بازخوانی عدالت اجتماعی در ارتباطات میان‌فردی از منظر نهج البلاغه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات اجتماعی جامعة المصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

عدالت اجتماعی از محورهای اساسی گفتمان اسلامی است که عمدتا ناظر به رابطه حکومت و مردم از سوی متفکران اجتماعی مورد مباحثه و مداقه قرار می‌گیرد. بُعد دیگر و مهم عدالت اجتماعی، ناظر به روابط میان افراد جامعه؛ یعنی ارتباطات اجتماعی در سطح افقی جامعه است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. نوشتار حاضر درصدد بازخوانی این سطح از عدالت اجتماعی در گفتمان اسلام با تکیه بر فرمایشات امیرمومنان(ع) در نهج‌البلاغه به شیوه‌ای اسنادی و تحلیلی است. این‌که خود مردم چگونه و در چه قالب‌هایی از تعاملات اجتماعی میان‌فردی یا گروهی، می‌توانند زمینه‌های تحقق عدالت اجتماعی و یا مجریان آن در این سطح باشند.
توجه به مبانی عدالت اجتماعی و کاربست ظرفیت‌ها و راهکارهای تحقق آن از منظر امام علی(ع) همچون؛ مسئولیت اجتماعی، توجه به حقوق افراد، عدم ثروت‌اندوزی ظالمانه، حریت انسانی، توجه به منافع عامه مردم، مواجهه مناسب با اقلیت‌های غیرمسلمان، زدودن شکاف طبقاتی بین مردم، مبارزه با تبعیض نژادی، توجه به نعمات الهی، انتفاع متقابل فرد و جامعه، تعاملات خویشاوندی مطلوب و التزام به عدالت فردی می‌تواند جامعه اسلامی را در راه رسیدن به سطح مطلوب عدالت اجتماعی در سطح میان فردی جامعه مدد نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reviewing Social Justice in Interpersonal Communication in Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • davood rahimisojasi 1
  • seifolah ghanbarinik 2
1 Assistant Professor, Department of Social Studies, Al-Mustafa International University
2 Doctoral Student of Culture and Communication, Baqir al-Olum University
چکیده [English]

Social justice is one of the main axes of Islamic discourse, which is largely debated and deliberated by the social thinkers, mainly concerning the relationship between state and people. Another important aspect of social justice, which has been neglected, is the relationship between the people of the community, that is, social communication at the horizontal level of society. Using a documentary and analytical method, the present article seeks to review this level of social justice in the Islamic discourse based on the quotations of the Amir al-mu'minin (Emir of the Faithful) Ali -peace be upon him- in Nahj al-Balaghah. That is how people themselves, and in what form of interpersonal or group social interactions, can be the grounds for the realization of social justice or its implementers at this level.
In Imam Ali’s view, the foundations of social justice and its capacities and solutions include the social responsibility, the attention to the rights of individuals, the lack of cruelly seeking to accumulate wealth, human freedom, attention to the public interest, the proper encounter with non-Muslim minorities, basing on real knowledge, the elimination of the class gap between people, the fight against racial discrimination, the attention to divine bounties, the mutual benefit of the individual and the society, the desirable kinship interactions and the commitment to individual justice. Paying attention to these points can help the Islamic community to achieve the desired level of social justice at the interpersonal level of society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social justice
  • right and duty
  • interpersonal
  • Nahj al-Balaghah
  1. * قرآن‌کریم

    * نهج‌البلاغه

    1.  ابن ابی‌جمهور، محمد بن‌زین‌الدین (1362)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق: مجتبی عراقی، قم: نشر سیدالشهداء.
    2. موسوی (امام خمینی)، روح‌الله (1380)، چهل حدیث، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
    3. آمدی، عبدالواحد (1378)، غررالحکم و دررالکلم، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
    4. جرداق، جورج (1373)، بخش‌هایی از زیبایی‌های نهج‌البلاغه، مترجم: محمدرضا انصاری محلاتی، تهران: انتشارات محمدی.
    5. جعفری، علامه محمدتقی (1378)، شرح نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    6. جوان، موسی (1326)، مبانی حقوق، تهران، نشر رنگین.
    7.  جهانیان، ناصر (1387)، امنیت اقتصادی (مجموعه از چشم انداز امام علی(ع))، تهران: کانون اندیشه جوان.
    8. راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1412ق)، المفردات، (واژه عدل)، بیروت: دارالشامیه.
    9. سن، آمارتیا (1391)، اندیشه عدالت، ترجمه: احمد عزیزی، تهران: نشر نی.
    10. بن‌حسین، محمد ( سیدرضی) (1380)، نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات بخشایش.
    11. شمس‌الدین، محمدمهدی (1392ق)، دراسات فی نهج‌البلاغه، بیروت: دارالزهراء.
    12. طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: نشر دفتر انتشارات اسلامی.
    13. غروی نائینی، میرزا محمدحسین (1382)، تنبیه الامه و تنزیه المله، محقق: جواد ورعی، قم: بوستان.
    14. بن‌مرتضی، محمد ( فیض کاشانی) (1418ق)، الأصفی فی تفسیر القرآن، محققان: محمدرضا نعمتی و مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    15.  کاتوزیان، ناصر (1377)، مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر دادگستر.
    16. بن‌یعقوب، محمد (کلینی) (1430ق)، کافی، به اهتمام: محمدحسین درایتی، قم: مرکز دارالحدیث.
    17.  لک‏زایی، نجف و همکاران (1388)، اندیشه سیاسی آیت‌الله مطهری، قم: بوستان کتاب.
    18. مسعودی، علی بن‌حسین (1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم: نشر دارالهجره.
    19. مطهری، مرتضی (1369)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: نشر صدرا.
    20. ـــــــــــــــــــــــــ (1370)، اسلام و مقتضیات زمان، تهران: نشر صدرا.
    21. ـــــــــــــــــــــــــ (1389)، عدل الهی، تهران: نشر صدرا.
    22. معلوف، لویس (1371)، المنجد فی اللغه و الأعلام، (ماده عدل)، تهران: نشر پرتو.
    23. معین، محمد (1376)، فرهنگ معین، (واژه عدل)، تهران: نشر امیرکبیر.
    24. هیئت تحریریه بنیاد نهج البلاغه (1393)، پندهاى کوتاه از نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    25. یعقوبی، داریوش (1388)، درک ایرانیان از عدالت، تهران: نشر جامعه‌شناسان.