پارادایم اسلامی توسعه انسانی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

توسعه انسانی اسلامی نیاز امروز تمامی جوامع بشری است. آن‌چه توسعه انسانی یک جامعه را از دیگر جوامع رنگ و بوی دیگر می‌بخشد و سرعت نفوذ و انتشار تمدنی‌اش را متمایز می‌کند پارادایم یا دیدمان حاکم بر آن جوامع می‌باشد که در این مقاله به معنای چارچوب و اصول فکری که بر بینش انسان نسبت به رویدادهای جهان و آدمی تأثیر می‌گذارد، در نظر گرفته شده است. پارادایم اسلامی نسبت به توسعه انسانی با پارادایم متعارف توسعه انسانی تفاوت دارد. در این مقاله، با استفاده از آیات قرآن کریم ماهیت توسعه اسلامی، اهداف نهایی این توسعه، و مبانی عقیدتی و ارزشی توسعه اسلامی که کرامت، عزت، و رفاه انسان را محقق می‌سازد؛ تبیین می‌شود. بنابراین، مقاله در صدد پاسخ‌گوی به این پرسش است که این اهداف، مبانی عقیدتی و ارزشی از منظر اسلام کدامند؟ و روش اکتشاف آن‌ها چگونه  است؟ روش تحقیق در مرحله گردآوری اطلاعات، اسنادی یا کتابخانه‌ای است. در استنتاجات قرآنی، حدیثی و فقهی مطابق روش تحلیل متون عمل می‌شود. در مباحث اقتصادی به روش تحلیلی عمل خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Islamic Paradigm of the Human Development

نویسنده [English]

  • Nasser Jahaniyan
چکیده [English]

The Islamic human development is today’s need of all human societies. What makes human development different from society to society, and what makes the speed of the influence and dissemination of the societies’ civilizations distinct from one another is the dominant or ruling paradigm of the societies. In the present article, paradigm is defined as the thinking framework and principles which affect on the human insight and way of thinking toward the world and its people. The Islamic paradigm in relation to human development is different from the commonplace paradigm of human development. Taking advantage of the holy Quran’s verses, the study clarifies the nature of Islamic development, the ultimate goals of Islamic development, and its ideological and valuable principles aiming at elevating the respect, dignity, glory, and welfare of human being. Therefore, the researcher is going to find the answer to the following questions: What are the goals, and the ideological principles and values from the viewpoint of Islam, and what are the ways of discovering them? The data collecting method is through library research as well as gathering existing documents. In Quranic, hadith (traditional), and jurisprudential reasoning, the content analysis is made, and in economic issues data analysis is made.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic human development
  • Islamic paradigm
  • human civilization
  • Spirituality
  • goodly life
  • Islamic society
  • development objectives
  1. کتاب‌نامه

    1. تودارو، مایکل (1378)، توسعه اقتصادى در جهان سوم، ترجمه: غلامعلى فرجادى، تهران: مؤسسه عالى پژوهش در برنامه‏ریزى و توسعه، چاپ نهم.
    2. جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم: ‌مرکز نشر اسراء.
    3. جوادی آملی، عبدالله (1379)، ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت، تنظیم و ویرایش: محمد محرابی، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
    4. چلبى، مسعود (1375)، جامعه‏شناسى نظم، تهران: نشر نى.
    5. امام خمینى (1386)، صحیفه امام، تهران:‌ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، چاپ چهارم.
    6. خسروپناه، عبدالحسین (1391)، جزوه درسی پارادایم‌های علوم انسانی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کارگاه آموزشی ارائه شده در پژوهشگاه.
    7. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
    8. ربانی‏گلپایگانی،‌ علی (1381)، دین و دولت، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ سوّم.
    9. رجایی، سیدمحمدکاظم، «توسعه به عنوان هدف (نگرش قرآنی)»، فصلنامه معرفت، ش28.
    10. رخشاد، محمد حسین (بی‌تا)، در محضر علامه طباطبایى، سایت غدیر.
    11. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی (1412ق)‏، فى ظلال القرآن‏، قاهره: دارالشروق‏.
    12. شعرانی، ابوالحسن (1398ق)، نثر طوبی یا دائرة‌المعارف لغات قرآن مجید، ج1،تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه، چاپ دوم.
    13. صدر، سیدمحمدباقر (بی‌تا)، سنّت‏های تاریخ در قرآن، مترجم: سیدجمال موسوی اصفهانی، انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
    14. طباطبایى، سید محمد حسین‏ (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم‏.
    15. طبرسى، فضل بن حسن (1377)‏، تفسیر جوامع الجامع‏، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم‏.
    16. کلمن، دیوید، نیکسون، فورد (1378)، اقتصادشناسى توسعه نیافتگى، ترجمه: غلامرضا آزاد ارمکى، تهران:‌نشر وثقى.
    17. کلینى، محمد بن یعقوب (1365)، الکافی، تهران:‌ دار الکتب الإسلامیة.
    18. محمدی ری شهری، محمد (1416ق)، میزان‌الحکمه، قم:‌ دارالحدیث.
    19. مطهرى، مرتضى (1371)، مقدمه‌اى بر جهان بینى اسلامى، ج1، تهران: ‌انتشارات صدرا، چاپ هشتم.
    20. مکارم شیرازى، ناصر (1374)، تفسیر نمونه‏، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة‏.
    21. نراقى، یوسف (1370)، توسعه و کشورهاى توسعه‏نیافته، تهران:‌ شرکت سهامى انتشار.
    22. نصری، عبدالله (1379)، مبانی انسانشناسی در قرآن، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.