بازخوانی نظریه فرهنگ ناسرکوبگر مارکوزه از منظر حکمت صدرایی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه علوم اجتماعی، دانشکده فرهنگ، علوم اجتماعی و رفتاری، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران (نویسنده مسئول).

2 استادیار دانشگاه باقرالعلوم (ع)

چکیده

توسعه روزافزون جوامع غربی و رسیدن بشر به سرحدات پیشرفت، امید رهایی از درد و رنج را برای انسان غربی به ارمغان آورد. در این میان زیگموند فروید در مخالفت با فضای خوشبینی حاکم بر غرب در اوایل سده بیستم تأکید می‌کند که تمدن بر انقیاد و سرکوبگری غرایز آدمی استوار است و دستاورد تمدن برای انسان امروزی، نه آرامش و آسایش، بلکه درد و رنج فزاینده است. در مقابل هربرت مارکوزه، فیلسوف اجتماعی آلمان، همزمان با نقد نظریات فروید، طرحی از تمدن ناسرکوبگر را ارائه و اعلام می‌کند که سرکوبگری فرهنگ، نه برخاسته از ذات تمدن، بلکه دستاورد نظام سرمایه‌داری است. در این مقاله، مبتنی بر روش تحلیلی - انتقادی، با بهره‌مندی از ظرفیت نظریه استخدام علامه طباطبایی(ره)  و آموزه‌های حکمت صدرایی نشان خواهیم داد که آنچه مارکوزه تحت عنوان تمدن ناسرکوبگر معرّفی می‌کند، چیزی جز باقی‌ماندن در «استخدام متقابل در ساحت حیوانی» نیست و برای عبور از سرکوب می‌بایست کمالات عقلی و اغراض فطری را بسان عنصر تعین‌بخش زندگی اجتماعی مطرح کرد؛ امری که علامه طباطبایی(ره) مبتنی بر نظام صدرایی بدان پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination of the Theory of Marcuse's Non-Suppressing Culture from the Perspective of Sadra's Wisdom

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rayeji 1
  • Mehdi Soltani 2
1 PhD student in Philosophy of Social Sciences, Faculty of Culture, Social Sciences and Behavioral Sciences, Baqir al-Olum University, Qom, Iran (Corresponding Author).
2 Assistant Professor, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
چکیده [English]

The increasing development of Western societies and the human being advances brought hope to Western man to be free from suffering and pain. Meanwhile, Sigmund Freud, in opposition to the atmosphere of optimism in the West in the early twentieth century, emphasizes that civilization is based on the subjugation and suppression of human instincts and the achievement of civilization for modern man is not peace and comfort, but increasing suffering and pain. In contrast to Herbert Marcuse, the German social philosopher, while criticizing Freud's theories, presents a plan for a non-suppressing civilization and says that the suppression of culture is not the essence of civilization, but the achievement of the capitalist system. In this paper, based on the analytical-critical method, using the capacity of Allameh Tabatabaei's employment theory and the teachings of Sadra's (Mulla Sadra) wisdom, we will show that what Marcuse describes as a non-suppressing civilization is nothing more than a getting stuck in a "reciprocal employment in the animal realm." In order to overcome suppression, intellectual perfection and instinctual intentions must be considered as a determining element of social life; This is something that Allameh Tabatabaei has dealt with based on the Sadra's system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sigmund Freud
  • non-suppressing culture
  • Herbert Marcuse
  • transcendental wisdom
* قرآن کریم
1. جوادی آملی، عبدالله. (1391). رحیق مختوم (ج13). قم: مرکز نشر اسراء.
2. جوادی آملی، عبدالله. (1392). شریعت در آینه معرفت (به کوشش: حمید پارسانیا). قم: مرکز نشر اسراء.
3. جوادی آملی، عبدالله. (1393). رحیق مختوم. (ج11). قم: مرکز نشر اسراء.
4. شیلر، فردریش. (1385). آزادی و دولت فرزانگی: نامه‌هایی در تربیت زیباشناختی انسان. (مترجم: محمود عبادیان). تهران: انتشارات ارغوان.
5. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1419ق / 1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (9جلد). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
6. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1354). المبدأ و المعاد. تهران: ناشر انجمن حکمت و فلسفه ایران.
7. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1363). مفاتیح الغیب. تهران: ناشر وزارت فرهنگ و آموزش عالى. انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
8. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1382). شرح و تعلیقه بر الهیات شفا. تهران: ناشر بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
9. فروید، زیگموند. (1397الف). موسی و یکتاپرستی (مترجم: صالح نجفی). تهران: نشر نی.
10. فروید، زیگموند. (1397ب). تمدن و ملالت‌های آن (مترجم: محمد مبشری). تهران: نشر ماهی.
11. مارکوزه، هربرت. (1394الف). بعد زیباشناختی (مترجم: داریوش مهرجویی). تهران: نشر هرمس.
12. مارکوزه، هربرت. (1394ب). انسان تک‌ساحتی (مترجم: محسن مؤیدی). تهران: انتشارات امیرکبیر.
13. مارکوزه، هربرت. (1395). زیبایی‌شناسی انتقادی (مترجم: امید مهرگان). تهران: انتشارات گام نو.
14. مارکوزه، هربرت. (1396). اروس و تمدن (مترجم: امیر هوشنگ افتخاری‌راد). تهران: نشر چشمه.