مواجهه و تعامل اجتماعی پیامبر(ص) با زنان مدینه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو گروه مطالعات اجتماعی موسسه علوم انسانی جامعه المصطفی

2 دانشجوی دکتری رشته تاریخ اسلام موسسه آموزش عالی بنت‌الهدی (نویسنده مسئول)

چکیده

رسول خدا(ص) در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت و نیز با اقشار گوناگون تعامل‌هایی متناسب با شرایط داشته است. در دوران اقامت در مدینه کنش‌های آن حضرت(ص) به صورت خاص و از ابعاد گوناگون قابل بررسی و الگوبرداری است. یکی از این ابعاد، تعاملات اجتماعی پیامبر(ص) با زنان است. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که «تعامل پیامبر(ص) با حضور اجتماعی زنان در مدینه چگونه بوده است؟». در پاسخ به این سؤال که با روش حضور و غیاب ذهنی صورت گرفته، معلوم می‌گردد که رسول خدا(ص) در تعامل با زنان مدینه، اعتدال در کُنش را پیشه کرده که تحلیل این تعامل‌ها، می‌توان به اصول حاکم بر آنها دست یافت. پیامبر زنان را در امور سیاسی جامعه سهیم کرد. بیعت زنان، مشارکت آن‌ها در هجرت‌ها و حضور آن‌ها در جنگ‌ها به منظور پشتیبانی، تدارکات و مانند آن، بهترین گواه بر این ادعا است. زنان در تعاملات خود با پیامبر(ص) نیز به دنبال آگاهی و به دست‌آوردن حقوقی بودند که در جامعه جاهلی نادیده انگاشته شده بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Encounter and Social Interaction of the Prophet with Medina Women

نویسندگان [English]

  • Fazel Hesami 1
  • Roya Bagheri 2
1 Department of Social Studies, College of Islamic Humanities, Al-Mustafa International University
2 Doctoral Student of Islamic History, Bentolhoda University
چکیده [English]

The Messenger of God has had interactions in different situations at different times and places with different classes of people. During his stay in Medina, his actions can be studied and modeled in specific and different dimensions. One of these dimensions is the social interactions of the Prophet with women. The present paper seeks to answer the question "How were the Prophet's interactions with the social presence of women in Medina?" In response to that, by the way of mental presence, it turns out that the Messenger of Allah, in interacting with the women of Medina, practiced moderation in action. By analyzing these interactions, one can reach the principles governing them. Participation of women in political affairs of the society, their pledge and participation in the migrations and their presence in wars for support, logistics and the like are examples of such interactions. In their interactions with the Prophet, women also sought to develop awareness and gain rights that had been ignored in the pagan ignorant community.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social interactions
  • Prophet Muhammad
  • Medina women
  • social presence
  • women rights
  1. * القرآن الکریم؛ ترجمه: آیةالله مکارم شیرازی.

    1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید (1378)، شرح نهج‌البلاغه، ج14، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: داراحیاء الکتب العربیه.
    2. ابن‌‌ ابی‌شیبه، عبدالله بن‌محمد (1409ق)، المصنف، ج3، تحقیق: سعید اللحام، بیروت: دار‌الفکر.
    3. ابن‌أثیر، علی بن‌‌محمد (بی‌تا)، أسد‌الغابه، ج 5، بیروت: دارالکتاب العربی.
    4. ابن‌الجوزی، عبدالرحمن (1407ق)، زاد المسیر، تحقیق: محمد عبدالرحمن عبدالله، ج8، بیروت: دارالفکر.
    5. ابن‌حجر، احمد بن‌علی (1415ق «ب»)، فتح الباری، ج1، بیروت: دارالمعرفه.
    6. ابن‌حزم، علی بن‌احمد، (بی‌تا)، المحلی، ج3 و5، بیروت: دارالفکر.
    7. ابن‌سعد، محمد (بی‌تا)، الطبقات الکبری، ج8، بیروت: دار صادر.
    8. ابن عبدالبر، یوسف بن‌عبدالله (1412ق)، الاستیعاب، تحقیق: علی‌محمد البجاوی، ج3، بیروت: دارالجیل.
    9. ابن‌عساکر، علی بن‌حسن (1415ق)، تاریخ مدینه دمشق، ج69، تحقیق: شیری، بیروت: دارالفکر.
    10. ابن‌کثیر، اسماعیل بن‌عمر (1413ق)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: عبدالرحمن المرعشلی، ج3، بیروت: دارالمعرفة.
    11. اچ ترنر، جاناتان (1378)، مفاهیم و کاربردهای اجتماعی، ترجمه: محمد فولادی و محمدعزیز بختیاری، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    12. امینی، عبدالحسین (بی‌تا)، الغدیر، ج6، بیروت: دارالکتاب العربی.
    13. الشیبانی، احمد بن‌حنبل (بی‌تا)، مسند احمد، ج5، بیروت: دارصادر.
    14. الزیلعی، حسن بن‌ابراهیم (1414ق)، تخریج الاحادیث و الاثار، تحقیق: عبدالله بن‌عبدالرحمن بن‌اسعد، ج2، ریاض: دار ابن‌خزیمه.
    15. ـــــــــــــــــ (1415ق)، نصب الرأیة، ج4، تحقیق: ایمن صالح شعبان، قاهره: دار‌الحدیث.
    16. باتومور، تی.بی (1370)، جامعه‌شناسی، ترجمه: سیدحسن منصور و سیدحسن کلجاهی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    17. بخاری، محمد بن‌اسماعیل (1401ق)، صحیح بخاری، استانبول: نشر دارالفکر.
    18. بحرانی، یوسف بن‌احمد (بی‌تا)؛ الحدائق الناضرة، ج4، قم: مؤسسة النشر السلامی.
    19. حر العاملی، محمد بن‌حسن (1414ق)، وسایل الشیعه، ج3، تحقیق: مؤسسه آل‌البیت(ره)، قم: آل‌البیت(ع).
    20. حلبی، علی بن‌ابراهیم (1400ق)، سیره حلبی، ج3، بیروت: دارالمعرفة.
    21. ذهبی، محمد بن‌احمد (1407ق)، تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، ج2، بیروت: دارالکتاب العربی.
    22. ری‌شهری، محمد (1416ق)، میزان الحکمة، تحقیق: دار‌الحدیث، قم: مؤسسه دارالحدیث.
    23. ساروخانی، باقر (1370)، درآمدی بر دایرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران: مؤسسه کیهان.
    24. سیوطی، جلال الدین (بی‌تا)، درالمنثور، ج2، قم: دارالمعرفة.
    25. صدوق، محمد بن‌علی (بی‌تا)، من لایحضره الفقیه، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، ج1و4، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    26. طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، تفسیر المیزان، ج19، قم: جماعة المدرسین.
    27. طبرانی؛ سلیمان بن‌احمد (بی‌تا)، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی عبدالمجید، ج10و11و19و24، داراحیاء التراث العربی.
    28. طبرسی، فضل بن‌حسن (1417ق)، إعلام الورى بأعلام الهدى‏، ج2، قم: نشر آل‌البیت.
    29. طبری، محمد بن‌جریر (1403ق)، تاریخ طبری، تحقیق: نخبة من العلماء، ج2، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
    30. ـــــــــــــــــ (1415ق)، جامع البیان، تحقیق: خلیل المیسی، ج28، بیروت: دارالفکر.
    31. علامه حلی، حسن بن‌یوسف (بی‌تا)، تذکرة الفقهاء، ج2، قم: منشورات المکتبة المرتضویة.
    32. عینی، محمود بن‌احمد (بی‌تا)، عمدة‌القاری، ج3، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    33. قاضی نعمان، محمد (1414ق)، شرح الأخبار، تحقیق: محمدحسین جلالی، ج3، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    34. قمی، علی بن‌ابراهیم (1404ق)، تفسیر قمی، ج1، چاپ سوم، قم: دارالکتاب للطباعة و النشر.
    35. کحلانی، محمد بن‌اسماعیل (1379)، سبل السلام، تحقیق: محمد عبدالعزیز خولی، ج3، بی‌نا.
    36. الکلینی، محمد بن‌یعقوب (1363)، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، ج3و7، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    37. المتقی الهندی؛ علی بن‌حسام (1409ق)، کنز‌العمال، تحقیق: بکری حیانی، ج13، بیروت: مؤسسه الرساله.
    38. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، ج43، بیروت: مؤسسه الوفاء.
    39. مروارید، علی‌اصغر (1416ق)، ینابیع الفقهیه، تحقیق: جمال اشرف الحسینی، دارالأسوه.
    40. مقریزی، احمد بن‌علی (1420ق)، امتاع‌الاسماع، تحقیق: محمد عبدالحمید النمیسی، ج2و7، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    41. نمازی شاهرودی، علی (بی‌تا)، المستدرک السفینة، تحقیق: حسن بن‌علی النمازی، ج2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    42. نووی، یحیی بن‌شرف (1407ق)، شرح صحیح مسلم، ج4 و7، بیروت: دارالکتب العربی.
    43. واقدی، محمد بن‌عمر (1409ق)، المغازی، ج1و2، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت: الاعلمی.
    44. هیثمی، نورالدین (1408ق)، مجمع‌الزوائد، ج4، بیروت: دارالکتب العلمیه.