بررسی «فقر زنانه» در جامعه ایران با توجه به مؤلفه‌های عدالت اجتماعی در اسلام

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

هر چند در تفسیر ماهیت و تشخیص مصادیق و معیارهای عدالت اجتماعی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد، اما این مهم همواره از بایسته‌های مشترک و آرمان‌های مطلوب جوامع در طول تاریخ بوده است. اهمیت عدالت اجتماعی در اسلام تا بدان‌جاست که در آیات قرآن تحقق آن به‌عنوان غایت ارسال رسل معرفی شده است؛ چراکه عدالت‌، بستر رشد انسانی و اخلاقی فرد و جامعه است و فقدان آن تأثیرات مخربی را بر تمام ساحات زندگی برجای می‌گذارد. عدالت اقتصادی از مهم‌ترین شاخصه‌های عدالت اجتماعی است که فقدان آن سبب بروز فقر در اقشار جامعه می‌شود. فقر زنان به‌معنای افزایش زنان در ترکیب جمعیت فقیر یکی از مسائل پیش‌روی زنان در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه‌یافته می‌باشد‌ که در سال‌های اخیر رشد بسیاری نیز یافته است. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، با ارائه تصویری از پدیده فقرزنانه در ایران و اشاره به اقدامات دولت در پیشگیری و درمان این مسئله، علل و عوامل آن مورد بررسی قرارگرفته و سپس وضعیت موجود را با توجه به مؤلفه‌های عدالت اجتماعی در اسلام مورد سنجش قرارداده و به‌دنبال آن راه‌کارهایی برای حل مسئله ارائه گردیده است. بررسی‌ها‌، نشان می‌دهد علی‌رغم وجود احکام مترقی اسلام‌، فقرزنانه در جامعه ایران در حال افزایش است که بخش مهمی از آن، ناشی از عدم اجرای عدالت اقتصادی مورد نظر اسلام نسبت به زنان است‌ و نیز با اهدافی که اسلام از طریق اجرای عدالت در پی تحقق آن‌هاست، منافات دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of "Feminization of Poverty" in Iranian Society with Regard to the Components of Social Justice in Islam

نویسندگان [English]

  • Narjes Roodgar 1
  • Raziyeh Miralimalek 2
1 Faculty Member, Al-Mustafa International University
2 Doctoral Student, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Although there are different perspectives on the interpretation of the nature and criteria of social justice, this has always been common imperatives and desirable ideals of societies throughout history. The importance of social justice in Islam is to the extent that in Qur'anic verses it is introduced as the goal of sending prophets. Because justice is the basis for the human and moral development of the individual and the society, and the lack of it will have destructive effects on all areas of life. Economic justice is one of the most important indicators of social justice, the lack of which causes poverty in the social strata. Feminization of poverty, which means increasing the number of women in the poor population composition, is one of the leading issues facing women in developing and even developed countries, and it has grown significantly in recent years. In this article, through descriptive-analytical method, a picture of the phenomenon in Iran is presented, and with reference to government's actions in the prevention and treatment for this issue, its causes and factors are examined, and then its present situation will be assessed with regard to the components of social justice in Islam, after that, some solutions have been proposed for the problem. Studies show that, despite the progressive rules of Islam, feminization of poverty is increasing in Iranian society, an important part of which is due to the lack of implementation of Islamic economic justice towards women, and it contradicts the goals that Islam is pursuing through the implementation of justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social justice
  • feminization of poverty
  • Islam
  • Iran
  1.  

    * قرآن، ترجمه: الهی قمشه‌ای.

    1. ابن ابی‌الحدید‌، عبدالحمید‌ (1378)، شرح نهج البلاغه‌، به کوشش: محمد ابراهیم‌، قاهره.
    2. ابن‌فارس، احمد (1404 ق‌)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبدالسلام محمد‌هارون، بی‌‌‌جا: مکتبة الاعلام الاسلامی.
    3. ازهرى، محمد بن‌احمد (1421 ق)، تهذیب اللغة‌، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
    4. ازکیا‌، مصطفی (1379)‌، جامعه‌شناسی توسعه‌، تهران: نشر کلمه.
    5. الحداد‌، کفاح (2003)، «زنان سرپرست»، مجله الطاهره، تهران: مؤسسه الفکر الاسلامی.
    6. آمار سازمان بهزیستی (1379-1380).
    7. بنا ءرضوی‌، مهدی‌ (1367)، طرح تحلیلی اقتصاد اسلامی‌، مشهد: آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
    8. بیات‌، عبدالرسول (1381)، فرهنگ واژه‌ها‌، قم: موسسه اندیشه و فرهنگ دینی.
    9. جعفری، محمدتقی (1357)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج 3، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
    10. حسینی لرگانی‌، مریم و جواد صالحی‌ (1389)، زنان و آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران‌، تهران: موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
    11. حکیمی، محمدرضا (1393)‌، الحیاة، قم: انتشارات دلیل ما.
    12. دشتی‌، محمد (1387)، ترجمه نهج البلاغه‌، قم: نشر مشرق.
    13. راغب اصفهانی‌، حسین بن‌محمد‌ (1390)، المفردات‌، ترجمه: حسین خداپرست‌، قم: نشر نوید اسلام.
    14. رفیع‌پور‌، فرامرز (1394)‌، توسعه و تضاد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    15. رودگر‌، نرجس‌ (1386)، تاریخچه نظریات گرایش‌ها نقد فمینیسم‌، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
    16. زاهدی‌، شمس (1386‌)‌، زن و توسعه‌، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    17. زیبایی‌نژاد‌، محمدرضا‌ (1393)، تحلیلی بر مهم‌ترین مسائل زن و خانواده در ایران‌، قم: مرکز تحقیقات زن و خانواده.
    18. سازمان ثبت احوال کشور ایران.
    19. سن‌، آمارتیا‌ (1383)‌، توسعه یعنی آزادی‌، مترجم: محمدسعید نوری نائینی‌، تهران: نشر نی.
    20. شریف، میان محمد‌ (۱۳۸۹)، تاریخ فلسفه در اسلام، ج 1، ت‍رج‍مه‌ زیر ن‍ظر: ن‍ص‍رال‍ل‍ه‌ پ‍ورج‍وادی‌‌، تهران: مرکز نشر دانشگاهی‏‫.
    21. صالح‌، صبحی (1370‌)، فرهنگ نهج البلاغه‌، ترجمه: شهیدی، تهران: نشر اسلامی.
    22. صدر، محمدباقر (1424ه‌)‌، اقتصادنا‌، بی‌جا: مرکز ابحاث والدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
    23. طب‍اطب‍ایی‌، سیدم‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن (1۳۸۲)‌، تفسیر المیزان‌، ت‍رج‍م‍ه: سیدم‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍وس‍وی‌ه‍م‍دان‍ی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    24. عمید‌، حسن‌ (1371‌)، فرهنگ عمید‌، ج 1، تهران: امیرکبیر.
    25. قانون اساسی ایران.
    26. کلوسکو‌، جورج (1393)‌، تاریخ فلسفه سیاسی‌، ترجمه: خشایار دیهیمی‌، تهران: نشر نی.
    27. کینگ‌، الیزابت م (1376)، نقش آموزش زنان در توسعه اقتصادی‌، ترجمه: غلام‌رضا آزاد‌، تهران: روشن‌گران و مطالعات زنان.
    28. زنان و توسعه اقتصادی (1390)، گزارش بانگ جهانی از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (منا)، مترجمان: میترا اصول دینی‌ و سپیده تصدیقی‌، قم: ایران نگین.
    29. گیدنز‌، آنتونی (1386‌)، جامعه‌شناسی‌، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
    30. مجلسی، محمدباقر (1362)، بحار الانوار‌، تحقیق و تعلیق: سیدجواد علوی، تهران: دارالکتب اسلامیة.
    31. محمدی‌، زهرا‌ (1385)، زنان سرپرست خانوار‌، تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
    32. مدرس‌، علی‌ا صغر (1376)‌، حقوق فطری یا مبانی حقوق بشر‌، تبریز: نشر نوبل.
    33. مرکز آمار ایران (83-1376‌)،آمارگیری از اشتغال و بیکاری خانوار.
    34. مرکز آمار ایران 1391.
    35. مطهری، مرتضی (1390)، بیست گفتار‌، تهران: انتشارات صدرا.
    36. ــــــــــــــــــــــ (1382)، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا.
    37. ــــــــــــــــــــــ (1367)، پیرامون انقلاب اسلامی‌، تهران: انتشارات صدرا.
    38. ــــــــــــــــــــــ (بی تا‌)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: انتشارات حکمت.
    39. نظرپور‌، محمدنقی (1378)‌، ارزش‌ها و توسعه‌، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
    40. هافمن، سول‌ و سوزان اورت (1949)‌، زنان و اقتصاد خانواده‌، مترجمان: محمد دانشور کاخکی، سیاوش دهقانیان ‌و فرخ دینی قزلی‌، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
    41. مگی، برایان (1389)، فلاسفه بزرگ، ترجمه: عزت الله فولادوند، تهران: انتشارات خوارزمی.
    42. هام، مگی (۱۳۸۲)‌، مدخل زنانه‌کردن فقر در فرهنگ نظریه‌های فمینیستی‌، مترجم: فیروزه مهاجر، نوشین احمدی خراسانی و فرخ قره‌داغی‌، تهران: نشر توسعه.
    43. عباس‌پور، زهرا (1370)، وضعیت روانی‌ـ اجتماعی همسران شهیدانی که ازدواج مجدد کرده‌اند، پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شاهد.
    44. شادی‌طلب، ژاله‌ و علی‌رضا گرایی‌نژاد (1383)، «فقر زنان سرپرست خانوار»، پژوهش زنان، دانشگاه تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات زنان.
    45. غفاری، مریم (1382)‌، «چند نقشه‌بودن زنان سرپرست خانوار، فرصت‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه پژوهش زنان، ش 5.
    46. مطیع، ناهید و همکاران (1378)، «فرصت‌های کودکان در خانواده‌های زن سرپرست»، یونیسف، مجله زنان، ش 53 و 54.
    47. Chant, Sylvia (2006), “Re‐thinking the Feminization of Poverty” in Relation to Aggregate Gender Indices, Journal of Human Development 7 (2): 201–220.doi:10.1080/14649880600768538.
    48. Findlay, Jeanette; Wright, Robert E (September 1996),“Gender, poverty and the intra-household distribution of resources”, Review of Income and Wealth (Wiley) 42 (3): 335–351, doi:10.1111/j.1475-4991.1996.tb00186.x. Pdf.
    49. Kramarae, and Spender (eds.), Routledge International Encyclopedia of Wome) n, vol. 1379.49.
    50. Pressman Fuentes, Sonia (2014), “Top 18 issues challenging women today”, The Shriver Report (Shriver Report Organization).
    51. Alcalda,M.Cristina (2010), The Womaen In The Violance,Vander built University press.
    52. Wilcox puala (2006), surviving domestic violence, gender, poverty and…, palgarva macmillan.
    53. Navak, Michael and Adamz Puala (2015), Social Justice Isnt What you think it is, Elizabeth shaw.
    54. Loreta Capheart, Social Justice, Theories, Issues, and Movement, Dragan Milovanovic, 2207.