بررسی و نقد استنباط فمینیست‌ها از حجاب

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار الهیات گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج

2 کارشناسی‌ارشد الهیات گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی (نویسنده مسئول)

چکیده

از اواخر قرن 19م گروهی تحت عنوان«فمینیسم» به احکام فقهی اسلام درباره زن اعتراض کرده‌اند؛ از آن‌جایی که این احکام را نتیجه غلبه نگاه و تفسیر مردانه دانسته‌اند، به ارائه تفسیر جدیدی از قرآن و سنت و استنباط احکام اقدام کردند. حجاب از مهمترین احکامی بوده که مورد توجه فمینیست‌ها قرار گرفته است؛ آن‌ها به زعم خود با نگرشی عرفی، قرائتی نو بر مبنای رعایت حقوق زن در این‌باره ارایه کردند در حالی‌که آنچه از مطالعه و بررسی دیدگاه‌های آنها به‌دست می‌آید، حاکی از آن است که بدون داشتن تخصص کافی فقهی و حقوقی و با نگاهی سطحی و دور از هرگونه پشتوانه علمی به این حکم نگریسته‌اند. تفسیر به رای، محدودیت منابع مورد استفاده و عدم‌توجه به اصول پژوهشی در منابع فقهی از جمله مسائلی می‌باشند که نظرات آنها را درباره حجاب قابل تامل و نقد قرار داده است. در مقاله پیش‌رو تلاش شده نظرات سه تن از فمینیست‌ها (قاسم امین، فاطمه مرنیسی و آمنه ودود) با تکیه بر ادله عقلی و نقلی مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study and Criticism of the Feminists’ Views of Hijab

نویسندگان [English]

  • Abdullah Bahmanpouri 1
  • Seddiqeh Alekasir 2
1 Assistant Professor, Department of Divinity, Fiqh and Foundations of Islamic Law, University of Yasuj
2 M.A. in Divinity, Fiqh and Foundations of Islamic Law, University of Yasuj (responsible author)
چکیده [English]

From late 19th century, a group of activists called “feminists” objected Islamic Sharia Laws about women. Since they have regarded these laws as the result the dominance of a male reading of Islam, they have tried to give a new interpretation of the Quran and Sunnah and a new way of extracting laws. Hijab has always been the most critical law they have noticed. They presented a new reading based on so-called mores and women rights, whereas the study of their thoughts prove they lack enough expertise in fiqh and law, and they postulate superficially without any scientific evidence. Eisegesis, lack of enough sources, and non-attendance to research methodologies of jurisprudence are of the problems questioning their ideas about hijab. In this paper, we try to review the ideas of three feminism activists: Qasim Amin, Fatema Mernissi, and Amina Wadud according to rational and traditional reasons.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hijab
  • feminism
  • women rights
  • eisegesis
  • hijab verse
  1. قرآن کریم

    1. ابن‌منظور، ابوالفضل و محمد بن‌مکرم جمال‌الدین (1414)، لسان‌العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع ـ دار صادر، چاپ سوم.

    2. اسماعیل‌پور، سیده معصومه (1390)، «گفتمان فمینیسم و بحران هویت در بستر سکولاریسم»، مجله طهورا، قم: جامعه‌المصطفی العالمیه، ش 11.

    3. امین، قاسم (1988)، الاعمال‌الکاملة، دراسة و تحقیق: محمد عمارة، القاهرة: دار الشروق، الطبعة الثانیة.

    4. ابن‌قدامة، المقدسی (1388ه‍)، المغنی، مکتبة القاهرة، بدون طبعة.

    5. برقى، ابوجعفر، احمد بن‌محمد بن‌خالد (1371)، المحاسن (للبرقی)، قم: دار‌الکتب‌الإسلامیة، چاپ دوم.

    6. تبریزى، جعفر سبحانى (بی‌تا)، نظام النکاح فی الشریعة‌الإسلامیة الغراء، قم: بی‌نا، چاپ اول.

    7. جزرى، ابن‌اثیر و مبارک بن‌محمد (بی‌تا)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، چاپ اول.

    8. جمشیدی، اسدالله (1384)، «تاریخچه حجاب در اسلام»، در: مجله: تاریخ در آیینه پژوهش،
    ش 7.

    9. جمعى از مؤلفان (بی‌تا)، مجلة فقه أهل‌البیت (بالعربیة)، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت، چاپ اول.

    10. حسامی، فاضل (1382)، «تحریف حقایق در یک کتاب بررسی انحرافات تاریخی و اعتقادی؛کتاب زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش3، در: نشریه مطالعات راهبردی زنان، تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان، ش 19.

    11. حلی، ابن‌ادریس و محمد‌ بن‌منصور بن‌احمد (1410)، السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.

    12. راغب اصفهانى، حسین بن‌محمد (1412)، مفردات ألفاظ‌القرآن، سوریه: انتشارات الدارالشامیة، چاپ اول.

    13. سید‌رضى، محمد بن‌حسین موسوى‌ (1414)، نهج‌البلاغه، قم: موسسه نهج البلاغه، چاپ اول.

    14. شریفی، صالحه (1390)، «نگرش اسلام و فمینیسم بکارکردهای نهاد خانواده»،  فصلنامه طهورا، قم: جامعه المصطفی العالمیه، ش 9.

    15. شفیعی مازندرانی، سید‌محمد (1390)، «چیستی حجاب اسلامی؛ معناشناسی حجاب از منظر آیات حجاب»، در: مجله فقه و اصول، دوره 7، ش10.

    16. طباطبایی، محمدحسین (1363)، تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    17. الطوسی، ابوجعفر، محمد بن‌حسن (1387)، المبسوط فی فقه‌الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء‌الآثار الجعفریة، چاپ سوم.

    18. حرّ، عاملى، محمد بن‌حسن (1409)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل‌البیت، چاپ اول.

    19. فهرستی، زهرا (1384)، «نقد آراء فاطمه مرنیسی در خصوص حجاب»، در:  نشریه پژوهش زنان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران، ش 3.

    20. ابن‌بابویه قمی، محمّد بن‌على (صدوق) (1386)، علل‌الشرائع، قم: کتاب‌فروشى داورى، چاپ اول.

    21. کلینى (ابو جعفر)، محمد بن‌یعقوب (1407)، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.

    22. کاشانی، مجید (1386)، «بررسی تاریخی و جامعه‌شناختی حجاب در ادیان الهی»، در: مجله مباحث بانوان شیعه، قم: موسسه شیعه‌شناسی، ش 11.

    23. کریمی، حمید (1386)، «بررسی مساله حکمت پوشش»، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، نشریه معرفت، ش 118.

    24. الکلینی، ابوجعفر، محمد بن‌یعقوب (1407)، الکافی (ط-الإسلامیة)، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة، چاپ چهارم.

    25. کیدرى (قطب‌الدین)، محمد بن‌حسین (1416)، إصباح‌الشیعة بمصباح‌الشریعة، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.

    26. گیلانى فومنى، محمدتقى بهجت (1428)، استفتاءات (بهجت)، قم: دفتر حضرت آیة‌الله بهجت، چاپ اول.

    27. مجلسى دوم، محمدباقر بن‌محمدتقى (1410)، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار‌، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر‌، چاپ اول.

    28. سروش محلاتی، محمد (1386)، «نگاهی به یک قاعده و دو استثنا در موضوع حجاب»، در: فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ش 37.

    29. مصطفوى، حسن (1402)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، چاپ اول.

    30. مرنیسی، فاطمه (بی‌تا)، الحریم السیاسی، النبی و النساء، ترجمه: عبدالهادی عباس، دمشق: دار الحصاد.

    31. میرشمسی، صدیقه (1386)، «لباس تقوا»، در: مجله نامه الهیات، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ش 1.

    32. نجف‌آبادى، حسین‌على منتظرى (بی‌تا)، رساله استفتاءات (منتظرى)، قم: بی‌نا، چاپ اول.

    33. ــــــــــــــــ (1427)، معارف و احکام بانوان، قم: انتشارات مبارک، چاپ دوم.

    34. نریمانی، سعید (1391)، «حجاب و امنیت اجتماعی»، در: نشریه علوم تربیتی، ش 393، 394
    و 395.

    35. واسطى زبیدى حنفى، محب‌الدین، سید‌محمدمرتضى حسینى (1414)، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول.

    36. یزدى، سید‌محمدکاظم طباطبایى (1419)، العروة‌الوثقى (المحشّى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.

    37. ــــــــــــــــ (1382)، شخصیت و حقوق زن در اسلام، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول.

    1. Beasley, chris(1999), what is feminism?, Astralia: sage publication, ix.
    2. Kynsilehto, Anitta ( 2008), Islamic feminism: current perspectives, Finland, University of Tampere.
    3. wadud, amina (1999), Qur'an and woman. rereading the interpretation sacred text from a womans perspective, NewYork, Oxford University Press.