رابطۀ سطح زندگی و انحرافات اجتماعی در آیات و روایات اسلامی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

از جمله مسائل مهم در جامعۀ بشری که به طور گریزناپذیر، آگاهانه یا ناخودآگاه، جامعه را با تمایز‌پذیری و ایجاد طبقۀ اجتماعی روبه‌رو می‌کند، سطح‌ معیشت زندگی و میزان بهره‌مندی از منابع و برآورده‌شدن نیازهای اولیۀ زندگی است. رابطۀ این مسئله با بروز ‌کج‌روی در جامعه، از جمله مباحثی است که ذهن متفکران را به خود مشغول ساخته و بسیاری دست‌کم بخشی از انحرافات اجتماعی را برآیندی از وجود فقر در جامعه می‌دانند. گرچه این برداشت در بارۀ پدیدۀ شوم فقر و رابطۀ آن با پیدایش و رشد ‌کج‌روی، چندان به دور از واقعیت نیست، اما بسیاری از انحرافات، از ساخت روابط نابرابر در جامعه سرچشمه می‌گیرد و نیز نتیجۀ رفتار صاحبان ثروت و قدرت است که به‌سبب در دست داشتن ابزار نفوذ، توانایی لاپوشانی ‌کج‌روی‌های خود را دارند. در این مقاله پس از بازکاوی مفاهیم کلیدی، روایاتِ مرتبط با فقر و غنا با استفاده از نظریه‌های مختلف در باب انحرافات اجتماعی، زمینه‌ها و بسترها و علل بروز و پیدایش انحرافات در جامعه مد نظر قرار گرفته و در نهایت، پویشی منطقی در رابطۀ میزان‌ ‌کج‌روی‌ها با سطح بهره‌مندی از منابع، در این باب، انجام شده است. مسئلۀ فقر و نابرابری و ارتباط آن با پدیداری انحرافات اجتماعی اگرچه در نظریه‌های مختلفی همچون نگرش‌های فردگرایانه و یا ساخت‌گرایانه مورد تحلیل قرار گرفته، اما تلاش شده تا نگاه رضایت‌بخش به آن که فارغ از نگاه‌های دوآلیستی است، با توجه به آیات و روایات در این مقاله مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Standard of Living and Social Deviations in the Quran and Islamic traditions

نویسنده [English]

  • Seyyed Hussein FakhrZare
چکیده [English]

Standard of living and the amount of benefit from the resources are of the matters that inevitably- consciously or unconsciously- make differentiation and social classes in every society. The relationship between this matter and the rise of social deviation has challenged thinkers so that they consider poverty as a source of social deviations. Admitting to this relationship based on a huge number of traditions, we must not seek everything in poverty, because most social deviations originate from injustice and result from the act of the authority who can conceal their own deviations through their power.In this paper, first we try to know the real meaning of this phenomenon, after which we sort the financial traditions in a logical order to choose the relevant traditions and be able to infer a logical understanding of the relationship between the amount of deviation and the amount of benefit from social resources according to the infallibles’ narrations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • poverty
  • wealth
  • standard of living
  • social differentiation
  • Justice
  • social deviations
  1. قرآن کریم
  2. نهج‌البلاغه، شریف الرضی  ابولحسن محمد ابن حسین (۱۳۷۹)، قم: انتشارات مشهور.
  3. ابن‌ فارس، احمد (1404ق)، معجم مقاییس‌اللغة، تحقیق: هارون عبدالسلام محمد، قم: مکتب‌الاعلام‌الاسلامی.
  4. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، محقق: میردامادی، جمال‌الدین، بیروت: دارالفکرللطباعة و النشر و التوزیع دارصادر، بیروت.
  5. افروغ، عماد (1377)، فضا و نابرابری اجتماعی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  6. ـــــــــــــــــ  (1380)، چشم‌اندازی نظری بر تحلیل طبقاتی و توسعه، تهران: نشر فرهنگ و دانش.
  7. آبراکرامبى، نیکلاس و دیگران (1376)، فرهنگ جامعه شناسى، ترجمه: حسن پویان، تهران: چاپخش.
  8. پاینده، ابوالقاسم (۱۳۸۵)، نهج الفصاحه، قم: طلوع مهر.
  9. تامین، ملوین (1373)، جامعه‌شناسی قشربندی و نابرابری اجتماعی، ترجمه: عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر توتیا.

10. تمیمی‌آمدی، عبدالواحد بن محمد (1366)، غررالحکم و دررالکلم، تصحیح: سید مهدی رجایی، قم: دارالکتاب‌الاسلامی.

11. توسلی، غلامعباس (1379)، جامعه‌شناسی کار و شغل، تهران: سمت.

12. جوهرى، اسماعیل بن حمّاد (1407ق)، الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعة الرابعة.

13. حرعاملی، محمدبن حسن (1414)، وسایل‌الشیعه، قم: تحقیق و نشر موسسه آل‌البیت.

14. حلى، جعفر بن‌الحسن (1403ق)، شرایع الاسلام فى مسایل الحلال و الحرام، بیروت، دارالانصار.

15. حمیری، عبدالله‌بن جعفر (1363)، قرب الاسناد، قم: انتشارات رضی.

16. خوانساری، آقاجمال (1366)، شرح غرر و دُرر، تهران: دانشگاه تهران.

17. دلشاد، مصطفی (1372)، سیره نبوی،‌ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

18. رفیع‌پور، فرامرز (13۷۸)، توسعه و تضاد، تهران: شرکت سهامی‌ انتشار.

19. روشه، گی‌ (1381)، تغییرات اجتماعی، ترجمه: منصور وثوقی، تهران: نشر نی‌.

20. شریف الرضى، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغة (للصبحی صالح) ، قم: هجرت.

21. شعیری، تاج‌الدین (1363)، جامع‌الاخبار، قم: انتشارات رضی.

22. شهید ثانی، زین‌الدین بن‌علی (1409ق)، منیة المرید، قم: مکتب‌الاعلام‌الاسلامی.

23. صدوق، ابن بابویه (1404ق)، عیون‌اخبارالرضا، تهران: موسسه‌الاعلمی‌للمطبوعات.

24. ـــــــــــــــــ (1413ق)، من‌لایحضره‌ الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

  1. 25.  ـــــــــــــــــ (1362)، الخصال، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

26. صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1387)، آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی اجتماعی (جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی انحرافات اجتماعی)، تهران: سمت.

27. طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

28. طوسی، محمدبن حسن (بی‌تا)، امالی، تحقیق: موسسه بعثت دارالثقافه، قم: بی‌چا.

29. قنادان، منصور، مطیع، ناهید وستوده هدایت‌اله(۱۳۷۶)، جامعه‌شناسی: مفاهیم کلیدی، تهران: آوای نور.

30. غدیری، عبداللّه عیسی ابراهیم (1418ق/ 1998م)، القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیة، بیروت: ‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار الحجة-‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دار الرسول الاکرم (ص).

31. کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران:‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دار الکتب الإسلامیة.

32. کوئن، بروس (1379)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه: غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سمت.

33. مجلسی، محمدباقر (1373)، بحارالانوار، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.

34. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی‌کلمات ‌القرآن ‌الکریم،‌ تهران:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

35. موسوی خمینى، سیدروح‌الله (1379)، تحریرالوسیله، تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی(ره).

36. نراقی، محمدمهدی (بی‌تا)، جامع‌السعادات، تقدیم: محمدرضا مظفر، قم: مکتبةالداوری.

37. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی(1408ق)، مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل، قم: موسسة آل‌البیت(ع).

38. وبر، ماکس (1371)، اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری،‌ تهران: سمت.