آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی اخلاق اجتماعی جامعه اسلامی و راه‌‌های برون‌‌رفت از آن بر اساس سورۀ بقره

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دانشگاه آزاد اسلامی کاشان

چکیده

دغدغه اصلی این مقاله آن است که آسیب‌های اخلاق اجتماعی ناظر به سورۀ بقره چه بوده و برای برون‌‌رفت از آنها چه راهکارهایی پیشنهاد شده است. در فرضیه بر این امر تاکید شده است که با رجوع به آیات سوره بقره می‌‌توان در‌‌یافت که عمده‌‌ترین آسیب اخلاقی در جامعه اسلامی مدینه در فرایند شکل‌‌گیری آن، عهدشکنی بوده که آسیب‌های اخلاقی متفاوت دیگری مانند تعصب، لجاجت، فسادورزی، عدم اطاعت از رهبر، فسق و نفاق را در پی‌ آورده است. لذا خدای متعال در روند نزول آیات، گام‌به‌گام و به‌تدریج در پی شناسایی آن آسیب‌ها برآمده و راهکارهایی مانند تذکر و یادآوری نعمت‌های الهی، بردباری، برپایی نماز، انفاق و گسترش تقوا در جامعه اسلامی را برای برون‌‌رفت از آنها بیان کرده است. در این روند تلاش شده است تا زمینه‌‌های شکل‌‌گیری آسیب‌ها، شناسایی آنها، و راه‌های برون‌‌رفت از آنها معرفی شود و در نهایت گام‌های آغازین حرکت جامعه اسلامی به سمت جامعه مطلوب فراهم گردد. یافته‌‌های تحقیق نشان از آن دارد که عهدشکنی می‌‌تواند به آسیب‌های اخلاقی متفاوتی در عرصه فردی، سیاسی و اجتماعی، از جمله نفاق و تخلف از دستور رهبر جامعه اسلامی منجر شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Pathology of the Social Ethics of the Islamic Society and Its Solutions, Based on Surah Al-Baqarah

نویسندگان [English]

  • Seyyed Kazem Seyyedbagheri 1
  • Batool Molshafii 2
1 Assistant Professor, Islamic Research Institute for Culture and Thought
2
چکیده [English]

The main question of this paper is what are the harms of social ethics related to Surah Al-Baqarah and what solutions have been proposed to get out of them. The hypothesis emphasizes that by referring to the verses of Surah Al-Baqarah, it can be seen that the main moral harm in the Islamic society of Medina in the process of formation is breaking the covenant, which has caused various other moral damages such as prejudice, stubbornness, corruption, disobedience to the leader, immorality, and disharmony. Therefore, Allah Almighty in the process of revelation of verses, step by step and gradually sought to identify those harms and has stated strategies such as remembering divine blessings, patience, saying prayer, charity and spreading piety in Islamic society to find their solutions. In this process, it has been tried to introduce the grounds for the formation of harms, their identification, and their solutions, and finally provide the initial steps of the Islamic society to move towards an ideal society. The findings suggest that breaking the covenant can lead to various moral harms in the personal, political, and social arena, including disharmony and violation of the order of the leader of the Islamic society. This research has been carried out through a descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pathology
  • social ethics
  • Islamic society
  • breaking the covenant
* قرآن کریم.
** نهج البلاغه (مترجم:سیدعلینقی فیض‌الاسلام). تهران: انتشارات‌ فیض‌الاسلام.
1. ابن‌منظور. (۱۴۱۶ق). لسان العرب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
2. اسپریگنز، توماس. (۱۳۸۹). فهم نظریه‌‌های سیاسی (مترجم: فرهنگ رجایی). تهران: نشر آگه.
3. بهجت‌‌پور، عبدالکریم. (۱۳۹۰). همگام با وحی: تفسیر تنزیلی به ترتیب نزول. قم: مؤسسه تمهید.
4. بهجت‌‌پور، عبدالکریم. (۱۳۹۷). نفوذی‌‌ها (چاپ اول). قم: مؤسسه تمهید.
5. بهجت‌‌پور، عبدالکریم. (۱۳۹۴). شناخت‌نامه تنزیلی سوره‌های قرآن کریم (چاپ اول). قم: مؤسسه تمهید.
6. حمیدالله، محمد. (۱۳۷۴). نامه‌ها و پیمان‌نامه‌های سیاسی حضرت محمد(ص) و اسناد اسلام (مترجم: سیدمحمد حسینی). تهران: انتشارات سروش.
7. ابن‌‌هشام. (۱۳۸۳). السیرة النبویه (محقق: عبدالحمید). قاهره: مکتبة محمّد علی صبیح و أولاده.
8. خاکبان، سلیمان. (۱۳۸۸). قرآن کریم و مهندسی اجتماعی. فصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان‌‌رشته‌ای قرآنی، ۱(۳)، صص 7-17.
9. دروزه، محمد عزه. (۱۴۱۲ق). التفسیر الحدیث: ترتیب السور حسب النزول (چاپ دوم). بیروت: دار الغرب الإسلامی.
10. رازى، فخرالدین. (۱۴۲۰ق). مفاتیح الغیب (چاپ سوم). بیروت:‌ دار احیاء التراث العربى.
11. شیخ صدوق، علی ‌بن ‌قمی. (۱۳۸۲). علل الشرایع (چاپ سوم). قم: نشر مؤمنین.
12. طباطبایى، سیدمحمدحسین. (۱۳۷۴). المیزان فی التفسیر القرآن (مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر انتشارات اسلامى.
13. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۹۰). المیزان فی التفسیر القرآن (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
14. طبرسی، فضل ‌‌بن ‌‌حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران: انتشارات ناصر خسرو.
15. طریحی، فخرالدین. (۱۳۷۵). مجمع‌ البحرین. تهران: ‌کتاب‌فروشی مرتضوی.
16. فراهیدی، خلیل ‌بن ‌احمد. (۱۴۱۰ق). العین. قم: انتشارات هجرت.
17. فضل‌الله، سیدمحمدحسین. (۱۴۱۹ق). تفسیر من وحی القرآن (چاپ دوم). بیروت: دار الملاک للطباعه و النشر.
18. قرائتى، محسن. (۱۳۸۸). تفسیر نور (چاپ اول). تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
19. مدرسى، محمدتقى. (۱۴۱۹ق). من هدى القرآن (چاپ اول). تهران: دار محبی الحسین.
20. مراغی، احمد مصطفی. (۲۰۰۶م). تفسیر المراغی (چاپ دوم). بیروت: دار الکتب العلمیه.
21. مساواتی آذر، مجید. (۱۳۸۱). آسیب‌‌شناسی اجتماعی ایران. تبریز: انتشارات نوبل.
22. مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۷۷). اخلاق در قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
23. مصطفوی، حسن. (۱۳۷۵). التحقیق فی کلمات القرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
24. مغنیه، محمدجواد. (۱۳۷۸). تفسیر کاشف (مترجم: موسی دانش). قم: بوستان کتاب.
25. مکارم شیرازى، ناصر. (۱۳۷۱). تفسیر نمونه (چاپ دهم). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
26. هاشمی رفسنجانی، اکبر. (۱۳۸۶). تفسیر راهنما (چاپ اول). قم: بوستان کتاب.