تحلیل جایگاه آموزه‌های مهدوی در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مطالعات برنامه درسی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی(ع)

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم

3 کارشناسی‌ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم

چکیده

از اهداف مهم آموزه‌های رسول اکرم(ص) و ائمه هدی(ع) فرهنگ‌سازی دینی و ساخت تمدن اسلامی است. در این میان، آموزه‌های آن بزرگان که در مهدویت، زمینه انتظار ظهور منجی و تشکیل حکومت جهانی است، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله درصدد بررسی دیدگاه معصومان(ع) در این آموزه‌ها و تأثیر آنها در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی است. روش انجام پژوهش، توصیفی - تحلیلی بوده و برای دست‌یابی به اهداف پژوهش، داده‌های لازم از متون حدیثی موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرم‌های فیش‌برداری گردآوری شده و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که عواملی مانند: رشد نسبی عقلی، پیشرفت علمی، تعالی اخلاقی، تدابیر بهینه سیاسی، توسعه اقتصادی، برقراری عدالت و فراهم‌سازی زمینه‌های امنیت از ویژگی‌های جامعه متمدن اسلامی است که در آموزه‌های مهدوی مطرح شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Status of Mahdiship Teachings in the Revival of Modern Islamic Culture and Civilization

نویسندگان [English]

  • Hassan Najafi 1
  • Alinaghi Faghihi 2
  • Somayeh Derisavi 3
1 Doctorate in Curriculum Studies from Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University
2 Associate Professor, Department of Education, Faculty of Humanities and Literature, University of Qom
3 MS in Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom
چکیده [English]

One of the main goals of the teachings of the Prophet and the Imams is religious culture-building and the creation of Islamic civilization. Meanwhile, the teachings of their Excellencies that are about Mahdiship, the grounds for the emergence of Savior and the formation of a global state, are of particular importance. This article seeks to examine the views of the infallible persons on these teachings and their impact on the revival of modern Islamic culture and civilization. The research method is descriptive-analytical and to achieve research objectives, the research data gathered from the existing and related hadith texts using note taking forms and analyzed by a qualitative method. The results from this study indicate that factors such as relative rational growth, scientific progress, moral excellence, optimal political measures, economic development, justice, and the establishment of security grounds are among the characteristics of the civilized Islamic community that have been introduced in the teachings of Mahdiship.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mahdiship teachings
  • culture
  • modern Islamic civilization
  • era of absence
*قرآن‌کریم، ترجمه: محمدمهدی فولادوند (1415ق)، تهران: دارالقرآن الکریم.
1.آقاجانی، علی (1381)، شکوه ایمان: بازشناسی تمدن مسلمین، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
2.آمدی، عبدالواحد بن‌محمد (1410ق)، غررالحکم، قم: دارالکتب الاسلامیه.
3.ابن‌بابویه، محمد بن‌علی (1378)، عیون اخبار الرضا، تهران: جهان.
4.ــــــــــــــــ (1395ق)، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ‏تهران: اسلامیه.
5.ابن‌شعبه حرانی، حسن بن‌علی (1404ق)، تحف‌العقول، قم: جامعه مدرسین.
6.ابن‌طاووس، علی بن‌موسی (1416ق)، التشریف بالمنن، قم: مؤسسه صاحب الأمر.
7.اربلی، علی بن‌عیسی (1381)، کشف‌الغمه، تبریز: بنی‌هاشمی.
8.امینی گلستانی، محمد (1385)، سیمای جهان در عصر امام زمان (عج)، قم: مسجد مقدس جمکران.
9.انوری، حسن (1383)، فرهنگ روز سخن، تهران: سخن.
10.باتومور، تام و ویلیام آوتوبت (بی‌تا)، فرهنگ علوم اجتماعی، تهران: نی.
11.برقی، احمد بن‌محمد (1371)، المحاسن، قم: دارالکتب الإسلامیه.
12.بصراوی، فرشته (1394)، مقدمه‌ای بر فرهنگ اسلامی: کلیات، دانش‌ها، عقاید و باورها، ج 1، کرج: نامه مکتب الزهرا(ع).
13.بیرو، آلن (1380)، فرهنگ علوم اجتماعى، ترجمه: باقر ساروخانى، تهران: کیهان.
14.پورسیدآقایی، مسعود (1386)، «مهدویت و رویکردها»، فصلنامه مشرق موعود، ش 4.
15.تاج‌بخش، احمد (1381)، تاریخ تمدن و فرهنگ ایران از اسلام تا صفویه، شیراز: نوید شیراز.
16.تولد، و.و بار (1337)، بررسی مختصر فرهنگ و تمدن اسلامی، ترجمه: علی‌اکبر دیانت، تبریز: ابن‌سینا.
17.ثابت، عبدالحمید و همکاران (1393)، ماهیت و چیستی پیشرفت در اسلام، قم: جامعة المصطفی.
18.جعفری، محمدتقی (1373)، فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو، تهران: علمی و فرهنگی.
19.ــــــــــــــــ (1383)، حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، تهران: مرکز نشر آثار علامه جعفری.
20.جمعی از مؤلفان (1373)، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی فرهنگ و تمدن اسلامی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
21.حجازی، فخرالدین (1383)، نقش پیامبران در تمدن انسان، تهران: بعثت.
22.حرعاملی، محمد بن‌حسن (1409)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
23.خامنه‌ای، سیدعلی (1383)، بیانات معظم‌له در دیدار جمعی از جوانان استان همدان.
24.ــــــــــــــــ (1391)، بیانات معظم له در محفل انس با قرآن.
25.ــــــــــــــــ ، بیانات معظم‌له در دیدار جمعی از جوانان استان خراسان شمالی.
26.دورانت، ویل (1367)، تاریخ تمدن: مشرق زمین، گاهواره تمدن، ترجمه: احمد آرام و دیگران، تهران: علمی و فرهنگی.
27.دهخدا، علی‌اکبر (1379)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
28.رامین، فرح (1389)، «ساختار معرفت در فرهنگ اتوپیای مور و آرمان‌شهر مهدوی»، فصلنامه مشرق موعود، ش13.
29.رضی، محمد بن‌حسین (1414ق)، نهج البلاغه، ترجمه: صبحی صالح، قم: هجرت.
30.زرین‌کوب، عبدالحسین (1362)، کارنامه اسلام، تهران: امیرکبیر.
31.سبحانی، جعفر (1363)، فروغ ابدیت، ج ۲، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
32.شیخی، علیرضا (1393)، فرهنگ و سرنوشت تمدن‌ها: جستاری در نظریه‌های جهانی‌شدن؛ برخورد و گفت‌وگوی تمدن‌ها با تاکید بر فرهنگ، تهران: قلم.
33.صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1419ق)، منتخب‌الأثر، قم: حضرت معصومه(ع).
34.صدر، محمدباقر (1403ق)، الفتاوی الواظحه، بیروت: دارالمعارف للمطبوعات.
35.ــــــــــــــــ (1424ق)، الاسلام یقود الحیاه، بی‌جا: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للامام الشهید الصدر.
36.ــــــــــــــــ (1381)، سنت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه: جلال موسوی، تهران: روزبه.
37.صمدی، قنبرعلی (1386)، «امنیت مهدوی الگوی جامعه امن»، فصلنامه مشرق موعود، ش 6.
38.طباطبائی، محمدحسین (1364)، تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی.
39.طبرسی، فضل بن‌حسن (1390)، اعلام الوری بأعلام الهدی، قم: آل‌البیت(ع).
40.طوسی، محمد بن‌حسن (1411ق)، الغیبه، قم: دارالمعارف الإسلامیه.
41.عیوضی، محمدرحیم (1386)، «فرهنگ اسلامی؛ مفاهیم، ویژگی‌ها و اصول»، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، ش 58.
42.قمى، على بن‌ابراهیم‏ ‏(1367)، تفسیر قمى‏، ‏قم‏: دارالکتاب.
43.کلینی، محمد بن‌یعقوب (1344)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
44.لاریجانی، محمدجواد (1370)، «تمدن نوین بر اساس عقلانیت اسلامی»، نشریه مجلس و پژوهش، ش17.
45.مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
46.محمدی، ذکرالله (1373)، نقش فرهنگ و تمدن در بیداری غرب، قزوین: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره).
47.محمدی ری‌شهری، محمد (1380)، مختصر میزان‌الحکمه، قم: دارالحدیث.
48.مطهری، مرتضی (1374)، مجموعه آثار؛ عدل الهی، تهران: صدرا.
49.ــــــــــــــــ (1389)، فلسفه تاریخ، تهران: صدرا.
50.شیخ مفید، محمد بن‌محمد (1413ق)، الارشاد، قم: کنگره.
51.نعمانی، محمد بن‌ابراهیم (1397)، الغیبه، ترجمه: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق.
52.وحیدی‌منش، حمزه‌علی (1386)، «عناصر تمدن‌ساز دین اسلام»، ماهنامه معرفت، ش 123.
53.هانتینگتون، ساموئل (1374)، نظریه برخورد تمدن‌ها، ترجمه: مجتبی امیری، تهران: توسعه.