موانع و چالش‌های فراروی حق بر توسعه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

طرح و تصویب «اعلامیه حق بر توسعه» در 4 دسامبر 1986 در قالب قطعنامه 41/128 مجمع عمومی سازمان ملل را باید نقطه عطفی در تلقی توسعه به عنوان حقی بشری دانست. این اعلامیه، «حق بر توسعه» را یک حق غیر قابل‌انکار انسانی تلقی می‌کند که به سبب آن، همه‌ مردم حق دارند تا در فرآیند توسعه‌ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مشارکت داشته و از نتایج آن بهره‌مند گردند.
علی‌رغم اهمیتی که حق بر توسعه می‌تواند در بسط و گسترش حقوق بشر و آزادی‌های اساسی داشته باشد، تحقق این حق با موانع و چالش‌های اساسی و متعددی روبه‌رو است. سؤالی که این مقاله در صدد یافتن پاسخ آن می‌باشد این است که موانع و چالش‌های فراروی حق بر توسعه کدامند؟
به نظر می‌رسد مهم‌ترین موانع و چالش‌هایی که بر سر راه تحقق و اجرای حق بر توسعه وجود دارند، عبارتند از: موانع و چالش‌های راهبردی و ساختاری، موانع و چالش‌های حقوقی و سیاسی، مخاصمات مسلحانه و بحران‌های زیست محیطی. برای پاسخ به سؤال فوق و ارزیابی فرضیه مطروحه، این مقاله با تکیه به روش اسنادی و نیز تحلیل وضعیت و دیدگاه‌های کشورهای کمتر توسعه‌یافته، در قالب چهار گفتار، موانع و چالش‌های فراروی حق بر توسعه را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Obstacles and Challenges to the Right to Development

نویسنده [English]

  • Mahdi Firouzi
Faculty Member, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The drafting and approval of the "Declaration of the Right to Development" on December 4, 1986, in the form of United Nations General Assembly resolution 41/128, should be considered a milestone in considering development as a human right. The declaration recognizes the "right to development" as an inalienable human right, by which all people have the right to participate throughout the process of economic, social, cultural and political development and to benefit from it.
Despite the importance that the right to development can have in the development of human rights and fundamental freedoms, the realization of this right is faced with numerous and fundamental barriers and challenges. The question that this article seeks to answer is what are the obstacles and challenges facing the right to development?
It seems that the main obstacles and challenges facing the realization and implementation of the right to development include: strategic and structural barriers and challenges, legal and political barriers and challenges, armed conflicts and environmental crises. In order to answer the above question and evaluate the proposed hypothesis, this paper analyzes the barriers and challenges of the development right in four discourses, based upon the documentary method, as well as the analysis of the situation and views of the less-developed countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development
  • human rights
  • solidarity rights
  • right to development
  • right to development barriers
1. آقابخشی، علی و مینو افشاری‌راد (1383)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: نشر چاپار.
2. البرزی ورکی، مسعود (1383)، «نقد و بررسی نظر مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری راجع به تهدید یا توسل به سلاح‌های هسته‌ای»، در: مجله حقوقی بین‌المللی، ش 31.
3. بندک، ولفگانگ و آلیس مانگوپولوس (1389)، تروریسم و حقوق بشر، ترجمه: نادر ساعد و همکاران، تهران: انتشارات دادگستر.
4. پارسا، علیرضا (1377)، «محیط زیست و حقوق بشر: بررسى حق برخوردارى از محیط‌زیست سالم و شایسته به‌عنوان حقى بشرى»، اطلاعات سیاسى اقتصادى، ش 135-136.
5. حداد عادل، غلامعلی (1389)، «تأملی در معنای الگوی اسلامی ایرانی توسعه»، در: کتاب نخستین نشست اندیشه‌هاى راهبردى؛ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: دبیرخانه نشست اندیشه‌هاى راهبردى.
6. خامنه‌ای، سیدعلی (1379)، «بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی»، در: کتاب نخستین نشست اندیشه‌هاى راهبردى: الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: دبیرخانه نشست اندیشه‌هاى راهبردى.
7. خمینی، (امام) سیدروح‌الله (1387)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(ره).
8. راسخ، محمد (1381)، حق و مصلحت، تهران: انتشارات طرح نو.
9. سازمان ملل متحد (1383)، اعلامیه هزاره ملل متحد، تهران: مرکز اطلاعات سازمان ملل.
10.سالومون، مارگوت ای. (1394)، مسؤولیت جهانی برای حقوق بشر: فقر جهانی و توسعه حقوق بین‌الملل، زیر نظر: فریده شایگان، تهران: انتشارات مجد.
11.سن، آمارتیا (1382)، توسعه به‌مثابه آزادی، ترجمه: وحید محمودی، تهران: انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
12.سوزنچى کاشانى، ابراهیم (1391)، «پارادایم‌شناسى الگوى اسلامى ایرانى پیشرفت: ضرورت شناخت رابطه میان نظام سرمایه‌دارى و مرگ معنویات»، مجموعه مقالات نقشه راه تدوین و طراحى الگوى اسلامى ایرانى پیشرفت، تهران: دبیرخانه کنفرانس الگوى اسلامى ایرانى پیشرفت.
13.سیمونیدس، جانوس (1383)، حقوق بشر؛ ابعاد نوین و چالش‌ها، ترجمه: محمدعلی شیرخانی، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
14.شایگان، فریده (1388)، حق توسعه، تهران: نشر گرایش.
15.ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1374)، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: کتابخانه گنج دانش.
16.عباسی، بیژن (1395)، حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین، تهران: نشر دادگستر.
17.فیروزی، مهدی (1385)، حق بر محیط‌زیست، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
18.کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو (1381)، اسناد بین‌المللی حقوق بشر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
19.کریون، متیو سی. آر. (1387)، چشم‌اندازی به توسعه میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، ترجمه: محمد حبیبی مجنده، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
20.کمیته ملی حقوق بشردوستانه جمهوری اسلامی ایران (1390)، حقوق بین‌الملل بشردوستانه ناظر بر حمایت از افراد در درگیری‌های مسلحانه، گردآوری و ترجمه: هاجر سیاه رستمی، کتایون حسین‌نژاد و محسن افچنگی، تهران: مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هلال ایران.
21.کیس، الکساندر (1379)، «مقدمه‌ای بر حقوق بین‌الملل محیط‌زیست»، در: حقوق محیط‌زیست، ترجمه: محمد حسن حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22.موثقی، سیداحمد (1388)، «جنگ و توسعه‌‌نیافتگی در جهان سوم»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 39.
23.موسوی، سیدعلی (1378)، «حق توسعه؛ بررسی ابعاد حقوق بشری توسعه»، مجله سیاست خارجی، ش 50.
24.موسی‌زاده، رضا (1389)، سازمان‌های بین‌المللی، تهران: نشر میزان.
25.واربریک، کالین (1383)، «تروریسم و حقوق بشر»، در: جانوس سیمونیدس، حقوق بشر؛ ابعاد نوین و چالش‌ها، ترجمه: محمدعلی شیرخانی، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
26.هداوند، مهدی (1384)، «حکمرانی خوب، توسعه و حقوق بشر»، در: نشریه حقوق اساسی، سال سوم، ش 4.
27. Bedjaoui, Mohammed, (1991), “The Right to Development”, in: Mohammed Bedjaoui, (ed), International Law: Achievements and Prospects, Paris, UNESCO, Martinus Nijhoff Publishers.
28. Birnie, Patricia W. and Boyle, Alan E., (1996), Basic Documents on International Law and The Environment, Oxford, Clarendon Press.
29. Brownlie, Ian (1995), (ed), Basic Documents in International Law, Oxford, Clarendon Press.
30. Convention on the Rights of the Child, 1989.
31. Declaration of the United Nations Conference on Environment and Development, 1992.
32. Declaration on The Right to Development, Adopted by UN General Assembly Resolution No.41/128 of 4 December 1986.
33. ICJ, Advisory Opinion on the Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, 8 July, 1996.
34. The International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, 1966.
35. United Nations Millennium Declaration, Resolution adopted by the General Assembly 2000.