جایگاه اصالت روح در مبانی انسان‌شناختی علوم اجتماعی از منظر شهید مطهری

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

چکیده

پیش‌فرض‌ها و مبانی انسان‌شناختی در علوم اجتماعی - به دلیل نقش محوری انسان در این علوم، هم به‌مثابه موضوع (ابژه) مورد مطالعه و هم در جایگاه فاعل شناسا (سوژه)- از اهمیت به‌سزایی برخورداراند. ‌‌اصالت روح یا جسم و نیازهای معطوف به آن‌ها،خاستگاه اختلاف‌ نظرهای بسیار در حوزۀ انسان‌شناسی و به تبع آن در زمینۀ علوم انسانی و اجتماعی شده است. ‌‌در این مقاله تلاش شده‌ تا با روش اسنادی، ‌‌دیدگاه استاد مطهری در مسئلۀ اصالت روح استخراج شده و ‌‌امتداد معرفتی این رویکرد در علوم اجتماعی و انسانی بررسی شود. ‌‌مواجهه با روح انسان به‌مثابه واقعیت وجودی و کشف قوانین و سنن آن و نسبت این بعد از وجود با ساحت متناظر خود در عالم هستی، ‌‌وجه تبیینی متمایزی به مسائل انسانی و اجتماعی می‌بخشد و عوامل معنوی را در کنار عوامل مادی، ‌‌مؤثر در شکل‌گیری مسائل و پدیده‌های اجتماعی نشان می‌دهد. ‌‌با این نگاه، ‌‌فطرت به‌عنوان نوع خاص آفرینش و جامع خصلت‌های ممتاز انسان، ‌‌نقش تعیین‌کننده‌ای در تفسیر و تبیین موضوعات انسانی و اجتماعی خواهد داشت. ‌‌

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Status of the Originality of Spirit in the Anthropological Foundations of Social Sciences from AyatullahMotahhari’s Point of View

نویسندگان [English]

  • Mahdi Husseinzadeh 1
  • Hamideh-Sadat Husseini Rouhani 2
1
2
چکیده [English]

Anthropological foundations and presuppositions of social sciences play an important role due to the coral position of human in these sciences both as their object and subject. The originality of spirit or body and the related issues have been the root of lots of controversies in the field of anthropology and consequently humanities and social sciences. Through a documentary method in this paper, AyatullahMotahhari’s view of the originality of spirit is extracted and its epistemological consequences in social sciences and humanities are examined. To encounter human spirit as an existential reality and to discover its rules and customs as well as its relation to its counterpart in the universe give a distinctive explanation to the humanistic and social issues, so it makes spiritual factors, alongside material ones, influential enough in the formation of social problems and phenomena. Therefore, human nature, as a special form of creation and collective of salient human traits, is crucial in the interpretation and explanation of humanistic and social issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Originality of spirit
  • anthropological foundations
  • social sciences
  • AyatullahMotahhari
  • Human
  • society

مراجع

  1. بنتون، ‌‌تد و کرایب، ‌‌یان (1384)، ‌‌فلسفه علوم اجتماعی؛ ‌‌بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ‌‌ترجمهٔ شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد، ‌‌تهران: ‌‌آگه. ‌‌
  2. پارسانیا، ‌‌حمید (1385)، ‌‌علم و فلسفه، ‌‌تهران: ‌‌پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. ‌‌
  3. جمشیدیها، ‌‌غلامرضا (1387)، ‌‌پیدایش نظریه‌های جامعه‌شناسی، ‌‌تهران: ‌‌انتشارات دانشگاه تهران. ‌‌
  4. ‌‌‌‌‌‌‌‌چالمرز، ‌‌آلن فرانسیس (1387)، ‌‌چیستی علم: ‌‌درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی، ت‍رج‍م‍ۀ سعید زیباکلام، ‌‌تهران: ‌‌سمت. ‌‌
  5. ‌‌‌‌‌‌‌‌دیرکس، ‌‌هانس (1391)، ‌‌انسان‌شناسی فلسفی، ت‍رج‍م‍ۀ محمدرضا بهشتی، ‌‌تهران: ‌‌هرمس. ‌‌
  6. ‌‌‌‌‌‌رجبی، ‌‌محمود (1386)، ‌‌انسان‌شناسی، ‌‌قم: ‌‌موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). ‌‌
  7. ‌‌‌‌‌‌‌‌ریتزر، ‌‌جرج (1389)، ‌‌مبانی نظریه جامعه‌شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن، ت‍رج‍مۀ شهناز مسمی‌پرست، ‌‌تهران: ‌‌نشر ثالث. ‌‌
  8. ‌‌‌‌‌‌ساروخانی، ‌‌باقر (1389)، ‌‌روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی(اصول و مبانی)، ‌‌تهران: ‌‌پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ‌‌
  9. ‌‌‌‌‌‌صدر المتالهین شیرازی، ‌‌محمد بن ابراهیم (ملاصدرا) (1410 ق)، ‌‌الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة ، ج 8، ‌‌بیروت: ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار احیاء التراث العربی. ‌‌

10.‌‌‌‌‌‌‌‌لک‌زایی، ‌‌نجف و عیسی‌نیا، ‌‌رضا (1391)، «‌‌انسان‌شناسی کلامی مطهری معبری برای سیاست‌شناسی»، ‌‌فصلنامه علوم سیاسی، قم: دانشگاه باقرالعلوم، ‌‌سال 15، ‌‌‌‌‌‌ش58، ‌‌39-74.‌‌

11.‌‌‌‌‌‌‌‌محمدرضایی، ‌‌محمد و الیاسی، ‌‌محمدقاسم (1389)، ‌‌»استکمال جوهری نفس انسانی از منظر ملاصدرا (ره)»، ‌‌خردنامه صدرا، ‌‌‌‌‌‌ش62، ‌‌78-94. ‌‌

12.‌‌‌‌‌‌‌‌مطهری، ‌‌مرتضی (1357)، ‌‌قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تایخ و مقاله شهید، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

13.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1367)، ‌‌مسئلهٔ شناخت، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

14.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1373)، ‌‌مقالات فلسفی، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

15.‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1374الف)، ‌‌امدادهای غیبی در زندگی بشر، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

16.‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1374ب)، ‌‌انسان در قرآن، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

17.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1374ج)، ‌‌انسان و ایمان، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

18.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1374د)، ‌‌انسان و سرنوشت، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

19.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1374ه)، ‌‌اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج 2، 3و5)، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

20.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1375)، ‌‌جامعه و تاریخ، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

21.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1382الف)، ‌‌درس‌های اسفار، ج 1، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

22.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1382ب)، ‌‌نبرد حق و باطل؛ ‌‌به ضمیمهٔ تکامل اجتماعی انسان در تاریخ، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

23.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1384)، ‌‌آشنایی با قرآن، ج 11، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

24.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1392الف)، ‌‌انسان کامل، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

25.‌‌‌‌‌‌‌‌ــــــــــــــــــ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1392ب)، ‌‌فطرت، ‌‌قم: ‌‌صدرا. ‌‌

26.‌‌‌‌‌‌نصری، ‌‌عبدالله (1368)، ‌‌انسان از دیدگاه اسلام، ‌‌تهران: دانشگاه پیام نور. ‌

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 آبان 1394
  • تاریخ پذیرش: 05 آبان 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار