تبیین دلالت‌های حسن‌‌ظن در سازمان با توجه به آموزه‌های اسلامی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت دانشگاه تهران پردیس فارابی، قم، ایران (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم(ع) (نویسنده مسئول)

3 کارشناسی‌ ارشد نهج البلاغه، گرایش اصول دین و معارف علوی، اقلید، ایران

چکیده

در هزاره سوم اگرچه سازمان‌ها با بهره‌گیری از ابزارها و سامانه‌های مدرن، نسبت بر بسیاری از معضلات سازمانی پیروز شده‌اند، اما در عوض اعتماد، ارتباطات صمیمی، خوش‌بینی و مثبت‌نگری را به بوروکراسی افراطی، رقابت‌های کاذب، بی‌اعتمادی و بدبینی مبدل ساخته‌اند که همین مسأله اثر جدی در کاهش بهره‌وری سازمانی دارد. حسن‌‌ظن یکی از مهم‌ترین صفات اخلاقی مورد تأکید دین اسلام است. به همان نسبت که سوءظن مایه تشتت امور و ناراحتی روح و روان و تنازع میان افراد یک سازمان است، حسن‌‌ظن مایه آرامش و وحدت ایشان است. نگارندگان در پژوهش پیش‌رو با استفاده از روش تحلیل مضمون و با مبنا قراردادن آیات قرآنی و روایات مربوط به این موضوع در کتاب وزین میزان ‌الحکمه به دنبال پیدا‌کردن دلالت‌های کاربردی حسن‌‌ظن در مدیریت و سازمان بوده‌‌اند. در این مقاله سعی ‌شده است که به‌جای تحمیل مباحث مدیریت رایج بر آموزه‌‌های دینی، با مبنا قراردادن متون اسلامی مفاهیم ابتدایی از آنها استخراج شود و در برخی موارد با آموزه‌های مدیریتی مقایسه شده و یا آموزه‌های مدیریتی و سازمانی بر آن‌ها تطبیق شوند. بر اساس پژوهش حاضر، در نگاه اسلامی، به جز مواردی خاص، اصالت با حسن‌ظن است. همچنین بر اساس آیات و روایات، می‌توان منشأ حسن‌ظن و روش‌های ارتقای آن در سازمان را استخراج نمود. اثرات مثبت حسن‌ظن برای سازمان نظیر تقویت ارتباطات سازمانی، کاهش اضطراب و استرس، تسهیل عملکرد، افزایش اعتماد و ارزشیابی صحیح کارکنان نیز از موارد دیگری است که این پژوهش به آنها دست یافته است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Goodwill in the Organization with Regard to Islamic Teachings

نویسندگان [English]

  • Yunos Forqani 1
  • Hossein Parkan 2
  • Roqayeh Ebrahimi 3
1 PhD student of management at Tehran University, Farabi Campus, Qom, Iran (author in charge). y.forghani@dte.ir
2 PhD in cultural policy making, Baqir al-Olum University, Qom, Iran
3 M.A in Nahj al-Balaghah, Higher Education Center of Eqlid, Iran
چکیده [English]

In the Third Millennium, although organizations have overcome many organizational problems using modern tools and systems, they have instead transformed trust, intimate communication, optimism, and positivism into extreme bureaucracy, false competition, mistrust, and cynicism which Reduces organizational productivity. Goodwill is one of the most important ethical traits emphasized by Islam. As much as the bad opinion brings chaos and mental discomfort, as well as the conflicts among the individuals within an organization, as the goodwill brings unity and peace to the staff. The authors of the present study have sought to find practical implications for goodwill in management and organization by using the thematic analysis method based on Qur'anic verses and narratives related to this subject in the perfect book "Mizan al-Hikmah". This paper has attempted to extract basic concepts from Islamic texts rather than impose common management topics on religious teachings and in some cases compare them with managerial doctrines or adapt them with organizational and managerial doctrines. According to the present study, except in some specific cases, in Islamic view, goodwill is valid. In addition, based on the verses and traditions, the origin of goodwill and ways to promote it in the organization can be extracted. Other positive effects of goodwill for the organization such as empowering organizational communication, reducing anxiety and stress, performance facilitation, enhancing trust, and proper employee evaluation, are other areas that this study has achieved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organizational goodwill
  • optimism
  • Islamic organization
  • trust
  1. قرآن کریم.
  2. آقایی، اصغر و دیگران (1386)، «رابطه خوش‌بینی و بدبینی با سلامت روان در افراد بزرگ‌سال شهر اصفهان»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی؛ ش33، ص117-130.
  3. آمدی، عبدالواحد ابن محمد (1410ق)، غررالحکم و دررالکلم.
  4. باقری، خسرو (1382)، هویت علم دینی: نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  5. بختیاری، مهدی (1389)، «اعتماد اجتماعی و رابطه برخی عوامل اجتماعی با آن: مطالعه موردی شهر قم»، مطالعات فرهنگی و اجتماعی، پیش‌ش2، ص65-92.
  6. پرهیزکاری، روح‌‌الله (1393)، «اصول اخلاقی برخورد با متهم در سیرۀ قضایی امام علی(ع)»، پژوهش‌‌نامه اخلاق، ش26، ص33-145.
  7. پناهی، بلال (1387)، «اعتماد و اعتمادسازی در سازمان»، پیک نور، س7، ش4، صص103-88.
  8. پیروز، علی‌‌آقا و دیگران (1392)، مدیریت در اسلام، چ2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  9. جاویدی؛ رقیه و دیگران (1395)، «تحلیل مضمون محتوای مردم در اندیشه سیاسی امام خمینی5»، مجله علوم سیاسی، ش75، ص7-34.
  10. طباطبایی، جعفر و دیگران (1391)، «تأثیر خوش‌بینی بر اضطراب و افسردگی دانشجویان روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند»، فصلنامه مراقبت‌های نوین، دوره10، ش1، ص34-42.
  11. طباطبایی، جعفر و دیگران (1392)، «تأثیر آموزش خوش‌بینی بر اضطراب و افسردگی دانشجویان روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند»، مراقبت‌های نوین، فصلنامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی، دوره10، ش1، ص34-42.
  12. جعفری‌‌باغ‌‌خیراتی و دیگران (1393)، «آموزش خوش‌بینی: تأثیر آموزش خوش‌بینی از طریق نمایش فیلم بر کفایت اجتماعی دانش‌آموزان»، فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، س2، ش1، ص57-64.
  13. رابینز، استیفن پی (1389)، مبانی مدیریت، ترجمه: محمد اعرابی، محمدعلی حمیدرفیعی و بهروز اسرازی ارشاد، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  14. رضاییان، علی (1370)، «مدیریت در عصر حکمت»، مجله مطالعات مدیریت بهبود و تحول، ش92، ص37-45.
  15. صرام‌مفروز، محمدحسن (1387)، «ظن و تجسس از منظر قرآن و روایات»، نشریه علوم قرآنی کوثر، ش28، ص101-105.
  16. طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج15، چ1، بیروت: مؤسسة الاعلمى للمطبوعات.
  17. عابدی‌‌جعفری و دیگران (1390)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، اندیشه مدیریت، دوره5، ش2، ص151 - 198).
  18. لسانی‌‌فشارکی، محمدعلی و دیگران (1385)، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، زنجان: قلم.
  19. محقق‌‌داماد، مصطفی (1383)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  20. محمدی‌ری‌شهری، محمد (1384)، میزان‌الحکمه، نسخه اندرویدی.
  21. موسوی، ابوالفضل (1391)، «اعتماد در اندیشه شهید مطهری و کاربرد آن در مدیریت سازمان‌‌ها»، حصون، ش35، ص73-86.
  22. موسوی‌‌سرچشمه، سیدمهدی (1395)، تحلیل رفتار پیامبر(ص) در عقد اخوت میان مهاجران و انصار با تأکید بر نظریه‌ سرمایه اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد به راهنمایی دکتر صادقی، دانشگاه قرآن و حدیث.
  23. میرکمالی، سیدمحمد (1392)، فلسفه مدیریت، چ1، تهران: نشر یسطرون.
  24. نوری، نجیب‌الله (1387)، «الگویی نوین از مؤلفه‌های خوش‌بینی از منظر نهج‌البلاغه»، معرفت، ش135.
  25. نوری، نجیب‌‌الله و دیگران (1392)، «رابطۀ خوش‌بینی از دیدگاه اسلام با افکار اضطرابی و افکار فراشناختی نگرانی (فرانگرانی)»، روان‌شناسی و دین، س6، ش۲۴، ص63-79.

26. George, Jennifer M., Jones, Gareth R. (2007), Understanding and Managing Organizational Behavior, Pearson-Prentice Hall, 5th ed, USA.

27. Wagner, John A. III, and John R. Hollenbeck (2010), Organizational Behavior, Routledge,1st ed, New York.

28. Pettinger, R (2007), Introduction To Managementt 4th ed, china: Palgrave.

29. Samuel Adomako Albert Danso Moshfique Uddin John Ofori Damoah (2016), “Entrepreneurs, optimism, cognitive style and persistence,” International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, Vol. 22 Iss 1 pp. 84-108.