گفتمان زن در شیعه و سلفیه و دلایل تحول آن در گفتمان شیعه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی/ دانش آموخته پایه 10 حوزه

2 عضو هیأت علمی دانشگاه رازی گروه علوم سیاسی

3 عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

هدف ما در این پژوهش بررسی چرایی تحول و عدم‌تحول وضعیت زنان در دو گفتمان سلفی و شیعه است. ما در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نشان خواهیم داد که اگرچه در گذشته و در گفتمان شیعه، همانند دیگر گفتمان‌‌های سنتی اسلامی زنان دارای جایگاه فرودست‌‌تری نسبت به مردان بودند،اما گفتمان شیعی با استفاده از نهاد اجتهاد توانست در وضعیت زنان تحول ایجاد نماید و بسیاری از نابرابری‌‌های موجود بین زن و مرد را از بین ببرد. این گفتمان شیعی توانست بسیاری از دال‌‌های گفتمان مدرن همچون آزادی، برابری، حق مشارکت و... را حول دال مرکزی عفاف گردآوری و در درون خود جذب نماید و از این طریق به معنادهی مجدد به این دال‌‌ها بپردازد. بر این اساس زنان در گفتمان تحول‌یافته شیعه بسیاری از حقوق همچون حق آزادی، مشارکت، برابری، و... را همچون مردان برخوردار گشتند و معانی این دال‌‌ها نیز دچار تغییراتی گشت؛ به‌عنوان مثال منظور از آزادی، آزادی‌ای است که با عفاف منافاتی نداشته باشد. گفتمان شیعی همچنین توانست تحولی عظیم در حوزه زنان ایجاد نماید، ولی گفتمان سلفی به‌دلیل دال‌‌های آن نتوانست به این مهم دست یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Discourse of Women in Shiite and Salafism and the Reasons for Its Evolution in Shiite Discourse

نویسندگان [English]

  • hossein naveshki 1
  • mohammad abolfathi 2
  • tahmasb aliporiyani 3
1 student
2 razi univercity kermanshah
3 razi univercity kermanshah
چکیده [English]

This study aims to investigate the evolution and non-evolution of the status of women in both Salafi and Shiite discourses. In this study, using the method of analysis of Laclau and Mouffe discourses, we will show that although in the past and in Shiite discourse, like other traditional Islamic discourses, women had a lower status than men, but Shiite discourse using the institution of ijtihad was able to change the status of women and could eliminate many inequalities between men and women. This Shiite discourse was able to gather and attract many aspects of modern discourse such as freedom, equality, right of participation, etc. to focus on the signs of Ifaf (chastity) and to redefine these signs. Accordingly, women in the evolved Shiite discourse benefitted from many rights such as the right to freedom, participation, equality, etc., like men and the meanings of these signs also changed. For example, freedom means the freedom that does not conflict with chastity. It would make a huge difference in the field of women, but the Salafi discourse could not achieve this because of its implications.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women
  • discourse
  • inequality
  • Shiite

مراجع

1. آخوند خراسانی. (۱۴۲۲ق). کفایة الاصول. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
2. اسد علیزاده، اکبر. (۱۳۸۶). ریشه‌‌های تاریخی و نحوه شکل‌‌گیری وهابیت. ماهنامه شبهه‌‌شناسی-مبلغان، ۱۲(۹۶)، صص 40-54.
3. الله‌‌نیا سماکوش، محمد؛ میرزایی، علیرضا. (۱۳۹۳). نقدپذیری نگاه سلفیه در باب حجیت فهم سلف. دوفصلنامه علمی-پژوهشی انسان‌پژوهی دینی، ۱۱(۳۲)، صص 139-165.
4. الیاس، ‌انطون. (۱۳۸۴). القاموس العصری: فرهنگ نوین عربی-فارسی (مترجم: سید مصطفی طباطبایی). تهران: اسلامیه.
5. اردستانی، علی؛ یوسف مدد، صدیقه. (۱۳۹۸). گفتمان اسلام سیاسی و ظهور هویت زنانه در دوره پهلوی. فصلنامه سیاست، ۴۹(۱)، صص 1-20.
6. السقاف، حسین بن ‌علی. (۲۰۰۹م). السلفیة الوهابیة: أفکارها الأساسیة وجذورها التاریخیه. بیروت: دار المیزان.
7. الشعیبی، حمود بن عقلاء. (۱۴۲۲ق). «بیان عما حصل من لبس فی شروط الإفتاء»، منبر التوحید و الجهاد، قابل مشاهده در:
http://www.ilmway.com/site/maqdis/MS_36523.html
8. بجنوردی، سیدمحمد. (۱۳۸۳). تجدید الإجتهاد: فقه المرأة نموذجا. مجله المنطق الجدید، (۷)، صص 85-105.
9. بخشایش اردستانی، احمد. (۱۳۸۸). تحلیل گفتمانی در بازاندیشی اجتماعی. فصل‌‌نامه سیاست، ۳۹(۱)، صص 57-66.
10. بشیریه، حسین. (۱۳۸۰). تاریخ اندیشه‌های لیبرالیسم و محافظه‌کاری.‌ تهران: نشر نی.
11. پناهی، حسین؛ سلمانی، بهزاد؛ آل عمران، سیدعلی. (۱۳۹۵). تأثیر نابرابری جنسیتی در آموزش بر رشد اقتصادی ایران. جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، ۵(۱)، صص 43-61.
12. جابر ادریس، علی امیر. (۱۴۱۹ق). منهج السلف والمتکلمین فی موافقة العقل والنقل (چاپ اول). ریاض: اضواء السلف.
13. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۶). زن در آینه جلال و جمال. قم: اسراء.
14. حسینی بهشتی، سیدمحمدحسین، (۱۳۷۸). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: بقعه.
15. حسینی‌‌زاده، محمدعلی. (۱۳۸۳). نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. فصل‌‌نامه علوم سیاسی، ۷(۴)، صص 181-212.
16. حسینی‌‌زاده، محمدعلی. (۱۳۸۶). اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
17. خمینی، روح‌الله. (۱۳۶۸). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
18. رهبری، مهدی. (۱۳۸۶). شکل‌‌گیری گفتمان انقلابی در ایران. مجله پژوهش حقوق و سیاست،۹(۲۳)،صص 89-114.
19. ساعی، احمد؛ حقیقی، علی‌محمد؛ و مقدس، محمود. (۱۳۹۰). بررسی نقش مدرنیسم در شکل‌‌گیری رادیکالیسم اسلامی: مطالعه موردی مصر. فصل‌‌نامه مطالعات سیاسی، ۳(۱۱)، صص 31-50.
20. شریعتی، علی. (۱۳۸۰). زن (مجموعه آثار ۲۱). تهران: بنیاد دکتر علی شریعتی.
21. شمس‌‌الدین، محمدمهدی. (۱۹۹۴م). الستر والنظر. بیروت: المؤسس الدولی للدراسات والنشر.
22. شیرودی، مرتضی. (۱۳۸۵). قانون اساسی و زنان: بررسی جایگاه قانونی زنان در قانون‌گذاری‌‌های مربوط به مسائل بانوان. معرفت، (۱۰۶)، صص 98-107.
23. صانعی، یوسف. (۱۳۹۷). رویکردی به حقوق زنان. قم: انتشارات فقه الثقلین.
24. عبدالباقی، محمد فؤاد؛ الخطیب، محب‌الدین. (۱۳۷۹ق). فتح الباری بشرح صحیح البخاری. بیروت: دار المعرفة.
25. عترت‌دوست، محمد. (۱۳۹۲). بررسی ادله فقهی مخالفان ولایت سیاسی زنان در فقه شیعه. فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، (۳۳)، صص 94-79.
26. فقهی‌‌زاده، عبدالهادی؛ دل افکار، علیرضا؛ علیزاده، رقیه. (۱۳۹۸). تحلیل انتقادی مبانی تفسیری سلفیه. پژوهش‌نامه تفسیر و زبان قرآن، ۷(۲)، صص 95-116.
27. فوران، جان. (۱۳۷۷). مقاومت شکننده (مترجم: احمد تدین). تهران: نشر رسا.
28. قوام، سید عبدالعلی؛ مشکات، اسدی. (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی جایگاه زن در گفتمان‌‌های مختلف تاریخ معاصر ایران. مطالعات میان فرهنگ، ۹(۲۳)، صص 9-39.
29. کدیور، جمیله. (۲۰۰۱م). المرأة رویة من وراء جدار (مترجم: سرمد الطائی). دمشق: دارالفکر.
30. کوثری، مسعود؛ تفرشی، امیرعلی؛ سادات علوی نکو، معصومه. (۱۳۹۶). امام خمینی ره و برساخت هویت زنانه در انقلاب اسلامی: چگونگی واسازی گفتمان پهلوی دوم و هژمونی معنایی امام خمینی&. زن در توسعه و سیاست، ۱۵(۳)، صص 327-357.
31. ماشینی، فریده. (۱۳۸۸). موقعیت زنان سی سال پس از انقلاب. ماهنامه آیین، (۱۹-۲۰)، صص 126-131.
32. مرادی، مجید. (۱۳۹۲). فعالیت اجتماعى و سیاسى زن از نگاه محمدمهدى شمس‌‌الدین. نشریه حوزه، ۳۰(۱۶۷)، صص 90-120.
33. مرنیسی، فاطمه. (۱۳۸۰). زنان پرده‌‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش (مترجم: ملیحه مغازه‌ای). تهران: نشر نی.
34. مصباح، محمدتقی. (۱۳۴۳). زن یا نیمی از پیکر اجتماع. ماهنامه مکتب تشیع، (۱۱)، صص 161-196.
35. مطهری، مرتضی. (۱۳۷۵). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
36. مهریزی، مهدی. (۲۰۰۲م). نحو فقه للمرأة یواکب الحیاة. قم: دارالهادی.
37. Laclau, Ernesto & Chantal ,Mouffe.) 1985 .(HegemonyandSocialist StrategyTowards a Radical Democratic Politics. London :Verso.
38. Smith, Anna Marie. (1998). Laclau and Mouffe the Radical Democratic Imaginary. London and New York: Routledge.
39. Paidar, Parvin. (1995). Women and The Process in Twentieh Century Iran. Cambridge Univerity Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 24 دی 1399
  • تاریخ پذیرش: 26 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار