رویکرد اجتهادی علامه شرف‌الدین و مسئله اتحاد جوامع اسلامی معاصر

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علم سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم(ره) و پژوهشگر پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی

چکیده

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اندیشمندان معاصر اسلامی، ترسیم ارتباط بین دو متغیر اختلافات مذهبی و اتحاد اسلامی بوده است. استنباط ارائه شده از این دو متغیر در برخی موارد، جوامع اسلامی را با بحران‌های مختلفی مواجه کرده که افراط گرایی‌های مذهبی در دوره معاصر نمونه بارز آن است. اندیشه برخی علمای معاصر به‌گونه‌ای سامان یافته است تا علی‌رغم پذیرش اختلافات مذهبی به اتحاد جوامع اسلامی به‌مثابه «امت» نیز آسیبی وارد نشود. یکی از این اندیشمندان معاصر، سید‌عبدالحسین شرف‌الدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ق) است که به‌عنوان یکی از منادیان بزرگ اتحاد اسلامی، اتّحاد میان مذاهب را نه به‌معنای مصالحه در باورهای مذهبی، بلکه به‌معنای همگرایی آن جوامع در برابر دشمنان اسلام، طرح می‌کند. علامه شرف‌الدین با به‌کارگیری روش اجتهاد در دو عرصه اصول و مبانی دینی (فقه وفاق) و عرصه فروع دینی و تطبیق میان احکام فرعی دینی (فقه خلاف) درصدد ارائه این راهبرد است که عمده اصول دین، میان مذاهب اسلامی، مشترک بوده و آن‌ها می‌توانند با محوریّت این اصول، علیه دشمنان اسلام، متّحد شوند و اختلاف‌های موجود در دیدگاه‌های فقهی هرگاه بر اساس ضوابط اجتهاد، باشد، مورد احترام همه مذاهب است. تحلیل مسئله اختلافات مذهبی و ارتباط آن با اتحاد اسلامی در نظام اندیشگی علامه شرف‌الدین به نحوی قابل ارائه است که در مکانیزمی خاص، پذیرش اختلافات مذهبی می‌تواند محور اتّحاد و همگرایی جوامع اسلامی علیه دشمنان مشترک نیز باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Ijtihadi Approach of Allameh Sharafuddin and the Issue of Contemporary Islamic Communities' Unity

نویسندگان [English]

  • SeyedSajjad Izedehi 1
  • Mahmood Fallah 2
1 Associate Professor,Politics Department, Islamic Research Institute for Culture and Thought
2 Doctoral Student, Baqir al-Olum University, and Researcher, Research Center for Political Thought and Sciences
چکیده [English]

Developing a relationship between the two variables of religious differences and the Islamic unity has been one of the main concerns of current Islamic scholars. In some cases, the inference made from these two variables, has faced Islamic communities with different crises which religious extremism, in present-time era, is one of the obvious examples of it. The thought of some present scholars has been organized in such a way that despite acknowledging religious differences, there will be no damages to the unity of Islamic communities as the "Ummah." Seyyed Abdul Hussain Mousavi Ameli (1873-1957) is one of these contemporary scholars, who as a great harbinger of the Islamic unity, presents unity between the sects not as a compromise in religious beliefs, but as their convergence against Islam's enemies. Using the ijtihad method in the two realms of religion's principles and foundations (Fiqh al-wifaq), and its branches and comparison of subsidiary religious rules (Fiqh al-khilaf), Allameh Sharafuddin sought to present the strategy that the main principles of the religion are shared to religious sects and focused on these principles, they can unite against Islam's enemies and existing differences among Jurisprudential views, whenever based on ijtihad rules, is revered by all sects. In the intellectual system of Allameh Sharafuddin, the analysis on the issue of religious differences and its relation to the Islamic unity, also can be presented in such a way that in a special mechanism, religious differences could be the axis of unity and convergence between Islamic communities against the common enemies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • test english keyword
  1. * قرآن‌کریم

    1. بحرانی، محمدسند (1429)، بحوث فی مبانی علم الرجال، قم: مکتبة فدک.
    2. تهرانی، شیخ آقابزرگ (1404)، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، دارالمرتضی مشهد: الطبعة الثانیه.
    3. حکیمی، محمدرضا (1382)، شرف‌الدین، قم: انتشارات دلیل ما.
    4. رشیدرضا، محمد (1373ق)، تفسیر المنار، مصر: دارالمنار.
    5. شرف‌الدین، عبدالحسین (1383)، اجتهاد در مقابل نص، ترجمه: علی دوانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    6. ــــــــــــــــــــ (1386)، المراجعات؛ رهبری امام علی در قرآن و سنّت، مترجم: محمدجعفر امامی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
    7. ــــــــــــــــــــ (1423)، الفصول المهمه فی تألیف الأمه، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین‌المذاهب الاسلامیة.
    8. ــــــــــــــــــــ (1426)، المراجعات، قم: المجمع العالمی لأهل البیت(ع).
    9. ــــــــــــــــــــ (1431)، موسوعه الامام عبدالحسین شرف‌الدین، اجوبة مسائل جارالله، ج 4 (مسائل جارالله)، تحقیق: مرکز العلوم والثقافة الاسلامیة، بیروت: دار المورخ العربی.
    10. ــــــــــــــــــــ ، الفصول المهمه فی تألیف الأمه، ج 3، تحقیق: مرکز العلوم والثقافة الاسلامیة، بیروت: دارالمورخ العربی.
    11. ــــــــــــــــــــ ، النص و الاجتهاد، تحقیق: مرکز العلوم والثقافة الاسلامیة، ج 2 و 8، بیروت: دارالمورخ العربی.
    12. ــــــــــــــــــــ ، إلى المجمع العلمی بدمشق (المجمع العلمی)، تحقیق: مرکز العلوم والثقافة الاسلامیة، ج 4، بیروت: دارالمورخ العربی.
    13. ــــــــــــــــــــ ، مسائل فقهیة، (مسائل فقهیه)، ج 4، تحقیق: مرکز العلوم والثقافة الاسلامیة، بیروت: دارالمورخ العربی.
    14. شمس‌الدین، شیخ‌مهدی (1993)، «البعد الفقهی فی شخصیّة الإمام شرف‌الدین، الامام السید عبدالحسین شرف‌الدین مصلحاً و مفکراً و ادیباً»، بیروت: مؤتمر تکریم المفکر الاسلامی الکبیر السید عبدالحسین شرف‌الدین.
    15. موسوی بجنوردی، سید‌حسن (بی‌تا)، الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول)، قم: بصیرتی.