درآمدی بر تبیین نقش بنیادین خانواده در وفاق اجتماعی با نگاهی قرآنی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

جامعه بشری، هر روز از پیوندهای انسانی و محبت‌آمیز دورتر می‌شود و به فشارهای قانونی و دوربین‌های کنترلی نیازمندتر می‌گردد! این روند قابل ادامه‌دادن نیست. انسان باید بر اساس فطریات خود زندگی کند و بر اساس برنامه خلقت خود با دیگران ارتباط برقرار کند. نوشتار حاضر به شیوه اسنادی تحلیلی، در پی ارائه راه‌کاری قرآنی برای رفع این مسأله است. از نظر قرآن، تنها دیدن انسان، خطایی راهبردی از سوی انسان در تعامل با خود و نشان از فراموش‌کردن خود است. خداوند، او را زوج دیده و زوجین را از «نَفْس واحِده» آفریده و اهمیت‌دادن به «رابطه ارحامی» را لازم شمرده و روابط انسانی را در این قالب طراحی کرده است. با این نگاه، تشکیل خانواده آغاز راه برای یکی‌شدن و آموزش زیستن در اجتماع بشری و تمرین وفاق با دیگران است. ندیدن رابطه انسان‌ها در قالب خانواده، نابودن‌کردن پیوندهای طبیعی و فطری انسان است و نیازمند‌شدن به جبر برای ایجاد وفاق است. با این نگاه، همبستگی اخلاقی و احساس وظیفه، بیش از خواست و نیاز جنسی در روابط زن و مرد اهمیت می‌یابد تا محیط مساعدی برای رشد جسمانی و اعتلای معنوی و اخلاقی فرزندان‌شان فراهم آید و آنان زندگی متوافق و همگرا را در جامعه خانواده تجربه کنند. وفاقی که در جامعه کوچک خانواده تجربه می‌شود، بهترین زمینه رسیدن به وفاق اجتماعی درونی است. در چنین جامعه‌ای، سخن‌گفتن از بنی‌آدم اعضای یک پیکرند، معنا دارد و پیوندهای اجتماعی با برداشته‌شدن اجبار قانونی، قابل تداوم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Introduction to Explanation of Fundamental Role of Family on Social Consensus

نویسنده [English]

  • Farajollah Mirarab
Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

Increasingly, the human society is taking some distance from human and kind relationships and approaching legal forces and surveillance. It cannot continue this trend. Humankind must live by his innate qualities and has the relationship with others based on his creation plan. With an archival analytical method, this paper seeks to provide some Quranic solutions to that problem. In the view of Quran, seeing only the self is a strategic mistake by humankind interacting with the self and is a symptom of forgetting the self. God has considered humanity in pairs, created couples from a 'single person,' deemed caring of family relationship necessary and designed human relations in this framework. From this view, forming a family is the starting point to be united and is learning about living in human society and practice of agreement with others. Not regarding humans' relationships in the form of family is destroying natural and innate human relationships and leads to the necessity of coercion for achieving consensus. In this view, ethical integration and assuming obligation become more important than sexual passion and need in the woman and man relationships so that a favorable environment for physical development and spiritual and ethical promotion of children will exist and they will experience a consensual and convergent life in the family society. A consensus encountered in the small family community is the best context for internal social consensus. In that society, talking about "humans are organs of one body" makes sense, and with alleviating legal coercion, social relationships can be sustainable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • family
  • society
  • family consensus
  • social consensus
  1. *قرآن‌کریم

    1. آلوسى، سیدمحمود (1417ق)، روح‌المعانى فى تفسیر القرآن‌العظیم، به کوشش: محمدحسین عرب، بیروت: دارالفکر.
    2. ابن‌شعبة الحرانى، ابومحمدحسن (1404ق)، تحف‌العقول، به کوشش: غفارى، قم: نشر اسلامى.
    3. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1405ق)، لسان‌العرب، قم: نشر أدب‌الحوزة.
    4. ابن‌عاشور، محمدطاهر (1974)، تفسیر التحریر والتنویر، تونس: الدار التونسیه للنشر.
    5. احمد مختار، عمر (بی‌تا)، اللغةالعربیةالمعاصره، نسخه الکترونیکی.
    6. اعزازی، شهلا (1385)، جامعه‌شناسی خانواده، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    7. الجزیرى، عبدالرحمن، محمد غروى و یاسر مازج (1419ق)، الفقه على‌المذاهب‌الاربعه و مذهب اهل‌البیت(ع)، ج 4، بیروت: الثقلین.
    8. بحرانی، یوسف (1392)، الحدائق‌الناضرة فى احکام العترة‏الطاهرة، ج 24، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
    9. چلبی، مسعود (1375)، جامعه‌شناسی نظم، تهران: نشر نی.
    10. حجازی، محمدمحمود (1413)، التفسیرالواضح، ج 3، بیروت: دارالجیل الجدید.
    11. حر عاملى، محمد بن‌الحسن (1412ق)، وسائل‌الشیعه، قم: مؤسسه اهل‌البیت(ع).
    12. حسینى، محمدرضا (1410ق)، حقوق النساء فى الاسلام، بیروت: دارالاضواء.
    13. حکیم، سیدمحسن (1416ق)، مستمسک العروة‌الوثقى، قم: مؤسسه دارالتفسیر.
    14. راغب‌اصفهانی، حسین (1376)، الذریعة الی مکارم‌الشریعه، تحقیق: علی میرلوحی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
    15. ـــــــــــــــــــــــ (1404ق)، مفردات غریب القرآن، قم: دفتر نشر کتاب.
    16. روزن بام، هایدی (1363)، خانواده به‌منزله ساختاری در مقابل جامعه، ترجمه: محمدصادق مهدوی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    17. سجستانى، سلیمان بن‌اشعث (1416ق)، سنن ابى‌داود، به‌کوشش: الخالدى، ج 1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    18. ا‌بن‌بابویه، محمد بن‌علی (شیخ صدوق) (1404ق)، من لایحضرةالفقیه، قم: جامعه مدرسین.
    19. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: منشورات جماعةالمدرسین.
    20. طبرسى، حسن بن‌فضل (1392ق)، مکارم‏الاخلاق، به کوشش: اعلمى، بیروت: مؤسسه اعلمى.
    21. طبرسى، فضل بن‏الحسن (1406ق)، مجمع‏البیان فى تفسیر القرآن، ج 6، تهران: ناصر خسرو.
    22. طنطاوی، سیدمحمد (بی‌تا)، التفسیرالوسیط للقرآن‌الکریم، بی‌جا، بی‌نا.
    23. طوسی، محمد بن‌الحسن (1364)، تهذیب‌الأحکام، تحقیق و تعلیق: حسن موسوی خراسان، ج8، تهران: دار الکتب الإسلامی.
    24. طوسی، نصیرالدین (1362)، اخلاق ناصری، ترجمه: مینوی و حیدری، تهران: خوارزمی.
    25. عبدالغنى محمد، صلاح (1418ق)، الزواج والحیاةالزوجیه، بیروت: مکتبة الدار العربیه للکتاب.
    26. عیاشى، ابى‏النضر محمد بن‏مسعود (1380)، تفسیر‌العیاشى، به کوشش: رسولى محلّاتى، ج 1، تهران: المکتبة‌العلمیة‌الاسلامیه.
    27. فضل‌الله، محمدحسین (1419ق)، تفسیر من وحی‌القرآن، ج 18، بیروت: دارالملاک للطباعة والنشر.
    28. کلینی، محمد (1363)، الکافی، تصحیح و تعلیق: علی‌اکبر غفاری؛ ج 5، تهران: دارالکتب ‌الإسلامیه.
    29. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالأنوار، ج 100، تحقیق: ابراهیم میانجی و محمدتقی بهبودی، بیروت: مؤسسة‌الوفاء.
    30. مراغى، احمدمصطفى (بی‌تا)، تفسیرالمراغى، ج 4، بیروت: دارالفکر.
    31. مصباح یزدی، محمدتقی (1378)، معارف قرآن (7)، اخلاق در قرآن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی(ره).
    32. مصطفوى، حسن (1374)، التحقیق فى کلمات القرآن‌الکریم، ج 4، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
    33. مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار شهید مطهری، ج 2، تهران: انتشارات صدرا.
    34. ـــــــــــــــــــــــ (1386)، مجموعه آثار شهید مطهری، ج 22، تهران: انتشارات صدرا.
    35. ـــــــــــــــــــــــ (1388)، مجموعه آثار شهید مطهری، ج 27، تهران: انتشارات صدرا.
    36. مکارم شیرازى، ناصر و دیگران (1375ش)، تفسیر نمونه، ج 16، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    37. مناوى، محمد بن‌على (1408ق)، جامع‌الصغیر من حدیث‌البشیر والنذیر، ج 1، ریاض: مکتبةالشافعى.
    38. مهیار، رضا (1375ش)، فرهنگ أبجدی عربی- فارسی، تهران: اسلامی.
    39. نجفى، محمدحسن (1981)، جواهرالکلام فى شرح شرایع‏الاسلام، ج 29، بیروت: داراحیاء‌التراث‌العربى.
    40. نراقی، محمدمهدی (1408ق)، جامع‌السعادات، بیروت: مؤسسه‌الاعلمی.