وقف؛ بدیل سیاست اجتماعی پست‌مدرن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهرا (س)

2 دکتری فلسفه و کلام دانشگاه تهران، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر

چکیده

نظام‌های رفاهی در جوامع پیشرفته، پس از پشت سر گذاشتن مراحل تکامل خود، اکنون در مرحله‌ای تازه به سر می‌برند که از آن به‌عنوان دوران پست‌مدرن نظام‌های رفاهی یاد می‌شود. این دوران، با داشتن مؤلفه‌های ویژۀ که برآمده از کاستی‌های نظام‌های مدرن رفاهی است، چشم‌انداز جدیدی از رفاه اجتماعی را در برابر دولت‌ها نمایان می‌کند. نظام رفاهیِ پست‌مدرن به تدوین اصولی می‌پردازد که تأمین‌کنندۀ اصل تعهد به رهایی، اصل تفاوت و اصل همبستگی و نفی ذات‌گرایی، ساختارگرایی در سیاست‌گذاری اجتماعی باشد. از سوی دیگر در مکتب اسلام، شاهد وجود سنت حسنۀ وقف هستیم که از نظر نویسندگان این نوشتار، دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که علاوه بر تأمین پیامدها و اهداف مورد انتظار از اصول نظام‌های رفاهی پست‌مدرن، از کاستی‌ها و ابهامات این اصول نیز مبری است. از این‌رو، در این مقاله با استفاده از روش مقایسه‌ای تطبیقی به بررسی اصول سیاست اجتماعی پست مدرن که برخاسته از نفی و نقد اصول سیاست اجتماعی مدرن است، به تطبیق این اصول با ویژگی‌ها و ظرفیت‌های وقف پرداخته می‌شود و بر این اساس، اثبات می‌شود که وقف، می‌تواند یکی از بدیل‌های سیاست اجتماعی پست‌مدرن باشد و فراتر از تنگناها و ابهامات نظری و عملی نظام پست‌مدرن قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Waqf: An Alternative to the Modern Social Policy

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Amooabdullahi 1
  • Reza Haji Ebrahim 2
1 MS in Research, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University
2 Associate Professor,Amirkabir University of Technology
چکیده [English]

Welfare systems in developed countries, after passing their evolution phases, are now in a fresh phase which called postmodern era of welfare systems. This era, with special elements that emerged from deficiencies of modern welfare systems, present a new vision of social welfare to governments. Postmodern welfare system engages in formulating principles that provide for the principle of commitment to emancipation, the difference principle, and the unity principle and reject essentialism and structuralism in social policymaking. From the other side, in the Islam school, we witness the existence of the good tradition of Waqf which, in the view of the authors of this paper, possesses unique features that in addition to the provision of consequences and goals expected from postmodern welfare systems, are also free of deficiencies and ambiguities of these principles. Thus this paper, employing a comparative method, examines the principles of postmodern social policy, which emerged from the rejection and critique of the principles of modern social policy and compares these postmodernist principles with features and capacities of waqf. Accordingly, it will be proved that waqf can be an alternative to postmodern social policy and can be above theoretical dilemmas and ambiguities of a postmodern welfare system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Postmodern social policy
  • social welfare
  • Waqf
  1. الوانی، سیدمهدی و محمدحسین هاشمیان (1387)، «بازخوانی دانش سیاست‌گذاری در زمینه پست‌مدرنیسم: شکل‌گیری خط‌مشی در عصر پست‌مدرن»، فصلنامه علمی-پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، صص 99-122.
  2. امینیان مدرس، محمد (1381)، وقف ازدیدگاه حقوق و قوانین، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه، سمت.
  3. بست، استیفن و داگلاس کلنر (1380)، «لیوتار و بازی پسامدرن»، ترجمه: فرزان سجودی، مجله زیباشناخت، ش 5.
  4. بلیک‌مور، کن (1385)، مقدمه‌ای بر سیاست‌گذاری اجتماعی، ترجمه: اصغر سعیدی و سعید صادقی جقه، تهران: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
  5.  بودریار، ژان (1384)، آمریکا، ترجمه: عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
  6. پاتریک، تونی‌فیتز (1383)، نظریه‌های رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟)، ترجمه: هرمز همایون‌پور، ت‍ه‍ران: م‍وس‍س‍ه عال‍ی‌ پ‍ژوه‍ش‌ ت‍ام‍ی‍ن‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌، گ‍ام‌ ن‍و.
  7. ترنر، بریان (1376)، «شرق‌شناسی، پست‌مدرنیسم و دین»، ترجمه: ناصر زعفرانچی، در: فرهنگ، ش 24.
  8. جوادی آملی، عبدالله (1378)، «حکمت متعالیه صدرالمتألهین»، تهران: خردنامه صدرا، ش 15.
  9. ـــــــــــــــ (بی تا)، شناخت‌شناسی در قرآن، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
  10.  حلی، حسن بن‌یوسف (۱۴۲۱ ق)، نهج‌الحق و کشف‌الصدق، با تصحیح: شیخ عین الله حسنی ارموی و با مقدمه رضا صدر، قم: ‌دارالهجره.
  11. دهخدا (بی تا)، لغت‌نامه دهخدا، بی جا: بی نا.
  12. سلیمی‌فر، مصطفی (1370)، نگاهی به وقف و آثار اقتصادی و اجتماعی آن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  13. شاه‌حسینی، پروانه (1389)، «وقف آموزشی از دیدگاه جغرافیای فرهنگی»، مجله جغرافیا،  ش 24.
  14. شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن‌حسن (1346)، المبسوط، ج ۳، مطبعه سیدمحمد باقر.
  15. صدرالدین شیرازی، محمد بن‌ابراهیم (1988)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
  16. ـــــــــــــــ (1363)، رساله التصویر و التصدیق (ذیل الجوهر التضید)، با اشراف: محسن بیدارفر، قم: بیدار.
  17. طاهری سرتشنیزی، اسحاق و احمد عزیزخانی (1390)، «انسان‌شناسی پست‌مدرن و نقد آن از منظر آموزه‌های دینی»، انسان‌پژوهی دینی، ش 25.
  18. عرب، حمیدرضا (1385)، «فرهنگ وقف و قشربندی اجتماعی واقفان در شهرستان اراک»، میراث جاویدان، ش 54.
  19. عمید، حسن (1381)، فرهنگ عمید، تهران: نشر امیرکبیر.
  20. فلاح، ابراهیم (1390)، «نقش وقف در فقرزدایی از جامعه»، مجله میراث جاویدان، ش 78.
  21. کاپلستون، فردریک (1375)، تاریخ فلسفه، ج 7، ترجمه: داریوش آشوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش.
  22. کاتوزیان، ناصر (1370)، حقوق مدنی: دوره عقود معین، عطایا، هبه، وقف، وصیت، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  23. ــــــــــــــ (1379)، «تحول نهاد وقف و دورنمای آینده آن»، در: مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، صص94-71.
  24. کاشی پورمحمدی، علیرضا (1381)، «نقش وقف در توسعه اقتصادی اجتماعی»، قابل دسترس در سایت: www.jomhourieslam.com
  25. کامکار، مهدیس (1382)، «سیاست اجتماعی چیست؟»، فصلنامه رفاه اجتماعی، ش 10.
  26. کچوییان، حسین (1385)، «پست‌مدرنیسم و دین»، سخنرانی در انجمن جامعه‌شناسی، قابل دسترس در سایت انجمن.
  27. کهون، لارنس (1381)، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمه: عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
  28. گوهری، عباس و سیدمهدی بیابانکی (1388)، «جایگاه وجودی انسان در فلسفه صدرایی و سنت فلسفی ـ جامعه‌شناسی پست‌مدرن»، پژوهش‌های فلسفی، ش 15.
  29. لیوتار، ژان فرانسوا (1381)، وضعیت پست‌مدرن: گزارشی دربارۀ دانش، ترجمه: کامران ساسانی، تهران: نشر نی.
  30. محقق حلی، جعفر بن‌حسن بن‌یحیی (1409 ق)، شرایع الاسلام، ج ۱، چاپ چهارم.
  31. معینی، محمدرضا (1383) «سیاست اجتماعی، توسعه اجتماعی و نهادهای غیررسمی»، در: فصلنامه رفاه اجتماعی، ویژه‌نامه سیاست اجتماعی، صص 118-130 .
  32. موسوی، میرطاهر و محمدعلی محمدی (1388)، مفاهیم و نظریه‌های رفاه اجتماعی، تهران: دانژه.
  33. نوذری، حسینعلی (1379)، صورت‌بندی مدرنیته و پست‌مدرنیته: بسترهای تکوین تاریخی و زمینه‌های تکامل اجتماعی، تهران: نقش جهان.
  34. واعظی، عزت‌الله (1380)، «نگاهی به جایگاه وقف در فرهنگ اسلام»، قابل دسترس در .www.imamatjome.com
  35. همتی، فریده (1390)، سیاست اجتماعی، نظریه کلاسیک، مدرن، پست‌مدرن و مطالعات مقایسه‌ای، تهران: جامعه‌شناسان.
    1. Anderson, charls (1998), The Postmodern Culture ed ,Fontana press.
    2. Baldock, John (2007), social policy Oxford university.
    3.  Baudrillard , Jean (1989), America, Verso.
    4. Bosso, Christopher J (1994), “The practice and Study of Policy Formation” Encyclopedia of Policy Studies, 2nd ed. Stuart Nagel, ed., Marcell Decker.
    5. Carter, john (1998), Post modernity and the Fragmentation of Welfare, New York.
    6. Chouliaraki, Lilie and Norman Fairclough (2000), Discourse in Late Modernity.
    7. Connoly,s. & Manroe, A (1999), Economics of public sector, Harlow, Prentice Hall.
    8. Cooper, Robert & Gibson Burrell (1988), Modernism, Postmodernism and Organizational Analysis: an Introduction, Organization Studies, 9/1.
    9. Croft, Suzy and Beresford, Peter (1998), “Postmodernity and the future of welfare: whose critiques, whose social policy?”, in Post modernity and the Fragmentation of Welfare, New York.
    10. Dobuzinskis Laurent (1997), “Historical and Epistemological Trends in Public Administration”, Journal of Management History, Vol 3, No4. Edinburgh: Edinburgh University Press.
    11. Ginsburg, Norman(1998), “Postmodernity and Social Europe” in Post modernity and the Fragmentation of Welfare, New York.
    12. Huntington, Samuel P (1996), The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York, Simon & Schuster.
    13. Nietzsche, Friedrich (1991), The Joyful Science, translate by W.Kaufman, New York: Norton.
    14. Penna, Sue & O'Brien, Martin (1996), taylor-goob Postmodernism and Social Policy: A Small Step Forwards? Journal of Social Policy ,Volume 25 , Issue 01 ,January, pp 39-61.
    15. Rorty, Richard (1982), Consequences of pragmatism: Essays, 1972-1980. U of Minnesota Press.
    16. Rorty, Richard (1991), Objectivity, relativism, and truth: philosophical papers. Vol. 1. Cambridge University Press.
    17. Rorty, Richard, (1998), Truth and progress: Philosophical papers. Vol. 3. Cambridge University Press.
    18. Taylor -Gooby, Peter (1994), “Postmodernism and Social Policy: A Great Leap Backwards? ” Journal of Social Policy , Volume 23, Issue 03, July, pp 385-404.
    19. Taylor, Mark C (1992), Reframing Postmodernism Shadow of Spirit Postmodernism And Religion, Edited By Philla Berry And Andrew Wernick , London And Newoyork: Routledge.
    20. White, Louise G (1994), Values, Ethics, and Standards in Policy Analysis, Nagel, Stuart, ed. Encyclopedia of Policy Studies. New York: Marcel, Dekker.
    21. Williams, F. (1992), “Somewhere over the rainbow: universality and diversity in social policy”, in N. Manning and R. Page (eds) Social Policy Review 4, Nottingham: Social Policy Association.