بازخوانی ابعاد عدالت اجتماعی از منظر متفکرین مسلمان با تاکید بر نظریه سیدقطب

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

2 کارشناسی‌ارشد پژوهشگری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

عدالت الهی در تکوین و تشریع و عدالت انسانی در جنبه‌های فردی و اجتماعی مورد توجه و نظریه پردازی، اندیشمندان بسیاری قرار گرفته است. اما در اغلب موارد، عدالت اجتماعی به‌معنای عام در برابر عدالت فردی قرار گرفته که مانع از توجه به عدالت اجتماعی به معنای خاص و در برابر عدالت سیاسی و عدالت اقتصادی شده است. در این بین، علامه طباطبایی، شهید صدر و سید قطب، تلاش کرده‌اند ابعاد عدالت اجتماعی به معنای خاص را مورد توجه قرار دهند. در این مقاله، با روش تحلیلی به بازخوانی نظریه سیدقطب درباره عدالت اجتماعی پرداخته و ابعاد عدالت اجتماعی را مورد بازخوانی قرار داده‌ایم. عدالت ساختاری، عدالت نهادی، عدالت فرهنگی، عدالت در برخورداری از امنیت اجتماعی، دریافت خدمات اجتماعی به‌ویژه در عرصه‎‌های بهداشت، سلامت و درمان، برخورداری از امکانات مناسب برای گذران اوقات فراغت در حوزه‌های جغرافیایی مختلف و برای گروه‌های سنی و جنسی متفاوت، تراکم جمعیتی در مناطق شهری، دسترسی به آب سالم، فضای سبز مناسب و استاندارد و اماکن ورزشی و تفریحی از آن جمله ابعاد عدالت اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reviewing Dimensions of Social Justice from the Point of View of Muslim Thinkers Emphasizing Sayyid Qutb

نویسندگان [English]

  • null null 1
  • abbas aalizade 2
1 Assistant Professor, Sociology Department, Imam Khomeini Educational & Research Institute
2 MS in Social Research, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

Divine justice in the Creation and sharia and human justice in the individual and social aspects has attracted the attention of many scholars and has been the subject of their theorizing. But in most cases, social justice, in the general sense, has generally been in the face of individual justice, which has prevented attention to social justice in a specific sense, in front of political justice and economic justice. Allameh Tabataba'i, Martyr Sadr and Sayyid Qutb have tried to focus on the dimensions of social justice in a specific sense. In this paper, with the analytical method, we revisited the social justice theory of Sayyid Qutb and reviewed the dimensions of social justice. In his view, structural justice, institutional justice, cultural justice, justice in having social security, access to social services, especially in the fields of health and treatment, the availability of suitable facilities for spending leisure time in various geographical areas and for different age groups and sexes, demographic density in different urban areas, access to safe water, suitable and standard green space and sports and recreational facilities, are among the dimensions of social justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social justice
  • structural justice
  • institutional justice
  • cultural justice
  • Sayyid Qutb
  1. ابن‌مسکویه، احمد بن‌احمد (1358)، الحکمه الخالده: جاویدان‌خرد، تهران: دانشگاه تهران.
  2. ـــــــــــــــــــــــــ (1381)، تهذیب‌الاخلاق، ترجمه و توضیح: دکتر علی‌اصغر حلبی، تهران: اساطیر.
  3. ـــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، الفوز الاصغر، بیروت: دار مکتبه الحیاه.
  4. افروغ، عماد (1380)، نگرشی دینی و انتقادی به مفاهیم عمدۀ سیاسی، تهران: فرهنگ و دانش.
  5. جعفریان، رسول (1391)، تاریخ تشیع در ایران، تهران: نشر علم.
  6. حمدالله اکوانی و اردوان ارژنگ (1391)، «مدرنیته و اندیشۀ احیاگر: مروری بر اندیشۀ سیاسی سید قطب»، مجلۀ دانش سیاسی و بین الملل ، سال اول ، ش 2.
  7. حیدری ساربان، وکیل (1396)، «تبیین رابطه سرمایه اجتماعی با احساس امنیت اجتماعی ساکنان مناطق روستایی شهرستان مشگین شهر»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، ش 17.
  8. رسولی، رضا و علی صالحی (1389)، «بررسی و تبیین عوامل مؤثر بر امنیت اجتماعی جوانان»، فصلنامه دانش انتظامی، ش 48.
  9. سید قطب (1348)، ما چه می‌گوییم، ترجمه: سیدهادی خسروشاهی، قم: انتشارات شفق.
  10. ـــــــــــــــــــــــــ (1352)، عدالت اجتماعی در اسلام، ترجمه: سید‌هادی خسروشاهی و محمدعلی گرامی، تهران: نشر شرکت سهامی.
  11. ــــــــــــــــــــــــ (1368)، اسلام و صلح جهانی، ترجمه: سیدهادی خسروشاهی و زین‌العابدین قربانی، تهران: کانون نشر فرهنگ اسلامی.
  12. صالحی، سیدرضا و زهرا رضایی (1387)، «بررسی مفهومی عدالت اجتماعی،پژوهشنامه عدالت اجتماعی»، پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام ،ش 26.
  13. صدر، محمدباقر (1417)، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  14. ـــــــــــــــــــــــــ (1358)، نهادهای اقتصادی اسلام، ترجمه: غلامرضا بیات و فخرالدین شوشتری، تهران: انتشارات بدر.
  15. صدیق اورعی، غلامرضا (1382)، بررسی ساختار نظام اجتماعی در اسلام، تهران: مرکز پژوهش‌های سیما.
  16. طباطبایی، محمدحسین (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، بی‌جا، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  17. علمی، محمدجعفر (1386)، «بررسی و نقد نظریه فضل الرحمن در بازسازی اجتهاد در دین»، فصلنامه علوم سیاسی، ش 37.
  18. کافی، مجید (1385)، مبانی جامعه شناسی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  19. گلستانی، صادق (1385)، «جایگاه عدالت اجتماعی در اسلام»، فصلنامه مربیان، ش 21.
  20. لشکری، علیرضا (1394)، مبانی عدالت اجتماعی در اسلام، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  21. محمدی ری‌شهری، محمد (1417)، میزان الحکمه، ج 7، قم: دارالحدیث.
  22. مرادی، مجید (1382)، «تقریر گفتمان سید قطب»، پژوهش‌نامۀ علوم سیاسی، ش 21.
  23. مطهری، مرتضی (1385)، عدل الهی، چاپ 25، تهران: انتشارات صدرا.
  24. ـــــــــــــــــــــــــ (1394)، آزادی معنوی، چاپ 67، تهران: انتشارات صدرا.
  25. میراحمدی، منصور و احمد مهربان (1387)، «ایدئولوژی سید قطب و اسلام رادیکال» ، پژوهش‌نامۀ علوم سیاسی، سال چهارم ، ش 1.
  26. موسوی، سیدجمال‌الدین (1380)، عدالت اجتماعی در اسلام، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
  27. میرسندسی، سیدمحمد (1390)، چشم انداز جامعه شناسی به عدالت، تهران: انتشارات موسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
  28. نظروف، حق‌نظر (1380)، افکار و اندیشه‌های سید جمال الدین اسدآبادی، ترجمه: سیدضیاءالدین شفیعی و محمدعلی عجمی، تهران: انتشارات سوره مهر.
  29. نویدنیا، منیژه (1382)، «درآمدی بر امنیت اجتماعی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، ش 19.
  30. هزارجریبی، جعفر و سایرین (1393)، «بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی و عوامل موثر بر آن مطالعه موردی شهر تهران»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش 20.