الگوی مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معرفت‌بخشی از قرآن کریم

حاجی حسن دنیادیده, هادی; شاه آبادی, محمد رضا; طالب, زهرا

doi:10.22081/jiss.2021.59080.1713

الگوی مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معرفت‌بخشی از قرآن کریم

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه مدیریت آموزش عالی دانشگاه آزاد اسلامی، واحدجنوب، تهران، ایران.

² گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد اسلامی واحدجنوب، تهران، ایران.

³ گروه برنامه ریزی آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحدجنوب، تهران، ایران.

10.22081/jiss.2021.59080.1713

چکیده

هدف پژوهش ارائه الگوی مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معیار قرآن کریم است. این پژوهش از نوع تحقیقات بنیادی است و جهت تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای مضمونی به شیوه توصیفی-تحلیلی و با لحاظ احتمالی‌بودن نتایج در جهت پرهیز از تفسیر به رأی قرآن استفاده شده است. در این پژوهش از ارتباط عقلایی بین علوم، الگویی برای مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی با معرفت‌بخشی از قرآن کریم استفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش، مبانی علم‌شناسی با تأکید بر قرآن شناختی را به‌صورت یک سیستم نشان می‌دهد که اجزای آن شامل سه گونهٔ علوم وحیانی، علوم جهانی و علوم انسانی است. در مبحث علوم انسانی در سه بعد خدا، جهان و انسان، می‌توان به مبانی علم‌شناختی رسید که مبدأ و مقصد آن، شناخت انسان است. مبانی علم‌شناسی در علوم انسانی را می‌توان با شناخت و معرفت انسان به خداوند، از طریق شناخت صفات ذاتی، ثبوتی، و حقیقی الهی، با رویکرد تفسیر صادق، شناخت انسان به جهان از آن جهت که جهان کاشف فعل خداوند متعال است، با رویکرد علم نافع و ارزشمند جامع، و شناخت انسان به انسان را از طریق شناخت صفات افعالی، اضافی و خبری با رویکرد علم ثمین غایت‌محور استنتاج کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تمرکز محتوایی بر مباحث فرهنگی و اجتماعی معطوف به حوزه دین؛

عنوان مقاله [English]

The Model of the Foundations of Scientology in the Humanities Inspired by the Holy Qur'an

نویسندگان [English]

hadi hajihasan donyadideh ¹
mohamadreza shahabadi ²
zahra taleb ³

² Department of Philosophy of Education, Islamic Azad University, South Tehran Branch

³ Department of Educational Planning, Islamic Azad University, South Tehran Branch

چکیده [English]

This study aims to provide a model of the foundations of scientology in the humanities considering the criteria of the Holy Quran. This study is a kind of basic research and in order to analyze the data, the method of thematic content analysis has been used in a descriptive-analytical method and with regard to the probability of the results to avoid personal interpretation of the Qur'an. Through the rational relationship between sciences, the study has used a model for the foundations of scientology in the humanities inspired by the Holy Quran. The findings of the study suggest that the foundations of scientology with emphasis on Quranology are considered as a system whose components include three types of revelatory sciences, world sciences, and humanities. In the subject of humanities, in the three dimensions of God (Allah), the world, and human being, one can reach the foundations of scientology whose origin and destination is knowing the human being. The foundations of scientology in the humanities can be obtained by knowing and identifying God by the human being, through knowing the intrinsic, proven, and true divine attributes, with the approach of correct interpretation, and knowing the world by human being since the world is the discoverer of God Almighty's deeds, with the approach of beneficial, comprehensive, and valuable science, and finally knowing human being by human being through cognition of action, additional and news attributes (of Allah) with the precious goal-oriented science approach.

کلیدواژه‌ها [English]

The Holy Quran
foundations of scientology
Humanities

مراجع

* قرآن الکریم.

1. باقری، خسرو. (۱۳۹۲). نقد و ارزیابی: حساب علم دینی در «هندسه‌ی معرفت دینی»: بررسی انگارۀ علامه جوادی آملی، کتاب نقد، (69)، صص 75-128.

2. برهانی، عبدالعلیم؛ و جزائری، سید حمید. (۱۳۹۵). بررسی انواع تعامل قرآن و فرهنگ زمانه و آثار و پیامدهای آن بر علوم انسانی، دوفصلنامه علمی ترویجی پژوهش‌نامه علوم انسانی اسلامی، ۳(۵)، صص 1-38.

3. پارسانیا، حمید. (۱۳۹۱). تحول در علوم انسانی: مجموعه مصاحبه‌های همایش تحول در علوم انسانی (ج3). قم: کتاب فردا.

4. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۵). علم دینی: جستارهایی در علم‌پژوهی دینی (تنظیم‌کننده و ویراستار: حمید پارسانیا). قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، دفتر
نشر معارف.

5. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۷). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: اسراء.

6. حاجی‌حسن دنیادیده، هادی. (۱۳۹۹). طراحی الگوی معرفت‌شناسی اسلامی با تأکید بر علوم انسانی در نظام آموزش عالی ایران (استاد راهنما: محمدرضا شاه‌آبادی). رساله دکتری، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، گروه مدیریت آموزش عالی.

7. حشمت‌زاده، محمدباقر. (۱۳۸۳). چیستی و هستی علوم انسانی: برخی موانع و راهکارها. قبسات، (۹)، صص 48-72.

8. خسروپناه، عبدالحسین. (۱۳۹۱). تبیین و تحلیل نظریه اسلامی‌سازی معرفت از دیدگاه فاروقی و علوانی. فصلنامه معرفت در دانشگاه اسلامی، ۱۶(۵۰)، صص 3-24.

9. خسروپناه، عبدالحسین. (۱۳۹۷). در جستجوی علوم انسانی اسلامی. قم: نشر معارف.

10. خیری، حسن. (۱۳۹۳). مبانی نظام اجتماعی در اسلام. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

11. ربانی گلپایگانی، علی. (۱۳۸۱). عقاید استدلالی، تهران، انتشارات نصایح (ج1، چاپ چهارم). شهر: ناشر.

12. رضایی اصفهانی، محمدعلی. (۱۳۹۲). منطق تفسیر قرآن (ج۴). قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.

13. سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۳۵۷). شناخت صفات خدا. تهران: کتابخانه صدر.

14. سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۳۸۸). منشور جاوید (ج۲). قم: انتشارات توحید.

15. سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۴۱۱ق). الإلهیات علی هدی الکتاب والسنة والعقل (ج1، چاپ سوم). قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.

16. سعیدی‌مهر، محمد. (۱۳۷۷). آموزش کلام اسلامی (ج1، چاپ اول). مرکز جهانی علوم اسلامی.

17. شجاعی، محمد. (۱۳۷۸). کمالات وجودی انسان. فصلنامه قبسات، (۱۳)، صص 126-139.

18. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۳۸۲). ت‍ف‍س‍ی‍ر ال‍م‍ی‍زان (مت‍رج‍م: سیدم‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی ه‍م‍دان‍ی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.

19. طیب، سیدعبدالحسین. (۱۳۷۸). اطیب البیان فی تفسیر القرآن (ج8، چاپ دوم). تهران: انتشارات اسلام.

20. عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد. (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، ۵(۲)، صص 151-198.

21. عبدالهی، مهدی. (۱۳۹۲). بنیادهای فلسفی علوم انسانی. قبسات، (۱۸)، صص ۴۹-۷۸.

22. عمید زنجانی، عباسعلی. (۱۳۸۷). فقه سیاسی: نظام سیاسی و رهبری در اسلام. تهران: انتشارات امیرکبیر.

23. فروند، ژولین. (۱۳۷۲). نظریه‌های مربوط به علوم انسانی (مترجم: علی‌محمد کاردان، چاپ دوم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

24. مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۱). پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی (محقق و نگارنده: غلامرضا متقی‌فر، چاپ سوم). قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.

25. مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۷). رابطه ایدئولوژی و فرهنگ اسلامی با علوم انسانی، در: مجموعه مقالات: وحدت حوزه و دانشگاه و بومی و اسلامی‌کردن علوم انسانی، نشریه حوزه و دانشگاه، صص 87-109.

26. مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۹۱). الزامات طرح جامع تحول در علوم انسانی. پاسدار اسلام، ۳۱(۳۶۸)، صص 14-16.

27. مطهرى، مرتضی. (۱۳۷۶). مجموعه آثار (ج۲). تهران: انتشارات صدرا.

28. مطهری،مرتضی. (۱۳۸۹).آشنایی با قرآن (ج۳). تهران: انتشارات صدرا.

29. مقام معظم رهبری (28/7/1388). بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآن‌پژوه کشور. برگرفته از: پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌‌الله خامنه‌‌ای. https://b2n.ir/386190

30. نچمیاس، دیوید؛ فرانکفورد، چاوا. (۱۳۸۹). روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی (مترجم: فاضل لاریجانی و رضا فاضلی). تهران: انتشارات سروش.

31. نیلی احمدآبادی، محمدرضا. (۱۳۹۲). جایگاه تعلیم و تربیت اسلامی در علوم انسانی. پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 13(27)، صص 171-186.