تبیین و نقد الگوی توسعه انسانی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

الگوی توسعه انسانی علیرغم ظاهر زیبا و فریبنده‌اش فاقد محتوا و کمال لازم برای کشورهای در حال توسعه است. محتوای «توسعۀ انسانی متعارف» سکولار است، یعنی، نسبت به دین و ارزش‌های دینی بی‌تفاوت است. اگر جامعه دیندار باشد، محتوای توسعه نیز تا حدودی دینی خواهد شد، اما سیستم و نهادهای اصلی این جامعه همچنان غیردینی خواهد بود. توسعۀ انسانی مانند دیگر رویکردهای کنونی توسعه به علل بنیادین و عوامل اصلی و مستقیم توسعه توجه کافی ندارد، و مسألۀ توسعه‌نیافتگی را تحلیل نمی‌کند، در حالی‌که مشکل اصلی در همین نقطه می‌باشد. اگر آسیب‌شناسی درستی از عقب‌ماندگی کشورها نداشته باشیم و فقط به آرزوها و بسط خواست انسان در مسیر توسعه تکیه کنیم مسأله حل نمی‌شود. این تحقیقی اکتشافی است و پرسش اصلی این است که چرا الگوی توسعۀ انسانی توانمندی لازم را برای حلّ مشکلات کشورهای در حال توسعه به‌ویژه کشورهای اسلامی ندارد؟ روش تحقیق در مرحلۀ گردآوری اطلاعات اسنادی یا کتابخانه‌ای است و در مباحث توسعه به روش تحلیلی عمل شده است. بخش‌های اصلی مقاله دربارۀ چیستی، چرایی، چگونگی توسعۀ انسانی، و چرایی عدم توانمندی الگوی توسعۀ انسانی می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که این الگو تفاوتی میان حق و باطل قائل نیست و شاخص توسعۀ انسانی فاقد تشخیص کشورهای فاسد، ستمگر و وابسته از کشورهای سالم، عادل و مستقل می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Explanation and Criticism of Human Development

نویسنده [English]

  • Nasser Jahanian
چکیده [English]

The model of human development, despite its attractive appearance, lacks the content and perfection required for the developing countries. The content of the “ordinary human development” is secular, that is, it is neutral with respect to the religion and religious values. If the society is religious, the content of the development will to some extent become religious, but the system and the main institutes of this society will still be non-religious. Human development, like other present approaches to the development, does not pay adequate attention to the fundamental and direct factors of development; it does not analyze the problem of underdevelopment, while this is the main problem. If we do not have a correct pathology of the underdevelopment of the countries and just rely on the wishes and wants of the human in the way to the development, the problem cannot find its solution. This is a discovery research and the main question is why the model of human development does not have the required resources to solve the problems of the developing countries, and in particular, the Islamic ones. The methodology of the research is the collection of documentary or library information, and in the development issues, the method is analytical. The main sections of the paper concern what, why and how questions about the human developments, and why the model of human development fails. The research finds that this model holds no difference between the right and the wrong, and the index of the human development cannot discriminate between unjust and dependent countries from the just and independent ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human development
  • the model of human development
  • developing countries
  • Islamic countries
  • the index of development
  1. کتاب‌نامه

    1. خلیلی تیرتاشی، نصرالله (1380) «توسعۀ انسانی از دیدگاه اسلام»، فصلنامه معرفت، ش49.
    2. در واتیتی، همایون ا. و سعیده ف. (1382) شاخص توسعۀ انسانی– اخلاقی کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی‌ (OIC)، ترجمه: ناصر جهانیان، اقتصاد اسلامی، ش 10.
    3. دینی ترکمانی، علی (1391) روزنامه دنیای اقتصاد، ش2619.
    4. سپهرى، محمد رضا (1378) توسعه انسانى، وزارت کار و امور اجتماعى.
    5. سن، آمارتیا (1381) توسعه به مثابه آزادی، ترجمۀ وحید محمودی، تهران: انتشارات دبستان.
    6. ـــــــــــ  (1381) توسعه به مثابه آزادی، ترجمه: حسین راغفر، تهران: کویر.
    7. سنگوپتا، آرجون (1383) «حق توسعه در نظریه و عمل»، مترجم: توسلی جهرمی، منوچهر، فصلنامه مجله حقوقی بین‌المللی، ش30.
    8. گریفین، کیت و مک‌کنلى، ترى (1377) توسعه انسانى: دیدگاه و راهبرد، ترجمه: غلامرضا خواجه‌پور تادوانی، تهران: وداد.
    9. محمودی، وحید (1386) «بررسی رابطۀ بین رشد اقتصادی و توسعۀ انسانی»، روزنامه اعتماد ملی.

     

    10. Human Development Report (HDR), (1990), UNDP.

    11. ـــــــــــ  (2009), UNDP.

    12. ـــــــــــ   (2010), UNDP.

    13. ـــــــــــ  (2011), UNDP.

    14. Ishikawa, Shigeru, (2002) Growth Promotion versus Poverty Reduction, World Bank Rethinking of Aid Policy and Implications for Developing Countries.

    15. Mahbub ul Haq (1995) Reflections on Human Development, New York Oxford: Oxford University Press, Inc.

    16. Thorbecke, Erik, (2006) The Evolution of the Development Doctrine, UN University, , WIDER, World Institute for Development Economics Research, Research Paper No. 2006/155.