تبیین و بررسی مبانی معرفتی دیرینه‌شناسی میشل فوکو

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفۀ علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان (نویسندۀ مسئول)

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد فلسفۀ علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

میشل فوکو، از اندیشمندان بسیار تأثیرگذار معاصر در جهان بود. او نقدهایی جدی به اندیشمندان پیش از خود مطرح کرد و از بسیاری از آن‌ها نیز تأثیر پذیرفت. این مقاله در پی بررسی مبانی معرفتی دیرینه‌شناسی او با کنکاش در کلیدواژه‌های اصلی و مرتبط اندیشۀ او با این موضوع است. برای دستیابی به این هدف، پس از ارائۀ نمایی کلی از فوکوی ساختارگرا و بررسی مفاهیمی همچون دیرینه‌شناسی، اپیستمه و گفتمان به این پرسش‌ها پاسخ داده می‌شود: تعریف فوکو از حقیقت چه بود؟ برای دستیابی به حقیقت چه راهی را برگزید؟ آیا فوکو نسبی‌گرا بود؟ فوکو در چه ساحتی نسبی‌گرا بود و مبنای نسبی‌گرایی او چه بود؟ در پاسخ به این پرسش‌ها می‌توان گفت دیرینه‌شناسی فوکو، در باب صدق، انسجام‌گراست. نظریۀ انسجام، تعریف حقیقت را منوط به انسجام گزاره و دانش مدنظر با مجموعه‌ای از گزاره‌ها می‌داند. فوکو، معتقد است باید حقیقت‌های گوناگون و مدفون‌شده در تاریخ را با روشی دیرینه‌شناسانه شناسایی کرد. فوکو، از انواع نسبی‌گرایی، نسبی‌گرایی هستی‌شناسانه و شناخت‌شناسانه را برگزید. او در دیرینه‌شناسی با لیدواژه‌هایی چون اپیستمه و گفتمان، قدم در نسبی‌گرایی معرفت‌شناختی بی‌پایانی نهاد که در این نوشته به‌تفصیل نقدهایی که به آن وارد شده است ذکر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of Epistemological Foundations of Michel Foucault’s Paleontology

نویسندگان [English]

  • Mehdi HosseinzadehYazdi 1
  • Seyyed Mohsen Mullabashi 2
  • Monireh Zeinolabedini Renani 3
1 Assistant professor, Department of Philosophy of Social Sciences, University of Tehran
2 MA student of Sociology, University of Isfahan (responsible author)
چکیده [English]

Michel Foucault has been an influential contemporary thinker. He made some serious criticisms on his predecessors and was influenced by some others too. Here we intend to study epistemological foundations of his paleontology in terms of a survey of his major key words related to this subject. Therefore, after we present a general scheme of structuralist Foucault and examine concepts such as paleontology, episteme, and discourse, we answer the following questions: how did Foucault define reality? How should one achieve it? Was Foucault a relativist? If yes, in what respect was he a relativist? What was the basis of his relativism? As an answer to these questions, one could say his paleontology was cohesive in the field of truth. The Theory of Truth Coherence bounds reality to the coherence of proposition and the given knowledge with a set of propositions. Foucault believes various realities buried across history must be discovered by a paleontological approach. Of different types of relativism, he chose ontological and epistemological ones. Through paleontological key words such as episteme and discourse, he started an endless path of epistemological relativism, whose criticisms would be discussed here in detail.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Michel Foucault
  • paleontology
  • epistemological premises
  • relativism
  • theory of cohesive truth
  1. احمدی، بابک (۱) (۱۳۹۱)، کتاب تردید، چ۹، تهران: مرکز.
  2. ـــــــــــــــــــ (۱۳۹۱)، مدرنیته و اندیشۀ انتقادی، چ۹، تهران: مرکز.
  3. اسمارت، بَری (۱۳۸۵)، میشل فوکو، ترجمه: لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، چ۲، تهران: کتاب آمه.
  4.  بشیریه، حسین (۱۳۸۷)، مقدمۀ کتابِ میشل فوکو فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، چ۶، تهران: نی
  5.  پین، مایکل (۱۳۸۸)، بارت، فوکو، آلتوسر، ترجمه: پیام یزدان‌جو، چ۳، تهران: مرکز.
  6.  تایشمن، جنی و‌گراهام وایت (۱۳۸۶)، فلسفۀ اروپایی در عصر نو، ترجمه: محمدسعید حنایی‌کاشانی، چ۲، تهران: مرکز.
  7.  جوادی‌آملی، عبدالله (۱۳۹۲)، شریعت در آینۀ معرف؛ بررسی و نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت، چ۷، قم: مرکز نشر اسراء.
  8.  حسین‌زاده، محمد (۱۳۹۰)، پژوهش‌های تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر، قم: مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره).
  9.  دباغ، سروش (۱۳۹۲)، امر اخلاقی، امر متعالی، تهران: کتاب پارسه.
  10.  دریفوس، هربت و پل رابینو (۱۳۸۷)، میشل فوکو فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه: حسین بشیریه، چ۶، تهران: نی.
  11. شمس، منصور (۱۳۹۲)،آشنایی با معرفت‌شناسی،تهران: طرح‌نو.
  12. ضیمران، محمد (۱۳۸۹)، میشل فوکو؛ دانش و قدرت، چ۵، تهران: هرمس.
  13.  فوکو، میشل (۱)(۱۳۸۸)، پیدایش کلینیک؛ دیرینه‌شناسی ادراک پزشکی، ترجمه: یحیی امامی، تهران: نقش‌ونگار.
  14. ـــــــــــــــــــ (۱۳۸۸)، دیرینه‌شناسی دانش، ترجمه: عبدالقادر سواری، تهران: گام‌نو.
  15.  ـــــــــــــــــــ (۱۳۸۹)، تئاتر فلسفه، ترجمه: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.
  16. ـــــــــــــــــــ (۱) (۱۳۸۹)، نظم اشیاء؛ دیرینه‌شناسی علوم‌انسانی، ترجمه: یحیی امامی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  17. کچویان، حسین (۱۳۸۲)، فوکو و دیرینه‌شناسی دانش؛ روایت تاریخ علوم انسانی از نوزایی تا مابعدالتجد، تهران: دانشگاه تهران.
  18.  لیدمن، جیمز (۱۳۹۳)، فلسفه علم، ترجمه: حسین کرمی، چ۳، تهران: حکمت.
  19.  متیوز، اریک (۱۳۹۱)، فلسفۀ فرانسه در قرن بیستم، ترجمه: محسن حکیمی، چ۲، تهران: ققنوس.
  20.  مرکیور، ژوزه (۱۳۸۹)، میشل فوکو، ترجمه: نازی عظیما، تهران: کارنامه.
  21.  میلز، سارا (۱۳۸۹)، میشل فوکو، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: نی.
  22.  هارلند، ریچارد (۱۳۸۸)، ابرساختارگرایی؛ فلسفۀ ساختارگرایی و پسا‌ساختارگرایی، ترجمه فرزان سجودی، تهران: حوزۀ هنری.
  23. 23. Downing, Lisa (2008), The Cambridge Introduction to Michel Foucault, Cambridge University Press.
  24. 24. Kendall, Gavin and Gary Wickham (2003), Using Foucault's METHODS, London: SAGA Publications.