تحلیل نقش خانواده در پیش‌گیری از جرائم و انحرافات از منظر آیات و روایات بر اساس الگوی رفع نیاز

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

2 کارشناسی‌ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

انسان موجودی اجتماعی است که در سایه ارتباط با دیگران می‌تواند به استعدادهای خویش واقف شده و نیازهایش را برطرف کند. این تعامل از خانواده شروع و سپس به خویشاوندی و بعد از آن به دیگر افراد جامعه سرایت می‌کند. از آن‌جایی که پیش‌گیری از رفتارهای مجرمانه در فهرست وظایف انبیاء و پیشوایان دینی قرار می‌گیرد، همواره پیش‌گیری از وقوع جرائم و انحرافات در نظام اجتماعی اسلام مقدم بر اصلاح مجرم بوده است؛ در قرآن‌کریم و روایات معصومین بهترین شیوه‌ها برای پیش‌گیری از جرائم و مفاسد اجتماعی معرفی شده است.
مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی با تأکید بر شیوه اجتهاد به‌دنبال بررسی این سؤال است که با محوریت آیات و روایات، خانواده چگونه بر اساس الگوی رفع نیاز از ارتکاب جرائم و انحرافات جلوگیری می‌کند؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در آموزه‌های دین اسلام، مجموعه‌ای از لایه‌های کنترلی در پیش‌گیری از جرائم و انحرافات وجود دارد که قبل از لایه حکومت و مقدم بر آن است. این لایه‌ها عبارتند از: لایه فرد، خانواده، خویشاوندی، همسایگی، اخوت و برادری ایمانی که از طریق دو رویکرد مهم حمایتی (رفع نیاز از طریق مشروع) و حفاظتی (جلوگیری از ارضای نیازها به صورت نامشروع) نقش مهمی در پیش‌گیری از جرائم و انحرافات ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Role of the Family in Preventing Crimes and Deviations from the Perspective of the Verses and Narrations Based on the Need Satisfaction Model

نویسندگان [English]

  • sayed mohammad hashem pourmola 1
  • mojtaba javidi 1
  • mohadeseh jalilizadeh 2
1 Assistant Professor, School of Theology & Islamic Studies, Shiraz University
2 MS in Jurisprudence and Principles of Islamic Law
چکیده [English]

The human being is a social being that, in the light of connection with others, can understand its talents and meet its needs. This interaction begins with the family, then goes to kinship and then to other community members. Since the prevention of criminal behavior is on the list of duties of prophets and religious leaders, prevention of crime and deviations in the social system of Islam has always taken precedence over reforming the perpetrator. In the Quran and the narrations of the infallibles, the best practices for the prevention of social crimes and corruption have been introduced.
By the descriptive-analytic method with emphasis on ijtihad method, the present paper investigates this question which, with the focus on verses and narrations, how does the family prevent crimes and deviations based on the need satisfaction model? The results of the research show that in the teachings of Islam, there is a set of control layers in the prevention of crime and deviations that is prior to the layer of the state and precedes it. These layers include layers of the person, family, kinship, neighborhood, and faith fraternity and brotherhood that play an important role in the prevention of crimes through two important approaches of support (meeting the needs lawfully) and protection (preventing the satisfaction of needs illegally).

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • need
  • prevention
  • crime
  • deviation
  1. *قرآن‌کریم.

    1. ابن ابی‌الحدید (1404)، نهج‌البلاغه، قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
    2. ابن‌ادریس حلّى، محمد (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، چاپ دوم، در 3 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    3. ابن‌بابویه قمی، محمد بن‌علی (شیخ صدوق) (1403)، خصال، محقق: علی‌اکبر غفاری، ج 1، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    4. ـــــــــــــــــــــــــ (1413)، من لایحضره‌الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    5. ابن‌شعبه حرانی (1404)، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    6. احسایى، محمد بن‌على معروف بـه (ابن‌ابى‌جمهور) (1405)، عوالی اللئالی العزیزیة، چاپ اول، قم: دارسیدالشهداء للنشر.
    7. پاشا، غلامرضا و ماندانا یادآوری (1386)، «نقش اثر آموزش مهارت‌های زندگی بر سلامت عمومی»، عزت نفس و خودابرازی، مجله مطالعات جوانان، ش10-11.
    8. پورافکاری، نصرت‌الله (1373)، فرهنگ جامع روان‌شناسی-پزشکی (انگلیسی-فارسی)، ج 2، تهران: فرهنگ معاصر.
    9. پیکا، ژرژ (1393)، جرم‌شناسی، مترجم: علی‌حسین ابرندآبادی، تهران: نشر میزان.
    10. تایلر، استیو (1376)، جامعه‌شناسی خودکشی، اصفهان: انتشارات اصفهان.
    11. حرعاملی، محمد بن‌حسن (1409)، وسائل‌الشیعة، چاپ اول، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
    12. ــــــــــــــــــــــــــ (1412)، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة - منتخب المسائل، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
    13. اسدی حلّى، جمال‌الدین احمد بن‌محمد (1407)، عدةالداعی و نجاح‌الساعی، چاپ اول، بیروت - لبنان: دارالکتاب العربی.
    14. خلیلی تیرتاشی، نصرالله (1382)، «معیار تشخیص نیازهای واقعی انسان از نیازهای کاذب از دیدگاه اسلام»، مجله معرفت، ش 75.
    15. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    16. راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1383)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق: غلامرضا خسروی حسینی، تهران: انتشارات مرتضوی.
    17. خورشیدوند، رحیم (1388)، «نقش خانواده در تأمین امنیت و جایگاه پلیس در ارتقاء آن»، دو ماهنامه توسعه انسانی پلیس، ش 26.
    18. رحیمی‌نیک، اعظم (1374)، تئوری‌های نیاز و انگیزش، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
    19. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    20. رضی‌الدین طبرسی، حسن بن‌فضل (1392)، مکارم الأخلاق، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
    21. طبرسى، فضل بن‌حسن (بی‌تا)، ترجمه تفسیر مجمع البیان، مترجم: نوری همدانی، تهران: فراهانی.
    22. طوسى، محمد بن‌حسن (1407)، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    23. قرشى، سیدعلى‌اکبر (1412)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    24. کفعمی عاملى، ابراهیم بن‌علی (1405)، المصباح، چاپ دوم ، قم: دارالرضى (زاهدى).
    25. کوفی، محمد بن‌اشعث (بی‌تا)، الجعفریات، بیروت: داراحیاء التراث کوفی.
    26. کوئن، بروس (1381)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه و اقتباس: غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: نشر سمت.
    27. کی‌نیا، مهدی (1388)، مبانی جرم‌شناسی، چاپ نهم، ج 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    28. کلینى، محمد بن‌یعقوب (1407)، الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    29. گسن، ریموند (1370)، جرم‌شناسی کاربردی، مترجم: مهدی کی‌نیا، تهران: چاپخانه علامه طباطبائی.
    30. ـــــــــــــــــــــــــ (1374)، جرم‌شناسی نظری، مترجم: مهدی کی‌نیا، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
    31. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار، بیروت: موسسه الوفاء.
    32. محمدی‌ ری‌شهری، محمد (1416)، میزان‌الحکمه (اخلاقی، عقائدی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ادبی)، چاپ اول، در 4 جلد، قم: دارالحدیث.
    33. مکی‌العاملی، محمد بن‌جمال‌الدین (1387)، اللمعة الدمشقیه، ج 1و 2، ترجمه: علی شیروانی و محسن غرویان، چاپ 24، قم: دارالفکر.
    34. نجفی، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام، محقق: شیخ محمد قوچانی، دارالاحیاء التراث العربی.
    35. نورى، میرزاحسین (1048)، مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل، چاپ اول، 18 جلد، بیروت: مؤسسه آل‌البیت(ع).
    36. نعمت‌زاده، رجبعلی (1392)، «پیش‌گیری از وقوع جرم؛ نیاز ضروری نظام و جامعه» مجموعه مقالات «همایش علمی کاربردی پیش‌گیری از وقوع جرم»، بابل: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل و دادگستری بابل.

    37. Maslow. A.H. (1987), Motivation and personalitys, Third edition, by Addison-Wesley Educational Publishers Inc.