جامعه‌‌‌شناسی شیعی و امکان یا امتناع الگوی پیشرفت در جمهوری اسلامی ایران

امامی, سید مجید

جامعه‌‌‌شناسی شیعی و امکان یا امتناع الگوی پیشرفت در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

سید مجید امامی

مدرس و عضو مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

«الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» گفتمانی است متعلق به انقلاب اسلامی در دهه چهارم که درصدد جای‌گزینی با «گفتمان توسعه» است. اگر زیرساخت مهم گفتمان توسعه «جامعه‌‌‌شناسی سکولار» است، الگوی پیشرفت و نظام‌سازی اسلامی نیازمند دانشی اصیل ملهم از منابع و روش شیعی در موضوع‌‌‌شناسی اجتماعی است که البته، تأخیر و نیز موانعی جهت تحقق آن در شرایط فعلی به‌ چشم می‌خورد. مقاله با این نگاه در سه بخش کلی، لوازم و مفردات و ماهیت جامعه‌‌‌شناسی مطلوب را بیان کرده و سپس در گذری بر تاریخ اجتماعی ایران ظرفیت شناخت و تبیین روابط اجتماعی از منظر عالمان دین، بررسی و در نهایت، موانعی که رفع آنها (در عین توانمندی‌های متنی و منبعی) برای تأسیس جامعه‌‌‌شناسی از نوعی دیگر، لازم است معرفی و شرح شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Possibility of The Islamic-Iranian Progression pattern Depends on the Shiite Sociology.

نویسنده [English]

Seyyed Majid Emami

چکیده [English]

“The Islamic-Iranian progression pattern” is a discourse belonging to the forth decade of the Islamic Revolution which seeks to replace “the developmental discourse”. Ifthe major infrastructure of the developmental discourse is “secular sociology”, a progression pattern and Islamic systematization requires an authentic knowledge inspired by Shiite Contents (Texts)and methods in social Issue study, some obstacles and delays are expectedbefore its fulfillment in the current conditions. This article explains the necessities and characteristics and the essence of the Shiite sociology in three main parts. Next, in a review of Iran’s social history, it will investigate religious scholars’ perspectives on the capacity to understand and explain social relations. Finally, some obstacles which must be removed in order to establish another type of sociology are introduced and explained.

کلیدواژه‌ها [English]

Shiite sociology
Islamic-Iranian development model
development
developmental pattern

مراجع

کتاب‌نامه
1. اکبری، کمال (1387)، سیر تطور فقه سیاسی شیعه، تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
2. آریایی، مسعود (به اهتمام) (1388)، درآمدی به علوم انسانی انتقادی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی.
3. آزاد ارمکی، تقی (1390)، ‌بنیان‌های فکری نظریه جامعه ایرانی، تهران: علم.
4. آقابیگی کلاکی، محمد (1391)،. چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزه‌های علمیه (1)
. کد مطلب: 3416 | تاریخ: ۱۳۹۱/۳/۱۶ | ساعت: ۱۵: ۲۹ http://borhan. ir/NSite/FullStory/Print/?Id=3416
1. آقامهدوی، اصغر و قانع، احمد علی (1391)، گفتارهایی در فقه سیاسی (حکومت، امنیت و فرهنگ)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
2. برجی، یعقوبعلی، (1385)، ولایت فقیه در اندیشه فقیهان: تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)؛ و دانشگاه امام صادق (ع).
3. پارسانیا، حمید (1386)، عرفان و سیاست، قم: بوستان کتاب.
4. ـــــــــــــــــ (1390)، روش‌‌‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم: کتاب فردا.
5. ـــــــــــــــــ (1391)، جهان‌های اجتماعی، قم: نشر فردا.
6. پیروزمند علیرضا (1390)،«فقه نظام ساز»، گفت‌وگو، روزنامه رسالت، ش7431 22/9/90، صفحه 2 (سیاسی). در http://www. magiran. com/npview. asp?ID=2413848 تاریخ بازیابی:8/3/93
7. تقی‌زاده داوری، محمود (1387)، «الهیات اجتماعی شیعه»، شیعه‌شناسی، سال ششم، ش22.
8. تنهایی، حسین ابوالحسن (1374)، درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: مرندیز.
9. ثقفی، سید محمد (1390)، نظریه‌های جامعه‌شناختی عالمان مسلمان، تهران: جامعه شناسان.
10. جعفریان، رسول (1370)، دین و دولت در عهد صفویان، قم: انصاریان.
11. ـــــــــــــــــ (1386)، تاریخ ایران اسلامی؛ صفویه از ظهور تا زوال، تهران: کانون اندیشه جوان.
12. جمعی از نویسندگان (1386)، جریان‌های فکری مشروطیت (مجموعه مقالات همایش)، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
13. حائری یزدی، عبدالهادی (1364)، تشیع و مشروطیت در ایران ونقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: امیرکبیر.
14. خامنه‌ای، آیت الله سید علی: hhttp://farsi. khamenei. ir/speech-content?id=10664 دسترسی:19/4/91
15. درخشه، جلال (1386)، گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
16. دفتر فرهنگستان علوم انسانی (1380)، یادی از استاد، قم: فجر ولایت.
17. رهدار، احمد (1387)، مدرنیزاسیون تفکیکی، مندرج در: آموزه (کتاب یازدهم).: تشیع و مدرنیته در ایران معاصر، ج2، قم: مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
18. ـــــــــــــــــ (1390)، غرب‌شناسی علمای شیعه در تجربه ایران معاصر، قم: بوستان کتاب.
19. زاهد زاهدانی، سعید (1390)، جنبش‌های اجتماعی معاصر ایران، تهران: سروش.
20. سایر، اندرو (1381 )، روش در علوم اجتماعی، رویکردی رئالیستی، ترجمۀ عماد افروغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
21. سروش، عبدالکریم (1380)، صراط‌های مستقیم، تهران: صراط.
22. صادقی رشاد، علی‌اکبر (1384)، دین پژوهی معاصر، درنگی در گفتمان‌های متجمد، متجدد، مجدد، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
23. صدر، محمدباقر (1357=1978)، دروس فی علم الاصول [حلقات]، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
24. صفایی حائری، علی (1380)، درآمدی بر علم اصول، قم: لیلة القدر.
25. ـــــــــــــــــ (1381)، درس‌هایی از انقلاب؛ دفتر دوم، تقیه، قم: لیلة القدر.
26. ضمیری، محمدرضا (1384)، مناسبات جامعه‌‌‌شناسی و حدیث، مجموعه بحث‌ها و گفتگوها، قم: دارالحدیث.
27. العطاس، سید فرید (1391)، گفتمان‌های جایگزین در علوم اجتماعی آسیا، ترجمۀ محمود عبدالله‌زاده، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی.
28. علیدوست، ابوالقاسم (1388)، فقه و عرف، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
29. عنایت، حمید (1365)، اندیشه‌های سیاسی در ایران معاصر، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
30. فیاض، ابراهیم (1389)، مردم‌‌‌شناسی دینی توسعه در ایران (دین، فرهنگ و توسعه در ایران)، تهران: امیرکبیر.
31. کلود، ژیرو (1384)، تاریخ جامعه‌شناسی، تهران: نگاه معاصر.
32. مجتهد شبستری، محمد (1385)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: طرح نو.
33. مصباح یزدی، محمدتقی (1372)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
34. مطهری، مرتضی (1380)، کلیات علوم اسلامی، (ج 3)، اصول فقه و فقه، تهران: صدرا.
35. موسوی خمینی، سید روح‌الله (امام خمینی) (1370)، صحیفه نور، ج 21، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
36. میرباقری، محمد مهدی (1391)، «به ظرفیت تعبد عقلانیت فقهی اشکال داریم»، گفتمان الگو، ویژه نامه روزنامه خراسان، خرداد1391.
37. نجفی، موسی و حقانی، موسی (1384)، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، چاپ سوم.
  1. Collinse, Randall (1994), Four Sociological Traditions, Oxford Univercity Press.
Ritzer, Georg (2004), The globalization of Nothing, Pine Fore Press, California.