شخصیت شناسیِ مخاطب در فرایند ارتباطی رسول اکرم(ص)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه معارف اسلامی قم مدرس دانشگاه

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران.

چکیده

دستیابی به الگویی مطلوب از سیره ارتباطی رسول اکرم| در گروِ تحلیل و فهم منطقیِ اجزاء، عناصر، متغیرهای مؤثر و فرایند طی‌شده است؛ چرا که فرایند ارتباط به هر شکلی که برقرار شود، حداقل سه عنصر را در بر می‌گیرد: فرستنده، پیام و گیرنده (مخاطب). هر سه عنصر ویژگی‌هایی دارد که اگر مورد توجه نباشد، به‌عنوان موانع ارتباط، از ارائه موفق پیام و تأثیرگذاری آن می‌کاهد. در این میان شناختِ ویژگی‌های مخاطب از اهمیت بسزایی برخوردار است که در حوزه‌ها و قلمروهای گوناگونی انجام می‌پذیرد. نوشتار حاضر می‌کوشد با روش اسنادی و رویکرد تحلیل کیفی، با استناد به داده‌‌های تاریخی و اقتباس از عناصر ارتباطی، به شناسایی عوامل و ویژگی‌هایی بپردازد که با تأثیر در شخصیت مخاطب، نوع مواجهه وی با پیام نبوی را در فرایند ارتباطی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. تأثیرپذیری از ساختار قومی-قبیله‌ای، تأثیرپذیری از بت ذهنی قبیله، از فقر اقتصادی، از اقتدار و غلبه، از شیوخ و رؤسای قبایل، و تأثیرپذیری از پیمان‌ها و پیوندهای قبیله‌ای در فرایند ارتباطی، از جمله ویژگی‌های شخصیتی مخاطبانِ عصر نبوی است. اولویتِ ساختار شناختی، مقتضیات و چالش‌های آن نیز از جمله مؤلفه‌ها و ویژگی‌های شخصیتیِ عامِ مخاطبان بوده که همواره مورد اهتمام رسول اکرم| در فرایند ارتباطی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Study of Audience Personality in the Communication Process of the Holy Prophet (PBUH)

نویسندگان [English]

  • Morteza Dadvar Alanaq 1
  • Mohammed Hussain Daneshkia 2
1 PhD in Islamic History and Civilization, University of Islamic Sciences, Qom, Iran (Author in charge).
2 Associate Professor, Associate Professor, Department of Islamic History and Civilization, University of Islamic Sciences, Qom, Iran.
چکیده [English]

Achieving an ideal model of the communication conduct of the Holy Prophet depends on the logical analysis and understanding of the components, the elements, the effective variables, and the process undergone. Because the communication process, no matter how it is established, includes at least three elements: sender, message, and receiver (audience). All three elements have features that, if not considered, serve as barriers to communication, reducing the successful presentation and effectiveness of the message. In this regard, identifying the characteristics of the audience is of great importance, which is done in various fields and domains. The current study tries to identify the factors and characteristics that affect the audience's personality, the type of exposure to the prophetic message in the communication process by referring to historical data and adopting communication elements, using the documentary method and qualitative analysis approach. Getting affected by ethnic-tribal structure, influence of tribal mental idol, economic poverty, authority and domination, tribes' sheikhs and leaders, and influence of alliances and tribal ties in the communication process are among the personality traits of the audience in the era of the Prophet. The priority of cognitive structure, its requirements and challenges are also among the components and general personality traits of the audience that have always been considered by the Holy Prophet in the communication process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophetic lifestyle
  • communication process
  • audience studies
  • the age of Bi'tha
  • tribal mentality
  • cognitive structure

مراجع

* قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه.
1. ابن‌أبی‌جمهور، محمد. (۱۴۰۵ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة (محقق: مجتبی عراقی، ج۴). قم: دار سید الشهداء للنشر.
2. ابن‌اثیر، عزالدین أبوالحسن على بن ابى‌الکرم. (۱۳۸۵). الکامل فی التاریخ (ج۲). بیروت: دار صادر و دار بیروت.
3. ابن‌حنبل، أحمد بن محمد. (۱۴۲۱ق). مسند احمد بن حنبل (محقق: محمد رضوان عرقسوسی و دیگران، ج۴۱). بیروت: مؤسسة الرسالة.
4. ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد. (۱۳۷۵). مقدمه تاریخ ابن‌خلدون (مترجم: محمد پروین گنابادی، ج۱). تهران: علمی و فرهنگی.
5. ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (۱۳۶۳). العبر: تاریخ ابن‌خلدون (مترجم: عبدالحمید آیتى، ج۱). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
6. ابن‌هشام، عبدالملک الحمیری. (۱۳۷۵). السیرة النبویة (مترجم: سید هاشم رسولى محلاتی، ج۲). تهران: کتابچى.
7. ابن‌هشام، عبدالملک. (بى‌تا). السیرة النبویة (محقق: مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبدالحفیظ شلبى، ج‏۲). بیروت: دار المعرفة.
8. آمِدی، عبدالواحد. (بی‌تا). غرر الحکم و درر الکلم (محقق: مهدی رجایی). قم: دار الکتاب الاسلامی.
9. بستانی، محمود. (۱۳۷۲). اسلام و روان‌شناسی (مترجم: محمود هویشم). مشهد: آستان قدس رضوی.
10. جابری، محمد عابد. (۱۳۸۴). عقل سیاسی در اسلام (مترجم: عبدالرضا سواری). تهران: گام نو.
11. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۹۰). معرفت‌شناسی در قرآن (چاپ هفتم). قم: نشر اسراء.
12. شرف‌الدین، سید حسین. (۱۳۹۷). ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
13. شهیدی، سید جعفر. (۱۳۸۰). قیام حسین علی السلام. تهران: دفترنشر فرهنگ اسلامی.
14. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن. (بی‌تا). الجواهرالسنیة فی الاحادیث القدسیة. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
15. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة: وسائل الشیعة (محقق: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج۲۰). قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
16. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۸۳). الشواهد الربوبیة (مترجم: جواد مصلح). تهران: سروش.
17. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۳). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
18. طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۷۴). تفسیر المیزان (مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج۵). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
19. طبری، محمد بن جریر. (۱۳۷۵). تاریخ طبرى (مترجم: ابوالقاسم پاینده، ج۳). تهران: اساطیر.
20. علی، جواد. (۱۳۹۱). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام (ج۴، ۵). بغداد: مکتبة النهضة.
21. علیزاده، مهدی. (۱۳۹۶). تبیین برهم‌کنشی عناصر شناختی، هیجانی و ارادی در فرایند تصمیم‌گیری انسان در پرتو آموزه‌های اسلامی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی انسان‌پژوهی دینی، ۱۴(۳۷)، صص ۶۷-۹۲.
22. فرامرز قراملکی، احد؛ و ناسخیان، علی‌اکبر. (۱۳۹۵). قدرت انگاره. تهران: مجنون.
23. فرهنگی، علی‌اکبر. (۱۳۸۲). ارتباطات انسانی. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
24. قضاعی، محمد بن سلامه. (۱۴۳۱ق). مسند الشهاب (محقق: حمدی عبدالحمید سلفی، ج۲). دمشق: دارالرسالة العالمیة.
25. کلبی، ابوالمنذر هشام بن محمد. (۱۳۶۴). کتاب الأصنام (افست، محقق: احمد زکى باشا). تهران: نشر نو.
26. مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار (محقق: جمعی از محققان، ج۶۰). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
27. محسنیان‌راد، مهدی. (۱۳۹۰). ارتباط‌شناسی (چاپ یازدهم). تهران: سروش.
28. محسنیان‌راد، مهدی. (۱۳۹۶). ارتباط‌شناسی (چاپ هجدهم، ویراست دوم). تهران: سروش.
29. محمدی ری‌شهری، محمد؛ و دیگران. (۱۳۸۷). حکمت‌نامه پیامبر اعظم| (مترجم: گروه مترجمان، ج۷). قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
30. محمدی نجم، سید حسین. (۱۳۸۷). جنگ شناختی؛ بُعد پنجم جنگ. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی و مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
31. واسعی، صفیه. (۱۳۹۰). ارتباط مراتب وجود با مراتب ادراک از نظر ملاصدرا. جستارهایی در فلسفه و کلام، ۴۳(۸۶)، صص ۹-۴۵.
32. یعقوبى، احمد بن ابى‌یعقوب بن واضح. (۱۳۷۱). تاریخ یعقوبى (مترجم: محمدابراهیم آیتى، ج۱). تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 01 آذر 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار