ثمرات فردی-اجتماعی هویت‌دینی با تاکید بر معارف قرآن‌کریم و روایات

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه دانشکده پزشکی گروه معارف اسلامی

چکیده

یکی از مسائل مهم در مطالعات میان رشته‌ای با موضوعات اسلامی؛ توجه به حیطه وسیع علوم اجتماعی است. چرا که بی شک مفاهیم اسلامی و راهکارهای ارائه شده در این متون می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل مهم مرتبط با زندگی انسان‌ها باشد. یکی از ابعاد مهم و متفاوت مطالعات امروزی در حیطه انسان‌شناسی، توجه به هویت و بخش‌وجودی انسان است. چرا که زندگی شخصی و اجتماعی هر کسی تحت تاثیر هویتش قرار می‌گیرد. هویت‌دینی به عنوان یکی از انواع مهم هویت، نقش بسزائی در شکل‌گی انسان دارد. از سوی دیگر بررسی تغیرات اجتماعی و توسعه یافتن جوامع کنونی، از به وجود آمدن انواع بحران‌های هویتی به ویژه در میان جوانان خبر می‌دهد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی و رویکرد تحلیلی به بررسی آیات و روایات معصومین(علیه السلام)پرداخته تا مهم‌ترین کارکردها و ثمرات فردی و اجتماعی هویت‌دینی تبیین کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد؛ شخصیت‌سازی، تقویت‌روحیه حمایت‌گری، تاب‌آوری و....از مهم‌ترین‌ثمرات در بعُد فردی و اجتماعی هویت دینی است. چرا که شناخت روش‌های نهادینه ساختن هویت دینی و تبیین ثمرات هویت دینی می‌تواند گامی موثر در جهت رفع این بحران‌ها داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Individual-social Result of Religious Identity with Emphasis on the Teachings of the Holy Quran and Narrations

چکیده [English]

One of the important issues in interdisciplinary studies with Islamic subjects is paying attention to the wide arena of social sciences. Undoubtedly, the Islamic concepts and solutions presented in these texts can solve many important issues related to human life. One of the important and different aspects of modern studies in the field of anthropology is considering the identity and human existence; since everyone's personal and social life is affected by their identity. Religious identity, as one of the important types of identity, plays an important role in the formation of human personality. On the other hand, the study of social change and the development of current societies indicates the emergence of various identity crises, especially among young people. Therefore, the current study examines the verses and narrations related to the Fourteen Infallibles with a descriptive method and analytical approach to explain the most important functions and fruits of individual and social identity. The findings of this study suggest that personalization, strengthening the spirit of supporting, tolerance, etc. are the most important fruits in the individual and social dimension of religious identity, since knowing the methods of institutionalizing religious identity, and explaining the fruits of religious identity can be an effective step in resolving these crises.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • religious identity
  • fruits of religious identity
  • The Holy Quran
  • narrations of the Fourteen Infallibles
* قرآن کریم. مترجم: مکارم شیرازی.
* نهج‌البلاغه. مترجم: محمددشتی. قم: انتشارات ‌مشهور.
1. احمدی، حمید. (1390). بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
2. ارزانی، غلامحسین؛ و باصری، احمد. (1394). پیش‌بینی رضایت از زندگی با تأکید بر هویت دینی با قدرت تاب‌آوری و امید به زندگی در کارکنان یک واحد نظامی و انتظامی. فصلنامه روا‌‌‌‌ن‌شناسی نظامی، 6(24)، صص 23-33.
3. اشرفی، ابوالفضل. (1377). بی‌هویتی اجتماعی و گرایش به غرب: بررسی عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگی غربی در تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشکده‌ علوم انسانی. دانشگاه‌ تربیت مدرس.
4. باریکانی، زهرا. (1385). تبیین ‌هویت ‌دینی دانش‌آموزان و بررسی ارتباط آن با محتوای کتب‌ دینی و زندگی. پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم‌ تربیتی دانشگاه تهران.
5. برگر، پیترل؛ و لاکمن، توماس. (1375). ساخت ‌اجتماعی واقعیت (مترجم: فریبرز مجیدی، چاپ ‌اول). تهران: شرکت ‌علمی فرهنگی.
6. بهشتی، سعید؛ و افخمی ارکانی، محمدعلی. (1386). تبیین‌مبانی‌ و اصول ‌تربیت‌ اجتماعی در نهج ‌البلاغه. تربیت‌ اسلامی، 2(4)، صص 7-39.
7. تمیمى‌آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم (چاپ ‌دوم). قم: دارالکتب الاسلامی.
8. جنکینز، ریچارد. (1381). هویت اجتماعی (مترجم: تورج یار احمدی، چاپ‌اول). تهران: نشر شیرازه.
9. چیت‌ساز قمی، محمدجواد. (1383). گسست ‌نسلی در ایران: افسانه یا واقعیت (چاپ ‌اول). تهران: پژوهشکده ‌علوم ‌انسانی جهاد دانشگاهی.
10. حر عاملى، محمد بن ‌حسن. (1409ق). وسائل الشیعة (چاپ ‌اول). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).
11. خامنه‌ای، سیدعلی. (1379). دیدار با جوانان. کیهان، 1 اردیبهشت.
12. دلشاد تهرانی، مصطفی. (1385). ماه مهرپرور (چاپ ‌اول). تهران: دریا.
13. دوران، بهزاد. (1387). هویت اجتماعی رویکردها و نظریات. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
14. دورکیم، امیل. (1383). صور بنیادی حیات دینی (مترجم: باقر پهام، چاپ ‌اول). تهران: نشر مرکز.
15. رنجبر، محمود؛ و ستوده، هدایت‌الله. (1380). مردم‌شناسی با تکیه بر فرهنگ مردم ایران. تهران: انتشارات دانش ‌آفرین.
16. سراج‌زاده، سیدحسین. (1384). چالش‌های دین و مدرنیته (چاپ ‌اول). تهران: طرح نو.
17. سی، ویلیام و تامسون (1388). بهزیستی از دیدگاه دین و روان‌شناسی (مترجم: مبین صالحی). مجله روان‌شناسی و دین، 2(2)، صص 100-120.
18. شرقی، محمدرضا. (1385). جوان و بحران هویت. تهران: سروش.
19. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن (مترجم: موسوى همدانى، چاپ ‌پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى حوزه علمیه قم.
20. طبرسی، فضل بن حسن. (1360). مجمع البیان فى تفسیرالقرآن (چاپ ‌اول). تهران: انتشارات فراهانى.
21. عباس‏نژاد، محسن (1384). قرآن، روانشناسى و علوم تربیتى (چاپ‌ اول). مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى حوزه و دانشگاه.
22. فیض‌کاشانی، ملامحسن. (1406ق). الوافی (چاپ ‌اول). اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین(علیه السلام).
23. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (چاپ‌ چهارم). تهران: الإسلامیة.
24. کلانتری، عبدالحسین؛ عزیزی، جلیل؛ و طاهد زاهدانی، سعید. (1388). هویت دینی و جوانان (نمونۀ آماری: جوانان شهر شیراز). فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 2(6)، صص 125-141.
25. کمالی اردکانی، علی‌اکبر. (1383). بحران هویت و عوامل تشدید آن در ایران رویکرد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی به هویت و بحران هویت در ایران. تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
26. کمیجانی، امیرحسین؛ مظاهری، محمدعلی؛ حاتمی، جواد؛ شکری، امید و نجات، پگاه. (1393). سازمان‌یافتگی پارادایم گونۀ هویت‌دینی و مدرن در هویت نسل جوان. پژوهش‌های روان‌شناختی ‌اجتماعی، 4(14)، صص 127-142.
27. گنجی، محمد؛ نعمت‌اللهی، زهرا و طاهری، زهرا. (1389). رابطه ‌هویت‌ دینی و سرمایه ‌اجتماعی در بین ‌مردم شهر کاشان. جامعه‌شناسی‌کاربردی، 21(4)، صص 123-144.
28. گیدنز، آنتونی. (1378). تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید (مترجم: ناصر موفقیان). تهران: نشر نی.
29. گیدنز، آنتونی. (1383). چکیده آثار گیدنز (مترجم: حسن چاوشیان، چاپ ‌اول). تهران: ققنوس.
30. مجتهدزاده، پیروز. (1377). جغرافیا و سیاست در فرایند نوین، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 42(2)، صص 55-70.
31. مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار (چاپ ‌دوم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
32. محدث نورى، حسین بن محمد. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل (چاپ ‌اول). قم: مؤسسة آل‌البیت (علیهم السلام).
33. مرتضوی، سیدمحمد. (1375). اصول و روش‌های تربیتی در اسلام (چاپ ‌اول). تهران: انتشارات امام محمد باقر(علیه السلام)
34. مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه (چاپ ‌اول). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
35. موسوی، محمد؛ و کلانتری، مونا. (1390). راهکارهای تقویت هویت ‌اسلامی و هویت‌
ملی از دیدگاه حضرت امام خمینی& و مقام‌ معظم رهبری، مطالعات ‌قدرت ‌نرم، 2(5)، صص 71-93.
36. Francis, J., & Robins, M., & Lewis, C., &; Qaigly, A., & Whender, C. F. (2007). Religiosity and general health among undergraduate students. A response to Counter, Cobb and Cannar., Vol. 6, No. 3, pp. 211-213.
37. Harrison Oppong, S. (2013). Religion and Identity. American International Journal of Contemporary Research: 3(6), pp. 10-16.
38. Jacobson, Jeffrey, (1998). Islam in Trasition: Muslim Perspectives, London: Routledge.
39. Pargament, K. I.; smith, B. W; Koenig, H. G.; & Perez, L. M. (1998). Patterns of positive and negative religious coping with major life stressors. Journal for the Scientific Study of Religion, 37(4), pp. 710-724
40. Tajfel, H. (1978). Interindividual behavior an Intergroup behavior. London: Academic press.
41. Turner, c. & Heslem, S. (2001). Socail Identity, Organiztion and leadership. London: Lawrence Erlbaum Association’Publishers.
42. Turner, C. (1998). The Structure of Sociological theory (6nd Edition). Wadsworth.