بررسی راهکارهای اجتماعی نیل به فرهنگ مطلوب از منظر قرآن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه قرآن وحدیث جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران. (نویسنده مسئول).

2 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری گروه قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

جوامع مختلف برای رسیدن به فرهنگ مطلوب، نیازمند برنامه‌ریزی‌ای هستند که مسیر رشد فرهنگی و عوامل مؤثر در تحقق این هدف را مشخص سازد. از آنجایی که مردم در جامعۀ اسلامی موظفند برنامۀ زندگی خود را براساس دستورات الهی تنظیم نمایند، ضروری است در حوزۀ مباحث فرهنگی نیز به آیات الهی رجوع کنند. در این نوشتار که با هدف شناخت راهکارهای اجتماعی قرآن برای رسیدن به فرهنگ مطلوب و به روش کتابخانه‌ای انجام شده، عوامل ایجادکنندۀ فرهنگ مطلوب به دو بخش اصلیِ مردم و حکومت تقسیم شده‌اند. مهم‌ترین مسئولیت‌های مردم در سه حوزۀ «پیروی از ولیّ الهی»، «تعاون و همیاری» و «نظارت همگانی» به‌عنوان ذی‌نفعان برقراری فرهنگ مطلوب، در دو زمینۀ اصلی «پاسداشت» و «ترویج» فرهنگ مطلوب، قابل پیگیری است. اصلی‌ترین وظایف حکومت نیز در سه زمینۀ «گسترش عدالت»، «بسط امنیت» و «تأمین آزادی» در نقشِ عامل اجرایی قوانین الهی و ناظر بر نحوۀ اجرای آن‌ها در دو زمینۀ «پرورش، ترویج و حفظ فرهنگ مطلوب» و «ممانعت از گسترش ضدّ‌ارزش‌ها و ضدّفرهنگ‌ها» باید مورد مطالبه قرار گیرد. هریک از این موارد که خود در زمینۀ فرهنگ مطلوب دارای موضوعیت هستند و از مؤلفه‌های آن به شمار می‌آیند، نقش مقدمه‌ای برای تحقق سایر ارزش‌ها را نیز دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Social Strategies to Achieve the Desired Culture from the Perspective of the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Hossain Halavimehr 1
  • Muhammad hosen Irandoost 2
  • Khatoon jan Mohammadi 3
1 Associate Professor of Qur'an and Hadith, Al-Mustafa International University, Qom, Iran. (Corresponding author)
2 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Hikmah, Islamic Azad University, Qom, Iran
3 PhD student in Qur'an and Hadith Department, Islamic Azad University, Qom, Iran
چکیده [English]

In order to achieve the desired culture, different societies need planning that determines the path of cultural growth and the effective factors in realization of this goal.Since people in Islamic society are obliged to plan their lives according to divine instructions, it is necessary to refer to divine verses in the field of cultural issues.In this paper, which aims to identify the social strategies of the Qur'an to achieve the desired culture and done in a library method, the factors that create the desired culture are divided into two main parts including the people and the government.The most important responsibilities of the people in the three areas of "following the divine Wali (guardian)", "cooperation and assistance" and "public oversight" as beneficial in establishing the desired culture, can be pursued in the two main areas of "protecting" and "promoting" the desired culture.The main duties of the government must be demanded in the three areas of "spreading justice", "expanding security" and "ensuring freedom" in the role of executive agent of divine laws and overseeing their implementation in the two areas of "nurturing, promoting and maintaining the desired culture" and "preventing the spread of counter-values and counter-cultures".Each of these areas, which are relevant in the field of desirable culture and are considered as its components, also have the role of a prelude to the realization of other values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Desired culture
  • social solution
  • people
  • government
  • the Qur'an
  1. * قرآن مجید

    * نهج البلاغه.

    1. آشوری، داریوش. (1357). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
    2. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان‌العرب (چاپ سوم، ج15). بیروت: دار صادر.
    3. امیرکاوه، سعید. (1378). پیش‌فرض‌ها و اصول کلی نظارت اجتماعی. نشریۀ معرفت، (30)، صص 56 - 60.
    4. ایازی، علی‌نقی. (1391). سازمان نظارت اجتماعی در سیرۀ رضوی، مجموعه مقالات برگزیدۀ همایش بررسی جلوه‌های عملی و نظری امر به معروف و نهی از منکر در سیرۀ رضوی .
    5. ایروانی، جواد؛ حق‌پناه، رضا؛ وطن‌پرست، رضا و کمیلی غلامحسین. (1388). فرهنگ روابط اجتماعی در آموزه‌های اسلامی (چاپ سوم، ج2). مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    6. بسیج، احمدرضا؛ حسینی سیدباقر؛ جعفری‌نژاد، مسعود؛ بیگی، علی‌اصغر؛ کریمی، مرزبان؛ برجیسیان، رسول؛ جوانبخت، علی و ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر. (1387). نظارت نخبگان (چاپ اول). شهرکرد: سدرة المنتهی.
    7. جوان، عبداله. (1383). نظم اجتماعی در اسلام. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
    8. حسینی، مرضیه سادات. (1395). نقش امر به معروف و نهی از منکر در پیشرفت فرهنگی جامعه. مجموعۀ کامل آثار و مقالات برگزیدۀ نهمین کنگرۀ پیشگامان پیشرفت.
    9. خدمتی، ابوطالب. (1377). نظارت و بازرسی در اسلام. نشریۀ معرفت، (27)، صص 47-56.
    10. خمینی، روح‌اله. (1368). صحیفه امام (ج۲۱). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
    11. خمینی، روح‌اله. (1394). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
    12. خوری شرتونی، سعید. (1374). اقرب ‌الموارد (ج3). تهران: للطباعة و النشر.
    13. راغب ‌اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی ‌غریب ‌القرآن. بیروت: دارالعلم و الدار الشامیة.
    14. روح‌الامینی، محمود. (1365). زمینه فرهنگ‌شناسی: تالیفی در انسان‌شناسی فرهنگی و مردم‌شناسی. تهران: عطار.
    15. سیاف‌زاده، علیرضا؛ میره‌ای، محمد و موسوی، سیدعلی. (1395). شناسایی و تبیین اصول اسلامی مدیریت شهری بر اساس آموزه‌های قرآن: اصل امنیت. مدیریت فرهنگ سازمانی، 14(1)، صص 227-248.
    16. طالب، مهدوی. (1376). اصول و اندیشه‌های تعاونی. تهران: دانشگاه تهران.
    17. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن (مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم ج24،15،6،2). قم: جامعۀ مدرسین.
    18. فارسی، جلال‌الدین. (1374). فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی. تهران: بنیاد فرهنگی امام رضا علیه السلام.
    19. فراهیدی، خلیل ‌بن احمد. (1410ق). کتاب‌العین (چاپ دوم، ج8) قم: انتشارات هجرت.
    20. فضل‌الله، سیدمحمدحسین. (1419ق). تفسیر من وحی القرآن (ج6). بیروت: دارالملاک للطباعة و النشر.
    21. کوئن، بروس. (1385). درآمدی بر جامعه‌شناسی (مترجم: غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل). تهران: نشر نی.
    22. کلینی، محمّد بن یعقوب. (1362). کافی (ج1). تهران: اسلامیّه.
    23. لک‌زایی، شریف؛ کیخا، نجمه. (1394). بررسی مفهوم آزادی از منظر قرآن کریم. سپهر سیاست، 2(4)، صص 89-108.
    24. مالرب، میشل. (1376). انسان و ادیان (مترجم: مهران توکلى). تهران: نشر نى.
    25. متولی‌زاده نایینی، نفیسه. (1397). نظریۀ کنترل اجتماعی با نگاه به آیات قرآن و روایات با تأکید بر تعاون و حمایت. فصلنامۀ مطالعات قرآنی، 9(33)، صص 93-116.
    26. مجلسی، محمدباقر. (1404ق). بحار الانوار (ج23). بیروت: مؤسسة ‌الوفاء.
    27. مرکز مالمیری، احمد. (1385). حاکمیت قانون مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها (با نظارت و مقدمه: محمدحسین زارعی). تهران: انتشارات شهروند.
    28. مصطفوی، حسن. (1403ق). التحقیق فی کلمات القرآن (چاپ سوم، ج12،1). بیروت: قاهره؛ لندن: دارالکتب العلمیة.
    29. مطهری، مرتضی. (1366). فلسفۀ تاریخ (ج1). تهران: انتشارات صدرا.
    30. مطهری، مرتضی. (1370). پیرامون انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات صدرا.
    31. مطهری، مرتضی. (1372 «الف»). پیرامون جمهوری اسلامی (چاپ هفتم). تهران: انتشارات صدرا.
    32. مطهری، مرتضی. (1372 «ب») گفتارهای معنوی. تهران: انتشارات صدرا.
    33. مطهری، مرتضی. (1373 «الف»). انسان کامل. انتشارات صدرا.
    34. مطهری، مرتضی. (1373 «ب»). بیست گفتار. تهران: انتشارات صدرا.
    35. مطهری، مرتضی. (1373 «ج»). جامعه و تاریخ (چاپ ششم). تهران: انتشارات صدرا.
    36. مطهری، مرتضی. (1377). عدل الهی (مجموعه آثار، ج1). تهران: انتشارات صدرا.
    37. مطهری، مرتضی. (1380). پانزده گفتار.تهران: انتشارات صدرا.
    38. نصرتى، على‌اصغر. (1383). نظام سیاسى اسلام‌. قم: نشر هاجر.