آن بر جامعۀ ایران. نشریه زن در فرهنگ و هنر، 1(3)، صص 109-132.
    7. حسنی، سیده معصومه. (1383). تفاوت‌های جنسیتی از دیدگاه اسلام و فمینیسم. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، (23).
    8. دوبووار، سیمون. (1379). جنس دوم (جلد دوم: تجربه عینی) (مترجم: قاسم صنعوی). تهران: نشر توس.
    9. دوبووار، سیمون. (1380). جنس دوم (جلد اول: حقایق و اسطوره‌ها) (مترجم: قاسم صنعوی). تهران: نشر توس.
    10. زیبایی‌نژاد، محمدرضا؛ سبحانی، محمدتقی. (1391). درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (بررسی مقایسه‌ای دیدگاه اسلام و غرب). قم: مرکز نشر هاجر (وابسته به مرکز مدیریت حوزه‌های علمیۀ خواهران).
    11. ساروخانی، باقر. (1377). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (مجلد دوم بینش‌ها و فنون) (چاپ اول). تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    12. صادقی شهپر، علی. (1387). روش‌شناسی عرفان تطبیقی. نشریه پژوهشنامه ادیان، 2(4)، صص 76-100.
    13. صفوت صفایی، شیدا؛ قدسی، سید فضل‌الله. (1398). بررسی تطبیقی مادر و مادری در اندیشه‌های سیمون دوبووار و عرفان اسلامی. مجله عرفان اسلامی، 16(62)، صص 240-263.
    14. غفاری، غلامرضا. (1388). منطق پژوهش تطبیقی. نشریه مطالعات اجتماعی ایران 3(8)، صص 76-92 .
    15. فریدمن، جین. (1381). فمینیسم (مترجم: فیروزه مهاجر). تهران: آشیان.
    16. قاسمی، فرهاد. (۱۳۹۱). اصول روابط بین‌الملل. تهران: نشر میزان.
    17. کچوییان، حسن. (1382). فوکو و دیرینه‌شناسی دانش، روایت تاریخ علوم انسانی از نوزایی تا مابعدالتجدد. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    18. کرمی، محمدتقی؛ محبوبی شریعت‌پناهی، نسیم‌السادات. (1392) .فمینیسم اسلامی، مفاهیم و امکان‌ها. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، 15(59)، صص 226-263 .
    19. کینگدام، ای. اف.؛ تونگ، رزماری و جیمز سوزان. (1382). فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دائرةالمعارف فلسفی روتلیج (مترجمان: عباس یزدانی بهروز جندقی؛ ویراستاران: اسماعیل آقابابایی و علیرضا شالباف). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان‌ـ‌مرکز مدیریت حوزه‌های علمیۀ خواهران.
    20. لگنهاوزن، محمد. (1383). اسلام در رویارویی با فمینیسم (مترجم: نرگس جواندل). مجله بانوان شیعه، (2)، صص 19–
    21. مطهری، مرتضی. (1378). یادداشت‌های استاد مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
    22. مطهری، مرتضی. (1381). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
    23. مطهری، مرتضی. (1391). زن و مسائل قضایی و سیاسی. تهران: انتشارات صدرا.
    24. نبویان، سید محمود. (1384). معرفی کتاب فمینیسم و دانش‌های فمینیستی. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، 8(28).
    25. نوابخش، مهرداد؛ کریمی، فاروق. (1388). واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو. نشریه مطالعات سیاسی، 1(3)، صص 49-64.
    26. وکیلی، شروین. (1398). نظریه قدرت. تهران: نشر شورآفرین.
    27. یزدخواستی، بهجت. (1384). مروری بر افکار سیمون دوبووار. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان،8(29).
    28. Gamble, Sarah (2006) [1998] "Introduction", In Gamble, Sarah, The Routledge Companion to Feminism and Postfeminism. London and New York: Routledge.