«حضور» و «ظهور» زن در جامعه از نگاه آیات و روایات

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده اصول دین تهران

2 دانشیار دانشکده تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

آمدوشد زن در جامعه برای ایفای نقش -فردی یا اجتماعی- محل اظهارنظر بسیاری از اندیشمندان است و هرگونه پاسخی برای آن می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌ها و جهت‌گیری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگیِ جامعه تأثیر بگذارد. این پژوهش با استناد به آیات و روایات، ضرورت و چگونگی حضور زن در جامعه را با توجه به اقتضائات فطری و شرایط خانواده و جامعه، با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای تبیین کرده و به این نتیجه رسیده است که برای فعالیت‌های اجتماعی زن و حضور وی در جامعه، دو حالت قابل تصور است: یکی «حضور» و دیگری «ظهور»؛ که همیشه ملازمه‌ای با هم ندارند و تشخیص آن توسط خود زن، نسبت مستقیمی با تقوا دارد. «حضور» یک زن در جامعه، با «همسرداری نیکو» و «تربیت شایسته فرزندان» همیشگی است و «ظهور» وی در جامعه، به‌میزان «ضرورت» و «تأثیرگذاری» و «ناظرانه»بودن آن وابسته است؛ بدین شکل که زن برای تحصیل علم، مهارت، هنر و یا اشتغال و نیز استفاده از خدمات اجتماعی به‌«ضرورت» در جامعه ظاهر می‌شود و در اموری چون مشارکت سیاسی، هجرت، فعالیت اقتصادی و شرکت در جهاد، ظهوری «مؤثر» دارد و با امر به معروف و نهی از منکر و توصیه به حق و صبر، «ناظرانه» در جامعه ظاهر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Presence and Emergence of Women in Society from the Perspective of Qur'anic Verses and Hadiths

نویسندگان [English]

  • Maryam Kalantari 1
  • mohsen mirbagheri 2
1 usul al deen college
2 Shahid Rajaei University
چکیده [English]

The emergence of women in society to play a role - individual or social - is a topic for many thinkers to express their opinions, and any response to it can affect making decisions and political, economic, and cultural orientations of society. Based on verses and hadiths, this study has explained the necessity and manner of women's presence in society with regard to the natural circumstances and conditions of the family and society, in a descriptive-analytical method and based on library sources and has concluded that for social activities the woman and her presence in society can be imagined in two ways. One is "presence" and the other is "emergence" which are not always related to each other, and, its recognition by the woman herself is directly related to piety. The "presence" of a woman in society is always associated with "good marriage" and "proper upbringing of children", and her emergence in society depends on its necessity, influence, and observation. In this way, a woman appears as a "necessity" in society to gain science, skills, art, or employment, as well as to use social services and she has an effective emergence in matters such as political participation, emigration, economic activity and participation in jihad and then, she appears "observantly" in society by focusing on enjoining to good [Ma’ruf] and forbidding from evil [Munkar] as well as advising the right and patience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Presence
  • emergence
  • woman
  • role
  • society
  • verses
  • narrations
* قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه.
1. ابن‌اثیر، علی بن محمد. (۱۴۰۹ق). اسد الغابه فی معرفة الصحابه (چاپ اول). بیروت: دارالفکر.
2. ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم. (۲۰۰۱م). عیون الانباء فی طبقات الاطباء (مترجم: عامر نجار، چاپ اول). قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
3. ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد. (۱۴۲۹ق). مصنف ابن شیبة فی الاحادیث و الآثار (مترجم: محمد لحام سعید). بیروت: دارالفکر.
4. ابن‌بابویه، محمد بن على (شیخ صدوق). (۱۴۰۰ق). امالیل للصدوق (چاپ پنجم). بیروت: اعلمی.
5. ابن‌بابویه، محمد بن على (شیخ صدوق). (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
6. ابن‌خطیب، محمد بن عبدالله. (۱۴۲۴ق). الإحاطة فی أخبار غرناطة (مترجم: یوسف‌علی طویل، چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیة.
7. ابن‌سعد، محمد بن سعد. (۱۴۱۰ق).  الطبقات الکبری (چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیة.
8. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على. (۱۴۰۴ق). تحف العقول (مترجم: على‌اکبر غفاری، چاپ دوم). قم: جامعه مدرسین.‏
9. ابن‌شهرآشوب مازندرانى، محمد بن على. (۱۳۷۹). مناقب آل ابی‌طالب علیه السلام (چاپ اول). قم: نشر علامه.
10. ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله. (۱۴۱۲ق). الاستیعاب فی معرفة الأصحاب (مترجم: علی‌محمد بجاوی). بیروت: دارالجیل.
11. ابن‌هشام، عبدالملک. (بی‌تا). السیرة النبوة (مترجم: مصطفی السقا، عبدالحفیظ شبلی و ابراهیم الابیاری، چاپ اول). بیروت: دارالمعروفه.
12. باوکر، جان؛ و هولم، جین. (۱۳۸۷). زن در ادیان بزرگ جهان (مترجم: علی‌اکبر غفاری‌صفت). تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی.
13. بحرانى اصفهانى، عبدالله بن نورالله. (۱۴۱۳ق). عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال: مستدرک سیدة النساء إلى الإمام الجواد (مترجم: محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى، چاپ اول). قم: مؤسسة الإمام المهدى عج.
14. بروجردی، محمدابراهیم. (۱۳۶۶). تفسیر جامع‏ (چاپ ششم). تهران: صدر.
15. بیهقی، احمد بن حسین. (۱۴۲۴ق). السنن الکبری (مترجم: عبدالقادر محمد عطا). بیروت: دارالکتب العلمیة.
16. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۵). زن در آینه جلال و جمال (چاپ سیزدهم). قم: مرکز نشر اسراء.
17. حافظ، شمس‌الدین محمد. (۱۳۹۰). دیوان حافظ (چاپ دوم). تهران: پروان.
18. حر عاملى، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه (چاپ اول). قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
19. حکیمی، محمدرضا. (۱۹۸۳م). اعیان النساء. بیروت: مؤسسة الوفاء.
20. خمینی، روح‌الله. (۱۳۸۹). صحیفه امام (چاپ پنجم). مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدسره الشریف.
21. روحانی مشهدی، فرزانه. (۱۳۹۳). نقش اجتماعی زنان در مقایسه با مردان. زن در فرهنگ و هنر. ۶(۴)، صص ۴۴۵-۴۶۰.
22. زرکلی، خیرالدین. (۱۹۸۰م).  الأعلام (چاپ پنجم). بیروت: دارالعلم للملایین.
23. زمخشری، محمود. (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (چاپ سوم). بیروت: دارالکتاب العربی.
24. شوکانی، محمد بن علی. (۱۴۱۴ق). نیل الأوطار (مترجم: العطار صدقی جمیل). بیروت: دارالفکر.
25. صرّاف، بانو. (۱۳۸۰). اشتغال زنان از نگاه قرآن و سنت و نظر فقهای گذشته و حال. پیام زن، (۱۱۶)، ص ۲۲.
26. طباطبایى، محمدحسین. (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
27. طبرسى، حسن بن فضل. (۱۴۱۲ق). مکارم الأخلاق (چاپ چهارم). قم: الشریف الرضی.
28. عفیفی، عبدالله. (۱۳۵۰). المراة العربیة فی جاهلیتها و اسلامها. قاهره: مطبعة المعارف.
29. فخر رازى، محمد بن عمر. (۱۴۲۰ق). التفسیر الکبیر: مفاتیح الغیب (چاپ سوم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
30. فیروزی، رضا؛ و فرهمندپور، فهیمه. (۱۳۹۱). بررسی جهان‌شناختی حجاب در ساختار اسماءالله از منظر آیات و روایات. زن در فرهنگ و هنر، ۴(۴)، صص ۵-۲۵.
31. قزوینی، محمد بن یزید. (۱۹۹۷م). سنن ابن‌ماجه (چاپ اول). ریاض: مکتبة المعارف.
32. قطب، سید. (۱۴۲۵ق). فى ظلال القرآن (چاپ سی‌وپنجم). بیروت: دارالشرق.
33. قمى، عباس. (۱۴۱۴ق). سفینة البحار (چاپ اول). قم: اسوه.
34. قمى، على بن ابراهیم. (۱۳۶۳). تفسیر القمی (چاپ سوم). قم: دارالکتاب.
35. کلینى، محمد بن یعقوب‏. (۱۴۰۷ق). الکافی (مترجم: على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
36. مجلسی، محمدتقی. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه (مترجم: حسین موسوی کرمانی و علی‌پناه اشتهاردی، چاپ دوم). قم: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشان‌پور.
37. مجلسى، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار (چاپ دوم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
38. محمدی ری‌شهری، محمد. (۱۳۸۹). میزان الحکمه (مترجم: حمیدرضا شیخی). قم: موسسه دارالحدیث.
39. مطهری، مرتضی. (بی‌تا). مسئله حجاب. بی‌جا. بی‌نا.
40. مطهری، مرتضی. (۱۳۷۹). حماسه حسینی. تهران: صدرا.
41. مظاهری، علی. (۱۳۴۸). زندگی مسلمانان در قرون وسطا (مترجم: مرتضی راوندی). بی‌جا: سپهر.
42. مکارم شیرازى، ناصر. (۱۳۷۱). تفسیر نمونه (چاپ دهم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
43. موسوی‌پور، محمدحسین؛ و منتظری، سید سعیدرضا. (۱۳۹۱). بررسی واژه قهرمانه در کلام امام علی علیه السلام، مجله علوم حدیث، ۱۷(۱)، صص ۱۱۱-۱۲۸.
44. مهریزی، مهدی. (۱۳۷۷). زن (چاپ اول). تهران: نشر خرم.
45. مهریزی، مهدی. (۱۳۸۲). زن و فرهنگ دینی (چاپ اول). تهران: هستی‌نما.
46. نوری، یحیی. (۱۳۸۵). حقوق زن در اسلام و جهان. تهران: نوید نور.
47. ویل دورانت. (۱۳۹۵). لذات فلسفه (مترجم: عباس زریاب خوئی، چاپ بیست‌وهفتم). تهران: علمی- فرهنگی.
48. یادگار، مینا. (۱۳۷۱). اجتهاد و مرجعیت زنان. مجله زنان، (۸)، صص ۲۴-۳۳.