تحلیل محتوای کیفی برنامه‌های اخلاقی رادیو معارف در انطباق با مبانی اخلاق اسلامی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه قم

2 دانش آموخته حوزه علمیه قم

چکیده

تحقیق حاضر، به بررسی میزان انطباق برنامه‌های اخلاقی رادیو معارف با مبانی اخلاق اسلامی می‌پردازد. این تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است و بر اساس تحلیل محتوای کیفی و مطالعه کتابخانه‌ای و در چارچوب نظری مبانی اصول استنباط و اخلاق اسلامی، انجام گرفته است.
نتایج تحقیق، گرچه در مجموع از انطباق خوب برنامه‌های اخلاقی رادیو معارف در نمونۀ منتخب، با مبانی اخلاق اسلامی حاکی است؛ اما برنامۀ «پرسش و پاسخ تربیتی» که با رویکرد مشاوره‌ای به مباحث اخلاقی پرداخته است، دارای کمترین میزان انطباق با مبانی اخلاق اسلامی در بین مجموع برنامه‌های اخلاقی در این شبکه است. در برنامۀ «زمزمه‌های معرفت» که به سخنان استاد مصباح اختصاص دارد و برنامۀ «گنج سعادت» که بر اساس کتاب معراج‌السعادة تولید شده است، هیچ‌گونه ناسازگاری با مبانی و آموزه‌های اخلاق اسلامی یافت نشده است. همچنین دو مقولۀ «عدم انطباق حکمی» و «عدم روش‌مندی در اثبات دلالت نصوص»، دارای بیشترین موارد ناسازگاری در بین مقولات است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative Content Analysis of Conformity of Radio Maaref's Moral Education Programs to the Principles of Islamic Ethics

نویسندگان [English]

  • SeyyedMohammadjavad Vazirifard 1
  • Mustafa Hamedani 2
1 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Basics of Law
2 Graduate, Qom Seminary (Guarantor)
چکیده [English]

The present study examines the extent of conformity of the moral education programs of Radio Maaref to the principles of Islamic ethics. This research is a descriptive-analytical one and is conducted based on qualitative content analysis and library study, and in the theoretical framework of the foundation of extraction and Islamic ethics.
Although the research results, in the selected sample, show a good conformity of Radio Maaref's moral education programs to the principles of Islamic ethics altogether, but the program of "Educational Question and Answer," which deals with the ethical issues with a counseling approach, has the least conformity with the principles of Islamic ethics among the sum of ethical programs in this network. In the "whisper of the knowledge" program, which is dedicated to the words of Ayatollah Mesbah and in the "treasure of the happiness" program, which produced based on Miraj al-saadah book, there has not found any nonconformity with the principles and teachings of Islamic ethics. Additionally, the two categories of "judicial nonconformity" and "lack of methodology in proving semantic signification," have the most inconsistencies among the categories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic ethics
  • Radio Maaref
  • Radio Maaref's moral education programs
  • qualitative content analysis
  1. *قرآن‌کریم

    1. ابن‌حنبل، ابوعبدالله احمد (1430)، المسند، بیروت: دارالفکر.
    2. ابن‌فهد حلى، احمد بن‌محمد (1407ق)، عدة الداعی و نجاح الساعی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    3. ابن‌قولویه، جعفر بن‌محمد (1356) کامل الزیارات، نجف اشرف: دارالمرتضویة.
    4. ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (1414ق)، لسان‌العرب، بیروت: دار الصادر.
    5. آسابرگر، آرتور (1387ش)، روش‌های تحلیل رسانه‌ها، ترجمه: پرویز اجلالی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
    6. ایمان، محمدتقی، نوشادی، محمودرضا (1390ش)، «تحلیل محتوای کیفی»، دو فصلنامۀ علمی - ترویجی پژوهش، سال سوم، ش 2.
    7. ببی، ارل (1378)، تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه: رضا فاضل، ج 1، قم: انتشارات سمت.
    8. برقى، احمد بن‌محمد (1371ق)، المحاسن، قم: دارالکتب الإسلامیة.
    9. بیهقی، احمد بن‌حسین (1432ق)، السنن ‌الکبری، بیروت: دارالفکر.
    10. حرّ عاملى، محمد بن‌حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
    11. حرانى، ابن‌شعبه حسن بن‌على (1363ش)،تحف العقول عن آل‌الرسول(ص)، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
    12. خمینى، روح‌الله (1382ش)، تهذیب الأصول، قم: دار الفکر.
    13. دیانی، محمدحسین (1387)، گلوگاه‌های پژوهش در علوم اجتماعی، مشهد: نشر چاپار.
    14. دیلمى، شیخ‌حسن (1412 ق)، إرشادالقلوب إلى الصواب، قم: شریف رضى.
    15. راوندى، قطب‌الدین سعید بن‌هبة الله (1407ق)، الدعوات، قم: انتشارات مدرسه امام مهدى (عج).
    16. رایف، دانیل و همکاران (1381)، تحلیل‌ پبام‌های رسانه‌ای (کاربرد تحلیل محتوای کمّی در تحقیق)، ترجمه: مهدخت بروجردی علوی، تهران: انتشارات سروش.
    17. رهنمایی، سید‌احمد (1384)، آشنایی با اصول و فنون مشاوره، قم: موسسه امام خمینی(ره).
    18. زمخشرى، محمود بن‌عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
    19. سورین، ورنر و جیمز تانکارد (1381)، نظریه‌های‌ارتباطات، ترجمه:‌ علیرضا دهقان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    20. شفیع‌آبادی، عبدالله (1385)، فنون و روش‌های مشاوره، تهران: ترمه.
    21. شهیدثانى، زین‏الدین بن‌على (1416 ق)، تمهید القواعد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    22. صدوق، محمّد بن‌على بن‌بابویه (1413ق)، من لا یحضره‌الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    23. طباطبایى، سید‌محمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    24. طبرسى، حسن بن‌فضل (1412)، مکارم الأخلاق، قم: انتشارات شریف رضى.
    25. طبرسى، فضل بن‌حسن (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    26. طوسى، محمد بن‌حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    27. ــــــــــــــــــــ (1411ق)، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
    28. ــــــــــــــــــــ (1417ق)، العدة، قم: چاپخانه ستاره.
    29. فخر رازى، ابوعبدالله محمد بن‌عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    30. فراهیدى، خلیل بن‌احمد (1410ق)، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت.
    31. فلیک، اوه (1388)، درآمدی بر تحقیق کیفی، تهران: نشر نی.
    32. قاضی، قاسم (1383)، زمینۀ مشاوره و راهنمایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    33. قمى، میرزا ابوالقاسم (1378ق)، قوانین الأصول، قم: کتاب‌فروشى علمیه اسلامیه.
    34. کلینى، ابوجعفر محمد بن‌یعقوب (1362)، الکافی، تهران: اسلامیه.
    35. مازندرانى، ملاصالح (1382ق)، شرح الکافی، تهران: المکتبة الإسلامیة.
    36. مجلسى، محمدباقر بن‌محمدتقى (1404ق)، مرآة‌العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    37. ــــــــــــــــــــ (1410ق)، بحارالأنوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
    38. محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی، تهران: جامعه‌شناسان.
    39. مصباح، محمدتقی (1388)، فلسفه اخلاق، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
    40. مطهرى، مرتضی (1380)، مجموعه آثار، قم: انتشارات صدرا.
    41. مظفر، محمدرضا (1375)، اصول الفقه، قم: انتشارات اسماعیلیان.
    42. مفید، محمد بن‌محمد (1413 ق)، المقنعة، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید(ره)
    43. مک‌کوایل، دنیس (1385)، نظریۀ ارتباطات جمعی، ترجمه: پرویز اجلالی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
    44. نائینى، محمدحسین (1368)، أجود التقریرات (تقریر دروس اصول محقق نائینی توسط آیت‌الله خویی)، قم: انتشارات مصطفوى.
    45. نراقی، ملامحمدمهدی (1383)، جامع‌السعادات، قم: انتشارات اسماعیلیان.
    46. نیک‌زاد، محمود (1378)، زمینۀ راهنمایی و مشاوره در تعلیم و تربیت، تهران: کیهان.