2024-03-28T18:05:18Z
https://jiss.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4567
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
بررسی انتقادی بر ساخت معانی در تبارشناسی از منظر حکمت اسلامی
حسین
سوزنچی
حسن
عبدی
اصغر
اسلامی تنها
حسین
حاجمحمدی (نویسنده مسئول)
در این مقاله، دیدگاه برساختگرایانه تبارشناسی درباره شکلگیری معانی از منظر حکمت اسلامی بررسی و نقد شده است. بنابراین، ابتدا توصیفی از دیدگاه تبارشناسی درباره معانی ارائه شده و نقش قدرت و عملکردهای گفتمانی در برساخت معانی تحلیل شده است. در ادامه با بهرهگیری از مبانی رایج حکمت اسلامی، نقدها و اشکالات رویکرد برساختگرایانه تبارشناسی در دو بخش؛ نقدهای مبنایی و پیامدها و تبعات معرفتشناختی در علوم انسانی تبیین گردیده است. تقلیلگراییِ هستیشناختی، ذاتانکاری از معانی، تاریخیگریِ غایتانکار، تقدم اراده بر ادراک و نفی روابط ضروری در شکلگیری نظامهای معنایی از مهمترین نقدهای مبنایی بر این رویکرد هستند. سپس پیامدها و تبعات این دیدگاه در علوم انسانی را برشمردیم. مهمترین آنها عبارت بودند از: تحویلگرایی ناموجه و تسری ویژگی معانی برساخته به تمامی معانی، اجتماعگرایی نامعقول در شکلگیری معانی، نسبیگرایی و فقدان معیار و ملاک سنجش و ارزیابی، مرگ حقیقت و نفی تطابق معانی با واقعیت فینفسه اشیاء و قداستزدایی از علم. در پایان نیز دیدگاه حکمت اسلامی درباره معانی و انواع آن بیان شده است و امکان برساختهبودن معانی از منظر حکمت اسلامی در معانی اعتباری بررسی شده و تمایز این دیدگاه با قرائت برساختگرایانه تبارشناسی تبیین شده است.
معنا
برساختن
تبارشناسی
حکمت اسلامی
2018
12
22
7
29
https://jiss.isca.ac.ir/article_66690_5062b1784740c2c4ac80e5b51730c136.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
ماکس وبر و بازسازی منطق استعلایی کانت در منطقِ تکوینیِ علم اجتماعی
سیدحمید
طالبزاده
مهدی
سلطانی (نویسنده مسئول)
هر مجموعه معرفتی، به ضرورت، از روش و منطقی تبعیت میکند. وبر از بنیانگذاران علم اجتماعی، مدعی است که از منطق تکوینی برای این علم استفاده میکند. از سویی وی را از جمله اندیشمندان نوکانتی به حساب میآورند، لذا پرسش اصلی مقاله این است که چگونه منطقِ استعلایی کانت در منطقِ تکوینی بازسازی شده است. برای پاسخ به پرسش مذکور، از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده است.
نتایج حاکی است؛ همانگونه که نسبت امرِ پیشینی؛ یعنی فلسفه، و امرِ پسینی؛ یعنی علم تجربی، در منطق کانت، معیت است، بدینمعنا که فلسفه، امکان علم تجربی را فراهم میآورد، در منطقِ وبر نیز همین مسأله جاری است؛ البته با تحولات مفهومی که در منطق وبر شکل گرفته است.
علم، گرانبار از ارزش است. ارزشها، بخشی از واقعیت را معنادار میسازد. در ذیل ایدههای ارزشگذار، نوع مثالی شکل میگیرد؛ همچون نومنهای کانتی، تعیین حدود میکند، تا امر فوق، به واسطه مفهوم امکان عینی از دیدگاه معرفت تعمیمی، کافی؛ و نه ضرورت متافیزیکی، تحقق یابد.
منطق استعلایی
کانت
منطق تکوینی
علم اجتماعی
ماکس وبر
2018
12
22
30
55
https://jiss.isca.ac.ir/article_66691_0d0c15c9118873f27e95fc6cdca22a65.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
فرایند شکلگیری و کارکرد هنجارهای اجتماعی از منظر قرآن و علمالنفس فلسفی
احمدرضا
تحیّری
هنجارها، از مهمترین و بارزترین مولفههای فرهنگی و از مؤثرترین عوامل شکلگیری هویت فردی و جمعی میباشند. نوشتار پیشرو، فرآیند پیدایش هنجارها و نیز مهمترین کارکردهای آنها را با استفاده از روش تحلیلِ علمالنفس (روانشناسی) فلسفی و استنطاق از قرآنکریم بررسی میکند. در این نوشتار، با تحلیل فرآیند صدور افعال اختیاری و آثار فکری و روحی آن، روشن شده که بر اساس علمالنفس فلسفی و نیز آیات الهی، اولاً، آن عاملی که باعث میشود تا جامعه یا فرد، برخی رفتارها یا قالبهای رفتاری را بهنجار بهحساب آورده و بر دیگر قالبهای رفتاری ترجیح دهند، اصول و مبانی ارزششناختی بوده که خود نیز مبتنی بر جهانبینی و مُنتَجّ از آن هستند. ثانیاً، مهمترین کارکرد هنجارها، تقویت و تثبیت همان مبانی ارزششناختی و اندیشههای جهانشناختی است و البته این کارکرد اساسی، خود، واجد خُردهکارکردهایِ دیگری مانند؛ تثبیت ارزشها در جامعه، رفع اختلافات و تحقق همبستگی است.
قرآن کریم
هنجار
مبانی ارزششناختی
جهانبینی
کارکرد هنجارها
2018
12
22
56
80
https://jiss.isca.ac.ir/article_66692_55b08945b0be7fa9b5955d9bf7565a2b.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
شیوههای انتقال ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن و حدیث
سیدمیرصالح
حسینی جبلی
ارزشها، از مهمترین مباحثی است که در برقراری نظم اجتماعی، توجه جامعهشناسان را به خود جلب کرده است. متولیان اجتماعی با هدف حفظ ارزشهای موجود جامعه، سعی میکنند شیوههایی را برای انتقال آنها به نسلهای آینده، بیان نمایند. این مهم در جوامع اسلامی بهویژه از طریق آموزههای دینی قرآن و حدیث دو چندان خواهد بود. این نوشتار با روش تحلیل نقلی - تفسیری به دنبال پاسخ به این پرسش است که شیوههای انتقال ارزشها در جامعه چگونه است؟
نتایج نشان میدهد؛ ارزشها، از طریق یادگیری و پیروی، همانندسازی ازگروههای مرجع و قانون، هنجارسازی، ایجاد محبت، احساس تعلق، همسرگزینی و ازدواج انتقال مییابد.
بیان یک گفتمان اسلامی در رابطه با علم و دین از نوآوری های مقاله است که در عرصه انتقال ارزشها، در قرآن و حدیث بیان شده است.
ارزشهای اجتماعی
شیوه انتقال ارزشها
ارزشها در قرآن و حدیث
2018
12
22
81
104
https://jiss.isca.ac.ir/article_66693_3034842cba0410013bf3ff47de22d600.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
بررسی تطبیقی جامعهپذیری سیاسی در حکومت صفوی و نظام جمهوری اسلامی
محمدکاظم
کریمی
این نوشتار با موضوع بررسی تطبیقی جامعهپذیری سیاسی در حکومت صفویه و نظام جمهوری اسلامی، به روش مقایسهای و از طریق مراجعه به منابع و مدارک موجود، الگوها و فرایند جامعهپذیری سیاسی در دو دوره زمانی از تاریخ سیاسی کشور را مورد مطالعه و ارزیابی قرار داده است. جامعهپذیری سیاسی که فرایند کسب شناخت و پذیرش باورها، ارزشها، نگرشها و تفکرات نظام سیاسی حاکم تلقی میشود، ضرورتی اجتنابناپذیر برای مشروعیتبخشی به قدرت در نظام حاکم است و در هر دو نظام حکومتی صفویه و جمهوری اسلامی با استمداد از ابزارها و شیوههای گوناگون برای تحقق این امر تلاش گردیده است. با توجه به ماهیت دینی و شیعی حاکمیت در هر دو دوره، بهرهگیری از ظرفیت نظام باورها، ارزشها، نظام فکری و معرفتی، مشارکت سیاسی و تبلیغات سیاسی سازوکارهای مهمی بوده که هر یک به شیوه خاص خود توانسته است برای جامعهپذیری سیاسی اعضای جامعه از ظرفیت آنها بهره ببرد.
جامعهپذیری
فرهنگ سیاسی
جامعهپذیری سیاسی
صفویه
جمهوری اسلامی
2018
12
22
105
133
https://jiss.isca.ac.ir/article_66694_73aa6348d281801c34da712346c313b4.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
صورتبندی و تحلیل موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی در سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در حوزه خانواده
احمد
واعظی
نعمتالله
کرمالهی
سیدمحمدحسین
هاشمیان
حسین
پرکان (نویسنده مسئول)
هر موضعگیریِ سیاستگذار، یک موقعیت هرمنوتیکی را برای وی رقم میزند و فهمهای بعدیِ او متأثر از این انتخاب است. چنین موقعیتهایی، موقعیتسازهای هرمنوتیکی هستند که برخی از آنها کلیدی است و با هر انتخاب در این موقعیتها، زنجیرهای از موقعیتهای هرمنوتیکی به وجود خواهد آمد.
در این پژوهش با بهرهگیری از راهبرد تحلیل مضمون، موقعیتهای تقابلی در حوزه خانواده، بر اساس شش منبع شامل: اسناد بالادستی، بیانات امام خمینی و رهبر معظم انقلاب، راهکارها و سیاستهای اتخاذشده از سوی دولتها، اظهارنظر مسئولین، نخبگان و فرهیختگان، مُدلها و الگوهای سیاستگذاری عمومی، الگوهای سیاستگذاری فرهنگی و نیز 21 دوراهی شورای اروپا، استخراج شده و طی 11 مرحله با بهرهگیری از روش ISM، موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی مشخص و تبیین شده است.
در پایان مهمترین چالشهای هرمنوتیکی حوزه خانواده مبتنی بر روابط موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی در یک سطح «کلی» و چهار سطح موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی در حوزه خانواده واکاوی شده است.
موقعیتسازهای کلیدی هرمنوتیکی
سیاستگذار
سیاستگذاری فرهنگی
حوزه خانواده
2018
12
22
134
166
https://jiss.isca.ac.ir/article_66695_88b887af3255fdd157dda22092b1f6bf.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1397
6
شماره 3 (پیاپی 23)
تحلیل پدیدارشناختی نمایش مصرف و سبک زندگی در شبکههای اجتماعی آنلاین (مطالعه موردی: کاربران اینستاگرام)
مهران
سهرابزاده
مرتضی
واحدیان (نویسنده مسئول)
حسن
پیری
با سیطرهیافتن وجه تکنولوژیک در زیست جهان معاصر، ساحت تعاملات اجتماعی و شیوههای هویتیابی و هویتسازی نیز تغییر یافتهاند؛ چنانکه شبکههای اجتماعی آنلاین از بسترهای مهم خودابرازی، ساخت هویت شخصی و نمایش منش اجتماعی و سبک زیستی هستند. این پژوهش با استفاده از آرای نظری جامعهشناختی مرتبط با سبک زندگی و رسانههای اجتماعی به تحلیل چگونگی بازنمایی و نمایش زیست روزمره در فضای اینستاگرام پرداخته است. روش پژوهش از نوع کیفی است و حجم نمونه با اتکاء بر منطق اشباع نظری شامل 23 نفر است. تحلیل دادهها با استفاده روش تحلیل درونمایهای کلارک و براون انجام شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که کُنشگران ایرانی در فضای مجازی، شبکه اینستاگرام را بستری برای نمایش زندگی روزانه، اشتراکگذاری جنبههای جذاب بدنی و ارائه گزارشی از تفریحات و لذتهای فردگرایانه میدانند. بنابراین، استراتژیهای نمایشی کُنشگران در شبکه اجتماعی اینستاگرام، بیشتر در جهت بازنمایی سبک زندگی مدرن است.
شبکههای اجتماعی مجازی
خودابرازی
سبک زندگی
مصرف مدرن
2018
12
22
167
189
https://jiss.isca.ac.ir/article_66696_9690917758f7dcf7c692cf6074e0ad84.pdf