تعهد اجتماعی؛ مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری

باقری, فاطمه; صدیق اورعی, غلامرضا; یوسفی, علی

تعهد اجتماعی؛ مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

² عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)

³ عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تعریف، مرزبندی و بررسی دقیق مفاهیم، از ضروریات علم است. یکی از مفاهیم مهم در ادبیات جامعه‌شناختی که دچار فقر مفهومی می‌باشد، «تعهد اجتماعی» است. این در حالی است که تعهد اجتماعی، معنایی کهن در اندیشه بشری دارد. یکی از حوزه‌هایی که به این مفهوم پرداخته، «علم اخلاق» است. در این نوشتار با روش مطالعه اسنادی و نقد عقلانی، به بررسی کتاب‌های جامع‌السعادات، معراج‌السعاده و المقامات‌العلیه در علم اخلاق که از کتب اصلی اخلاقی‌اند، پرداخته‌ شده است. در این بررسی، 51 مؤلفه برای تعهد اجتماعی استخراج شد که در نهایت، در 4 بعد اصلی مقوله‌بندی شده‌اند. این ابعاد بر اساس عمق، دارای ترتیب‌اند. بُعد اول که «خوش‌برخوردی» است، سطحی‌تر از سایر ابعاد است؛ یعنی شخص می‌تواند این بُعد را داشته باشد اما فاقد سایر ابعاد و به‌تبع آن فاقد تعهد اجتماعی باشد. بُعد دیگر «روراست‌بودن» است؛ یعنی شخص علاوه بر خوش‌برخوردی، باید روراست هم باشد. در بُعد «خیرخواهی» ـ که سومین بُعد است ـ شخص علاوه بر خوش‌برخوردی و روراستی، باید خیرخواه نیز باشد و بالاخره بُعد چهارم که عمیق‌ترین درجه را در خلق تعهد اجتماعی دارا است، «پایداری بر خوبی‌ها» و حفاظت از ارزش‌هاست. اگر کسی این 4 بُعد را داشته باشد، می‌توان گفت: «متعهد است».

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social Commitment: A New Concept in Social Science or an Archaic Idea in the History of Thought

نویسندگان [English]

Fatemeh Bagheri ¹
Gholamreza Seddiq Ouraei ²
Ali Yusefi ³

¹ M.A. Student of Social Science Research, Ferdowsi University of Mashhad

² Faculty, Department of Social Science, Ferdowsi University of Mashhad (responsible author)

³ Faculty, Department of Social Science, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Definition, distinction and detailed analysis of concepts are essentials to science. Of important concepts in the literature of sociology, which is poorly conceptualized, is “social commitment”, although it has a lasting origin in human thought. “Ethics” is the field of science that has dealt with the concept. In this paper, we have studied the books “jāmi’ al-sa’ādāt”, “mi’rāj al-sa’ādah”, and “al-maqāmāt al-‘aliyyah fi ‘ilm al-akhlāq” as the major books of ethics. In this study, we have extracted 51 features for social commitment and have eventually categorized them into 4 main dimensions. These dimensions have an ascending order. The first one, “affability”, is the most superficial- i.e. one could have this dimension and be void of others and consequently social commitment. The next one is “honesty’; i.e. in addition to affability, one should be honest too. Regarding “philanthropism” as the third dimension, one should be philanthropist alongside being affable and honest.
Finally, the last one, as the most profound level in making social commitment, is “stability of the goodness”. Whenever somebody has these four dimensions, he could be called “committed”.

کلیدواژه‌ها [English]

status
social commitment
social non-commitment
moral vices

مراجع

ارونسون، الویت (1386)، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه: حسین شکرکن، تهران: انتشارات رشد.
آذربایجانی، مسعود و همکاران (1385)، روان‌شناسی ﺍﺟﺘﻤـﺎعی ﺑـﺎ ﻧﮕﺮﺵ ﺑﻪ ﻣﻨاﺑﻊ ﺍﺳﻼمی، ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺳﻤﺖ.
آویارد، هلن (1390)، چگونه یک تحقیق مروری انجام دهم؟، ترجمه: پوریا صرامی فروشانی و فردین علی‌پور گراوند، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
بلاو، آن‌ماری و ادیل نیون (1377)، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه: سیدمحمد دادگران، نشر مروارید.
توسلی، غلام‌عباس و احمد صادقی (1389)، «اعتماد و تعهد تلویحی ـ تحلیل تجربی رابطه اعتماد اجتماعی با مفهوم تعهد تلویحی»، در: پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، ش 4، 7-43.
جعفری تبریزی، علامه محمدتقی (1389)، حکمت اصول سیاسی اسلام: ترجمه و تفسیر فرمان علی (ع) به مالک اشتر، قم: موسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه محمد تقی جعفری.
چلبی، مسعود (1375)، جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران: نشر نی.
دوورژه، موریس (1362)، روش‌های علوم اجتماعی، ترجمه: خسرو اسدی، تهران: امیر کبیر.
روشه، گی (1387)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی عمومی، تهران: سمت.
ــــــــــــــ (1391)، تغییرات اجتماعی، مترجم: منوچهر وثوقی، تهران: نشر نی.
ستوده، هدایت‌الله (1380)، آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: آوای نور.
صدیق‌اورعی، غلامرضا (1374)، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی جوانان، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
ــــــــــــــ (1383)، درسنامه تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، گروه آموزشی علوم اجتماعی.
ــــــــــــــ (1392)، مبانی جامعه‌شناسی (مفاهیم پایه)، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
فروند، ژولین (1383)، جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمه: عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: انتشارات توتیا.
کریمی، یوسف (1385)، روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها)، تهران: نشر ارسباران.
گیدنز، آنتونی (1386)، جامعه‌شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
کوزر، لوئیس و برنارد روزنبرگ (1378)، نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی، مترجم: فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
وبر، ماکس (1384)، اقتصاد و جامعه، ترجمه: عباس منوچهری و همکاران، تهران: انتشارات سمت.
یوسفی، علی، فرهودی‌زاده، مرضیه لشکری دربندی و مارینا فرهودی‌زاده (1390)، «فشار هنجار تعهد اجتماعی در ایران»، در: مجله جامعه‌شناسی کاربردی، 179-192.
Chinn, P., & Kramer, M (1999), Theory and Nursing: Integrated Knowledge Development.
Clark, M. (1986), Evidence for the effectiveness of manipulations of desire for communal versus exchange relationship. Personality and Social Psychology Bulletin, 425.
ــــــــــــــــــــ, & Mill, J. (1979), Interpersonal attraction in exchange and communal relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 12-24.
Graham, G. (2010), Behaviorism. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved from.
http://plato.stanford.edu/entries/behaviorism/
Mills, J., & Clark, M. (1982), Exchange and communal relationships. Beverly Hills.
Schafer, R., & Keith, P. (1980), Equity and depression among married couples. Social Psychology Quarterly, 430-435.
Schiffman, L., & Kanuk, L. (1997), Consumer Behavior (6th ed.). London: PracticeHall.
Schluchter, W (2003), The Sociology of Law as an Empirical Theory of Validity. European Sociological Review, P.537-549.
Skinner, B. (1953), Science And Human Behavior‏. United States of America: The Macmillan company.
Taylor, S., Peplau, L., & Sears, D. (2003), Social Psychology (11th ed.). New Jersey: Pearson Education, Upper Saddle River.
Walster, E., Walster, G., & Traupmann, J. (1979), Equity and premarital sex. (M. Cook, & G. Wilson, Eds.) New York: Pergamon Press.
Wicker, A. (1969), Attitudes versus actions: The relationship of verbal and overt behavioral respones to attitude objects. Journal of Social Issues, 41-78.